Tôi thức dậy vào lúc tinh mơ, khua khoắng vài ba động tác thể dục, rồi ra ngồi đánh răng rửa mặt trên phiến đá thon dài nằm đơn độc cạnh cái giếng tròn nước trong vắt và không hiểu sao có mùi ngải cứu. Sau đó, tôi đến bên nhà bếp nhận khẩu phần buổi sáng là một cái bánh mì luộc to bằng nửa quả bưởi. Mang về nhà, tôi nửa nằm nửa ngồi trên giường ăn nhẩn nha cố tận hưởng kỳ hết cái vị ngọt bùi của mì và ngắm những mảnh trời xa vời, thường là màu xanh, hiện giữa kẽ lá của cây trâm bầu mọc cạnh cửa sổ, những ngôi nhà nhỏ, tường vôi trắng vuông vắn lặng lẽ đứng kề nhau bên con đường vắng thẳng về phía xóm làng mờ mờ sau làn sương mù nhuốm ánh bình minh trở nên trong suốt. Những lúc thế này tâm hồn tôi thật bình yên. Sau đó cho đến hết ngày tôi vui vẻ làm việc, thường xử sự hiền dịu với mọi người.
Đối với tôi, những ngày như vậy vô cùng quý giá, vì thế tôi nhớ rất rõ là tôi đã sống ở đây tròn ba tháng, kể từ khi vào thanh niên xung phong, về Ban thi đua tuyên truyền, viết tiết mục cho đội văn nghệ của tổng đội.
Sáng nay, ông Tứ trưởng ban đến sớm hơn thường lệ. Ông ngồi vào bàn cầm lấy một tờ báo, nhưng ông không đọc mà ngửa cổ nhả khói thuốc lá lên trần nhà, suy nghĩ đăm chiêu. Vẻ trầm tư hiện rõ trên khuôn mặt nâu nâu như được nặn bằng bột của ông. Ông vốn là giáo viên trường xã, chưa vợ con. Nghe bảo, ông cắt ngón tay lấy máu viết đơn xin đi Thanh niên xung phong vì không chịu nổi sự bạc bẽo của ngành giáo dục đối với một người đầy tài năng. Dạy mười năm, ông vẫn ở mức lương bốn mươi lăm đồng và không được làm đến cái chức tổ trưởng tổ chuyên môn. Ông mơ ước lập chiến công. Chiến tranh bao nhiêu chuyện bất ngờ. Nhưng ông khoác áo màu cỏ úa được hai tháng thì chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ kết thúc. Tổng đội trưởng Phan Bá Long giao cho ông phụ trách công tác thi đua tuyên truyền với chức danh trưởng ban. Trong ban, ngoài tôi còn có hai người nữa. Một cô gái tên là Hoa Hạnh, dáng thon thắn nhưng khuôn mặt xấu xí, viết chữ rất đẹp. Ngày này sang ngày khác cô có mỗi việc cúi gập người trên cái bàn kê trong góc nhà viết giấy khen. Người thứ hai là Lê Viễn. ở Tổng đội thanh niên xung phong này, người ta gọi anh là Viễn ngơ. Anh ăn mặc xuềnh xoàng, đầu cạo trọc, mặt đỏ gay, đôi môi luôn mấp máy dường như đang kể cho mình nghe một câu chuyện dài bất tận nào đấy. Tổ chức ném anh vào ban thi đua chỉ vì cần chỗ ghi tên anh để phát phụ cấp và quân trang chứ ai cũng có quyền sai bảo anh, còn anh thì im lặng nhẫn nhục làm.
Ông Tứ châm điếu thuốc khác, rồi chống tay xuống bàn vẻ định đứng dậy thì Viễn vào. Lặng im và toàn bộ con người không gây nên một tiếng động nào, Viễn đến bên ông Tứ dúi vào tay ông ta một tờ giấy.
Tôi rót nước sôi để nguội trong cái ấm sứ ra cốc mời anh uống. Anh lắc đầu, bối rối khoát bàn tay vào khoảng không đầy bụi và khói thuốc lởn vởn. Rồi đột nhiên trên gương mặt vốn đỏ gay của anh lộ rõ nét giận dữ.
- Hôi hám quá thể! - Anh nói. - Mọi thứ mốc meo cả rồi. Mở cửa ra để nắng gió nó vào và quét dọn lau chùi cho sạch sẽ. Tai họa đấy, đồng chí trưởng ban kính mến ạ.
- Vâng, vâng! - Ông Tứ vội vã.
Với một nụ cười giễu cợt, Viễn chậm chạp bước ra khỏi phòng.
- Tôi nghi ngờ cái ngơ của anh ta lắm - ông Tứ nói.
- Cả tổng đội, ai cũng bảo, anh ấy ngơ mà - Tôi buông giọng.
- ờ... Hẳn là thế - Ông Tứ gật đầu rồi cúi xuống đọc tờ giấy Viễn mang đến. Đọc xong, không một lời, ông quay nhìn tôi. Khuôn mặt ông trở nên sắc lạnh. Tôi nhận thấy vẻ sắc lạnh ấy đang che đậy một điều gì bứt rứt lúng túng, một nỗi lo ngại ông cố giấu tôi. Thường, giọng nói của ông như đã được đẽo gọt chỉnh chu với ba cụm từ hầu như không bao giờ thiếu “quyết tâm”, “nhất định”, “ta phải” tuôn khỏi đôi môi hình quả trám rất dễ dàng. Bất giác tôi rùng mình, chăm chắm nhìn vào miệng ông.
- Tôi phải quyết tâm nói với anh chuyện này - Cuối cùng ông vứt mẩu thuốc đang cháy dở xuống nhà đưa đế dép cao su di di, nói - Dù là... vâng... quả thực việc này tôi không muốn tí nào. Nhưng tôi không có quyền quyết định. Quyền quyết định là ở ông Long, ở phòng tổ chức. Quả tình tôi lấy làm tiếc cái tài năng văn chương của anh. Tôi đã đọc kỹ những tiết mục anh viết cho đội văn nghệ.
Ông im bặt, hai bàn tay đan ngón vào nhau vặn vẹo giữa bụng. Đôi mắt, chưa bao giờ tôi nhìn thấy đồng tử, nhìn chếch xiên vào góc nhà đầy bụi bặm. Tôi thắc thỏm chờ điều ông “quyết tâm” nói với tôi và biết trước, điều ấy chẳng đem lại cho tôi niềm vui, chỉ có buồn; tất nhiên... Bất giác tôi thấy lo sợ. Khi tôi biết nghĩ, ba hay bốn tuổi, tôi đã phải lo sợ và lo sợ cho đến nay, cho thành thói quen.
- Anh Lương ạ - Ông nói, hai bàn tay buông mạnh xuống - Thủ trưởng Long vừa ký quyết định đưa anh về đại đội 3, trực tiếp lao động sản xuất. Người ta vừa xem lại hồ sơ lý lịch của anh. Anh xuất thân trong một gia đình như thế... phải lấy lao động chân tay rèn luyện đạo đức, cải tạo tư tưởng. Lao động nhất định sẽ biến anh thành con... Giọng ông đang trôi chảy bỗng ngắt đột ngôt, vẻ mặt ông bối rối. Ông thú nhận - Tôi nói theo lời mấy đồng chí ở phòng tổ chức. Họ giao cho tôi, nếu anh hỏi lý do thuyên chuyển thì giải thích như thế. Một lời giải thích, quả tôi không muốn chút nào. Thôi! Anh chuẩn bị đi. Sáng nay có xe đại đội 3 lên lấy mì hạt, theo xe mà về đỡ vất vả. Ta chia tay nhau.
Nói thế, nhưng ông vẫn không nhúc nhích. Cho đến lúc ấy, tôi mới nhận ra cái nắp bút Trường Sơn trong tay tôi đã vỡ vụn, đang từng mảnh rơi xuống nền nhà.
Ông Tứ chạm khẽ vào người tôi:
- Về đơn vị trực tiếp làm đường thuận cho anh hơn đấy. ở đó, người ta đánh giá anh bằng số đất đá anh đào được, số nhựa anh rải. Còn ở trên này... anh viết lách... lỡ ra... Bút sa gà chết.
Câu nói của ông làm tôi bình tĩnh lại. Tôi trút một hơi thở đang dồn nén trong lồng ngực rồi móc bao thuốc Tam Đảo trong túi áo ra, rút một điếu, châm lửa. Miệng tôi đắng ngắt. Ông cũng rút một điếu, châm lửa. Đôi môi ông uốn tròn hình chữ o và ở đó khói tuôn mù mịt.
- Ngon! - Ông gật gù khen, mấy cái răng cửa giả lập bập. Bỗng mặt ông ngẩng lên, sắc lạnh. Khói thuốc biến mất. Ông hỏi - Hôm qua anh mua thuốc lá và cả một hộp sữa nữa phải không? Tiền phụ cấp tháng này anh chưa nhận cơ mà.
Giọng ông như nước đá, gây lạnh, len lỏi trong đầu tôi. Cảm giác ấy không phải lần đầu tôi gặp. Nó sinh ra từ những nỗi thất vọng đắng chát triền miên. Ai cũng xét nét tôi, cũng không tin tôi. Dầu tôi có sống rõ ràng, tích cực vẫn không ra khỏi vòng nghi ngờ phi lý vây bủa. Tôi dốc ngược bao thuốc, từng điếu một rơi chồng lên nhau trên mặt chiếu.
- Sao lại làm thế. - Ông xoay xoay đít trên giường. Điếu thốc dính nơi môi ông rơi xuống chèo ngẹo giữa nền nhà cạnh những mảnh nhựa vỡ. Ông xòe bàn tay đập mạnh vào trán mình. Một xung đột nào đó đang xảy ra trong lòng ông. Tôi nhìn thấy hai đường nhăn nơi đuôi mắt ông quằn lên. Ông nói tiếp, lần này giọng vừa đủ tôi nghe - Anh Lương ạ, hình như tôi vừa nghi ngờ cái gì đó ở anh. Quả thực bụng dạ tôi không thế. Nhưng mà, ở đâu nó cứ nhảy xổ ra như chó dại. Mà riêng gì tôi. Mấy năm nay, cả mấy thế hệ dân mình tự dưng giống hệt nhau. Nhìn thấy ai cũng hỏi: Kẻ kia thành phần gì?...
Ông thở hổn hển, da mặt đỏ hồng lên. Lần đầu tôi thấy trong lời ông nói vắng mặt ba cụm từ “quyết tâm”, “nhất định”, “ta phải”. Trước, ông là ông thật hay giờ đây mới thật là ông? Tôi định nói với ông một lời gì đó, vì nhận ra, nãy giờ tôi chỉ im lặng nhưng bất ngờ ông đứng dậy chộp vai tôi.
- Bỏ qua nhé. Coi như tôi không nói gì nhé.
Vẻ hốt hoảng không giấu diếm của ông nom thật tội nghiệp.
Vừa lúc ấy, ngoài đường lớn xuất hiện một chiếc xe tải khặc khừ lăn bánh vào sân. Tấm kính trước ca-bin hất những vệt sáng trắng loang loáng vào tận chỗ chúng tôi. Ông Tứ quay đầu nhìn về phía cửa, rồi lút cút ra khỏi phòng.
Như lên cơn sốt, tôi rời khỏi bàn, lảo đảo bước đến cái giường ọp ẹp trong góc nhà và ngả người xuống đó. Những cái nan tre cộm lên dưới lưng tôi. Chiếc ôtô chắc đã đến nơi dừng, tiếng máy nổ tắt hẳn. ở mấy dãy nhà làm việc cứ nghe ồn ào. Chen vào tiếng ồn ào ấy, rú lên một tiếng cười nhão nhợt, y như có ai đó dang cù vào nách nhau.
2.
Đại đội vừa dựng được hai dãy nhà, đủ chứa một cách chật dội năm chục người, còn bốn chục người nữa ở trong nhà dân. Nhà lớp tranh săng, thưng phên nứa, cột kèo làm bằng những cây gỗ mỡ non oẹt. Chẳng hiểu sao người ta lại chọn một bãi cát trơ trọi làm doanh trại, khi chung quang trải dài những sườn đồi thoai thoải, những bãi đất bằng phẳng mọc rặt cây chạc chìu và cỏ. ở đây, cát trắng xóa, hun hút. Thường vào buổi trưa tròn bóng, gió nổi, cát bay mịt mù. Cát rơi rào rào trên mái tranh, cát ràn rạt nơi phên nứa, cát rải trên giường, cát lẫn trong tóc, cát chui vào tai, mũi, miệng. Hai dãy nhà bị cát xô nghiêng hẳn về phía Đông. Mùa thu tới, bão miền Trung chưa biết sẽ thổi nó bay tới chân trơi góc bể nào. Không ai tính trước điều đó. ở đây, người ta nghĩ mọi thứ là tạm thời, là cái gạch nối đến ngày mai đàng hoàng. Số đông anh em chiến sĩ có tâm trạng của kẻ đứng bên này sông nhìn sang bờ bên kia. Bên kia có tất cả những gì con người ta mong muốn. Chẳng xa xôi gì! Chỉ vài quai chèo, ít cây tre làm cầu, hoặc cởi trần dăm sải tay là tới. Đến nơi, con thuyền, cầu tre, quần áo, ném xuống nước cho trôi ra biển. Sóng sẽ nhấn chìm chúng, xóa dấu vết chúng.
Chập choạng tối, không khí ngột ngạt. Trong những gian nhà đóng kín cửa để chống cát, vang lên tiếng hát ầm ĩ, lộn xộn. Anh em thường hát bài: “Ta đi! Thanh niên xung phong!”. Không mấy khi họ hát trọn. Nửa chừng bài hát này, họ bắt sang bài hát khác; thậm chí họ chắp lời bài này với lời bài kia.
Tôi mấp máy môi, ù ừ trong miệng vì không thể hòa âm đúng nhịp. Chẳng ai nhận ra điều đó. Tôi có cảm giác, những người đang hát cũng không biết họ đang thốt ra những gì. Lời lẽ như là một làn sương mỏng vật vờ lãng đãng vậy. Bất ngờ, tiếng hát im bặt. Bầu không khí vắng lặng trùm lên căn phòng. Tôi hình dung sự vắng lặng ấy có khuôn mặt sợ sệt, ngơ ngác đang bay lơ lửng trong bóng tối.
Tiểu đội trưởng Hòe chừng hai mươi lăm tuổi, mặt nhâm nhi mụn trứng cá, đập tay xuống cái phản gỗ dùng làm bàn ăn cơm kê giữa hai dãy giường, dằn giọng:
- Đủ rồi! Thôi!
Anh ta nằm vật ra giường, ngửa mặt nhìn lên mái nhà. Trên ấy chẳng có gì ngoài những lá cỏ tranh rũ xuống lươm nhươm, trong cảnh tranh tối tranh sáng do ngọn đèn dầu đặt trong góc phòng tạo nên, nom chúng giống hệt những cái đuôi rắn vừa bị chặt đứt đầu đang ngoe nguẩy. Lâu nay, trưa, tối, có bữa tờ mờ sáng, Hòe thường ngồi xếp bằng chân trên giường, người dựng cứng đờ, vung tay cất giọng cho anh em hát. Hát đã trở thành quy chế của tiểu đội. Đại đội trưởng Trần Hỷ đã có lần biểu dương tiểu đội chúng tôi là “vui vẻ, lạc quan, mang đậm tinh thần cách mạng”. Thành tích ấy rõ ràng có công lao to lớn của Hòe. Đêm nay, chính Hòe bảo anh em thôi hát Anh ta đang buồn? Hay những cái đuôi rắn ngoe nguẩy trên mái nhà ám ảnh Hòe? Dẫu sao, không phải hát vẫn sướng hơn. Nhiều cái màn đã buông xuống. Đây đó hiện lên những mảng màu trăng trắng.
Bên ngoài phiên nứa, tiếng cát rú rít trầm hẳn, chắc về khuya, sương xuống nhiều.
Hòe nhỏm dậy. Giường anh kê cạnh phản tôi, cách nhau chưa đầy một mét, nhưng bóng đêm đã kéo anh ta xa hẳn ra; tôi chỉ thấy khuôn mặt anh lờ mờ như ẩn sau làn nước.
- Anh Lương này - Hòe lên tiếng - Anh bị cú gì trên tổng đội à?
Tôi lùi vào phía trong, lưng cụng phải phên nứa, đưa hai tay vòng ôm ngực.
- Tôi không biết bị cú gì nữa. Đang làm việc bình thường bỗng nhận quyết định - Tôi lí nhí.
Hòe nhìn tôi từ đầu đến chân. Giọng anh ta lộ vẻ bực dọc.
- Tháng trước, bên trung đội nữ vừa nhận một cô gái Tổng đội thải về. Các tổ chức, đại đội, trung đội, tiểu đội, chi đoàn thanh niên cơ cực vì cô ta. Lý lẽ, bướng bỉnh! Cậy học hành nhiều mà! Đi làm thì diện áo hoa, quần phíp, tóc chải vồng như diễn viên lên sân khấu. Đại đội trưởng Hỷ trực tiếp ra hiện trường phê bình, cô ta bảo: “Phải cởi à?”, rồi đưa tay vào bụng rút dây lưng đánh “khật”. Thế nhưng, bữa mê tin có khách tổng đội, khách xã, khách huyện thì mặc áo vá vai, quần sờn ở đít, ở gối. Phê bình thì vặc lại: “Tôi xuất thân trong giai cấp bần cố nông, quen sống giản dị”. Cô ta nói thế nhưng lý lịch cô ta xã ghi rõ thành phần Trung nông lớp trên, còn ghi cha là tú tài thời Pháp thuộc. - Hòe chúm chúm tay vào không khí, nói tiếp giọng kéo dài ra thõng thượt - Con gái mười tám, mười chín mà chuyên đọc tiểu thuyết. Hừm! Lãng mạn, tiểu tư sản!
Tôi vốn không quen giả vờ, nhưng trước vẻ xúc động của tiểu đội trưởng, vẫn khịt khịt trong mũi ra chiều đồng tình với anh ta.
- Anh chưa quen đi rừng - Như đã khẳng định về mình xong, Hòe nói với tôi - Ngày mai ở nhà viết cho tiểu đội hai câu khẩu hiệu, theo mẫu ở đại đội. Xong treo lên vách. Phải nẹp tre bốn phía cho chắc không gió cát nó ném tan mất.
- Vâng ạ - Tôi đáp.
- Anh em thấy anh vác cây gỗ bằng cổ tay con gái mà chân nam đá chân chiêu, họ đề xuất với tôi thế. Chứ tôi đấy à? Tôi cứ phải bắt anh rèn luyện.
Anh em đây là sáu người trong tiểu đội độ tuổi từ mười tám đến hai mươi ba. Chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ kết thúc cùng lúc họ mặc quân phục màu đỏ úa. Lực lượng thanh niên xung phong chống Mỹ chuyển thành lực lượng Thanh niên xung phong xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đơn vị làm đường giao thông, đơn vị làm thủy lợi, có đơn vị làm bến cảng, bốc dỡ hàng hóa. Số thanh niên nhập ngũ trong chiến tranh đã chuyển ngành, đi học, hiện còn lại rất ít, nắm những cương vị lãnh đạo chủ chốt từ trung đội lên tổng đội. Cả tiểu đội tôi đều ở lực lượng bổ sung. Sống với họ tôi thấy dễ chịu. Tôi được họ kính trọng, phần do tôi nhiều tuổi hơn, phần tôi biết viết văn, làm thơ từng được in trên báo tỉnh mà chẳng hiểu do đâu họ biết khá tường tận, Không ai, nói đúng hơn là ngoài Hòe, quan tâm đến thành phần xuất thân của tôi. Họ dửng dưng trước cái gọi là “thành phần giai cấp”. Thái độ ấy đã xóa đi cái hố ngăn cách giữa tôi với họ. Tôi cảm thấy bầu không khí hòa thuận, bình đẳng bao trùm lên mình.
Cánh cửa cọt kẹt rồi bật mở. Cùng lúc một ánh đèn pin trắng nhức lia qua mấy con người đang ngủ. Những lá màn như bị hất tung lên.
Hòe bật dậy:
- Chào đại đội trưởng - Anh ta mau mắn và vươn người
vén màn.
- Cứ nằm - Hỷ nói, giọng khàn khàn. ánh đèn pin nơi tay anh vụt tắt. Trong bóng tối tôi thấy cặp mắt anh như hai viên bi thủy tinh, chăm chăm nhìn về phía tôi. Sộc vào các phòng, kiểm tra ban đêm là việc làm thường xuyên của Hỷ. Nghe kể, có lần Hỷ vào phòng nữ lúc một cô gái đang thay quần. Luống cuống, cũng có thể là giả vờ thần hồn nát thần tính, cô gái vứt tất cả những gì cầm nơi tay lên đầu đại đội trưởng. Cũng nghe kể, ống quần cô gái quấn đến hai vòng quanh cổ Hỷ.
- Chiến sĩ Phan Minh Lương! Hỷ gọi tôi.
- Báo cáo! Có mặt! - Tôi tụt khỏi giường, đứng nghiêm trước mặt anh ta.
ánh đèn pin trong tay Hỷ lại lóe lên. Lần này khoan thẳng vào người tôi. Tôi nhắm mắt, chịu đựng những mũi kim vô hình châm chích nơi ngực.
Hỷ làm đại đội trưởng sau khi đại đội trưởng Trần Phất chết do vết thương tái phát. Trước đó, Hỷ là trung đội trưởng trung đội rải nhựa đường, đoạn đường vào trung tâm thị xã. Anh chịu nóng thật tài tình, có thể đứng mức nhựa sôi sùng sục trong phi sang thùng suốt tám giờ trong ngày. Phong trào thi đua đạt năng suất cao đã cho Hỷ nổi tiếng. Tổng đội trưởng Phan Bá Long cùng một anh phóng viên báo tỉnh đeo khăn mặt che mũi và miệng đến tận nơi xem Hỷ rải nhựa. Sau đó, ảnh Hỷ được in trên báo kèm theo một bài viết dài ký tên là ánh Hồng. Lập tức Hỷ được đề bạt chức vụ đại đội trưởng.
Muỗi vo ve bên tai tôi. Tôi giậm giật, cựa quậy mong Hỷ nói để được giải phóng khỏi hoàn cảnh bất lợi. Nhưng anh ta vẫn đứng im, vẻ nghĩ ngợi về một vấn đề nghiêm trọng nào đó. Cạnh anh ta, Hòe ngồi thù lù. ánh đèn pin nơi tay Hỷ hắt cái bóng kỳ dị, xấu xí của anh ta lên mái tranh, chỗ lúc nãy ngoe nguẩy những cái đuôi rắn. Bất giác tôi nhớ bữa mới về, Hòe nhận tôi từ đại đội dẫn về phòng này. Anh mặc bộ áo quần vá chằng vá đụp, dính bết nhựa cây dầy cộp, khuôn mặt đen, tối om. Chỉ cho tôi cái phản gỗ mép uốn cong vỏ đậu kê bên cửa sổ, Hòe nói: “ở đây đẹp tuyệt. Trước núi, sau sông”. Nếu không có cái trắng nhức, cái réo ràn rạt ghê tận chân răng, thì vùng bán sơn địa này quả đẹp. Hoàng hôn, ráng đỏ cháy rực mặt sông Già, những bông lau trắng phơ phất tung vào khoảng không màu đồng nhạt những giọt nắng li ti. Phía trên sông, trên lau, trên cả những giọt nắng do bông lau tung ra lửng lơ ấy, bầu trời chói lọi một ánh bạc ấm áp, từng đàn chim phía dưới bụng sẫm tối, chung quanh thân viền những sợi kim loại mềm dịu màu hồng ngọc, bay vội về phía rừng xanh; tiếng kêu của chúng tròn vo rơi xuống mặt đất và dường như vỡ ra thành từng mảnh nhỏ nhẹ tênh len lách khắp nơi. Mờ sáng, đất trời một màu bàng bạc anh ánh xanh, sương mù như dải lụa nẩy sóng dập dềnh, những gì nổi lên phía trên dải lụa kia thảy đều trong suốt, biết phát sáng...
- Anh mặc quân phục vào! - Hỷ cắt đứt suy nghĩ của tôi.
Tôi xòe bàn tay xoa những chỗ ngứa ngáy trên mặt, trên cổ. Lòng bàn tay tôi ướt máu và dính xác một con muỗi.
- Đi đâu ạ? - Tôi ngập ngừng hỏi.
- Bảo đi là đi! Lệnh không có cãi - Hỷ khuơ khuơ cái đèn một cách xúc động - Anh là lính văn phòng công thần quen rồi, ít lao động quen rồi. Lại...
Anh ta bỏ dở câu nói khiến tôi lo lắng hơn. Tôi mặc quần áo, cảm thấy cái khuy nhựa cứ giãy giụa giữa những ngón tay. Nỗi lo sợ thói quen ngóc dậy bắt đầu hành hạ tôi bằng những câu hỏi: Họ đưa mình đi đâu? Mình phải làm gì? Cái gì sẽ xẩy ra?
- Xong chưa? - Hỷ hỏi.
- Báo cáo! Xong rồi ạ! Tôi trả lời gọn, theo lời dạy của Ninh, chiến sĩ trẻ nhất tiểu đội, hôm tôi mới chân ướt chân ráo về đây: Trước mấy anh lãnh đạo nhớ nói kèm chữ “Báo cáo”. Ví dụ như: Báo cáo: tôi ăn; báo cáo: tôi ngủ; báo cáo: tôi đi tắm; báo cáo: tôi đi ỉa...
Bây giờ thì tôi không biết tôi đi đâu.
Đêm ấy vì thực thi nhiệm vụ của Đại đội trưởng Hỷ mà tôi đã gặp lại Thùy Linh.
3.
Mặt sân, cát chắc thấm sương không bốc mù mịt như ban ngày, nhưng hơi nóng vẫn xông lên hầm hập. Gió đi đâu hết, ngọn cây, mái nhà, những ngôi sao lác đác trên trời, thảy đều lờ đờ uể oải. Im ắng như giữa nghĩa địa làng. Tôi cảm thấy nhồn nhột sau ót, đoán ánh mắt Hỷ đang dán vào mình. Tôi rê về phía phải một bước chân. Hỷ đi ngang hàng với tôi. Người anh tỏa ra mùi nhựa cây.
- Này! Tôi đã đọc lý lịch anh - Đột ngột Hỷ nói.
Một cơn run nhẹ lan khắp người tôi.
Vẫn giọng kẻ cả, dọa dẫm, anh ta nói tiếp:
- Loại như anh phải phấn đấu mạnh. Tôi dưới quyền ông Long mà phải nhận anh. Người ta làm ăn khó coi thế đấy. Đại đội của chúng tôi chứ có phải cái bị đựng thứ thừa thãi của tổng đội đâu.
- Báo cáo đại đội trưởng! Tôi sẽ phấn đấu ạ - Tôi nói bằng thứ giọng mềm oặt oẹo.
Hỷ ngoảnh nhìn tôi, có vẻ như để nói rằng, anh ta không phải là loại đại đội trưởng thường.
- Để rồi xem. Hỷ cười, tiếng cười ghê lạnh - Vừa rồi, tổng đội trút xuống cho chúng tôi một ả quỷ gái. - Anh ta sờ tay lên cổ như chợt nhớ cái ống quần từng quấn ở đấy hai vòng - Tức! Tức thật. Tuy thế, nhưng lý lịch cô ta khá hơn lý lịch anh. Lời phê của ủy ban hành chính xã trong lý lịch cô ta cũng nhẹ hơn lời phê trong lý lịch anh.
Tôi đứng chững lại. Chủ tịch xã Trần Tỵ phê những gì vào lý lịch tôi nhỉ? Đến bốn lần ông chú cùng cha khác mẹ với tôi đến tận nhà Trần Tỵ xin, ông ta mới đồng ý cho tôi đi Thanh niên xung phong. Việc ấy đã làm thay đổi cái nhìn của tôi đối với chú. Hồi cải cách ruộng đất, chú tôi viết giấy ly khai gia đình tôi để được ở trong giai cấp nông dân, tuy là bố tôi đã nuôi nấng chú từ khi chú sáu tuổi, cưới vợ, làm nhà cho chú. Đảng ra chủ trương sửa sai, gia đình tôi được xếp thành phần Trung nông. Mọi mối quan hệ bà con, chòm xóm trở lại bình thường như thời chưa cải cách. Riêng chú, chẳng hiểu vì sao vẫn không đến nhà tôi. Bữa tôi đi, chú đến nhà mặt mày rạng rỡ như vừa lập được chiến công. Xa xót thế đấy! Chú khoe “Tao tin đợt này Chủ tịch Trần Tỵ phê vào lý lịch cháu không ác như hai lần trước đâu”. Hai lần trước đây là lần tôi xin đi đại học và lần đi bộ đội.
- Yên chí - Hỷ vỗ mạnh vào vai tôi - Tôi sẽ tạo mọi điều kiện cho anh rèn luyện phấn đấu. Cha tôi làm bí thư chi bộ xóm, rèn tôi mới khiếp. Ông chỉ mỗi điều ước, tôi trở thành con người mới xã hội chủ nghĩa.
- Anh là con người mới xã hội chủ nghĩa hẳn đi rồi - Tôi vừa khoát tay xua đuổi ký ức vừa nói. Sau câu nói nịnh bợ của tôi, không khí giữa hai chúng tôi trở nên thân tình hơn.
- Này, anh viết lách vậy, có sách không? Sách in ấy? - Hỷ độp hỏi.
- Báo cáo! Có mỗi hai quyển. - Tôi cảnh giác.
- Quyển gì? Tên gọi ấy.
Tôi ngoảnh mặt tránh ánh mắt và mùi nhựa cây của anh ta. Trong đầu tôi lóe lên tên hai cuốn sách, hồi mới nhập ngũ chi đoàn thanh niên phát động “Đọc và làm theo sách”.
- “Sống như anh” và “Thép đã tôi thế đấy” - Tôi đáp.
- Thứ ấy tốt - Hỷ vung tay như để khẳng định thêm lời mình nói - Tôi cũng đã đọc nó. Nhưng mà “Thép của tôi” chứ.
Tôi cúi đầu nhìn xuống chân mình để nghĩ nên nói tiếp với anh ta điều gì. Nhưng Hỷ đã chấm dứt, câu chuyện về lý lịch, về sách vở mà tôi vẫn chưa hiểu anh nhằm mục đích gì.
- Thôi, đi! Anh nói vào tai tôi.
Chúng tôi bước ra bãi cát trước sân. ở đây thường ngày vào lúc chập tối, nhất là bữa có gió nồm mát dịu, anh em túm tụm nói chuyện, hát hò. Tôi cứ bị đánh bật ra khỏi cuộc sống vô tư, hồn nhiên ấy. Đấy là do lỗi của tôi. Tôi trầm ngâm, mặt chắc cứ nhàu nát vì một nỗi dày vò nào đó trong lòng. Tôi đã cố cười đùa, trương hết cả gân cổ lên để hát cùng anh em, nhưng không vô tư hồn nhiên được. - Ngửng cái mặt lên chứ. - Hỷ nhắc tôi.
Đã bắt đầu làm nhiệm vụ rồi sao? Bây giờ thì tôi biết Hỷ dẫn tôi đến “ký túc xá nữ”. Đấy là tên chúng tôi đặt cho dãy nhà ở của cánh con gái. ở đó, mỗi gian rộng chừng mười mét vuông, kê khít bốn giường cho tám cô nằm. Khoảng trống còn lại chia đều cho tám người, mỗi người được nửa mét. Mùa hè vào “ký túc xá nữ” nồng nặc mùi mồ hôi, mùi cát cháy, mùi canh rau muống nấu ruốc bể. Ban chỉ huy đại đội, rồi chi đoàn thanh niên đã họp hàng chục đêm cho câu khẩu hiệu: “Gọn gàng, ngăn nắp, sạch sẽ”, nhưng đâu vẫn hoàn đó. Người ta phải tổ chức hai ngày lao động vào chủ nhật dựng dãy nhà một mái áp sát phía sau nhà ở, giống hệt lều chợ vùng biển miền Trung. Ngày nào cũng vậy, cái khoảng không tối sẫm trong dãy lều đều phơ phất vải màn trắng của các cô gái. Tôi chưa hề đặt chân vào “ký túc xá nữ” mới chỉ gặp những cô gái ấy lúc đi làm. Họ mặc đồng phục, cô nào cũng che mặt bằng khăn bông kẻ sọc, chỉ để hở đôi mắt. Những đôi mắt, chẳng biết sao giống hệt nhau: Trong veo, vui vẻ. Khi đánh bóng chuyền họ trút bỏ áo quần quân phục thành đống trên bãi cát. Nét khỏe mạnh đầy nữ tính hiện lồ lộ sau làn vải dệt kim mỏng.
Hỷ dừng ngay dưới tấm lưới bóng chuyền rách căng giữa hai cái cột gỗ. Anh ta nắm lấy vai tôi, ẩy tôi ngồi xuống mô đất nguyên là chỗ đứng của trọng tài trong các cuộc thi đấu.
- Thấy cô Linh hãy túm giữ lại - Hỷ nói.
- Tôi không biết cô ấy. - Tôi run run đáp.
- Sao? Anh mà không biết Thùy Linh? Các người lại định lừa tôi à?
Trong bóng đêm, tôi thấy đôi mắt như mắt mèo của Hỷ cứ vụt sáng, vụt tối.
- Tôi mới nghe tên, chưa biết mặt cô ấy. - Tôi thành thật.
- Không cần biết, cứ thấy ả nào tay cầm sách là giữ lấy. - Hỷ xoay xoay người trên hai gót chân vẻ nôn nóng, bực bội. - Đêm nay mà không bắt được quả tang cô ấy để làm chứng cớ cho thủ trưởng Long thì... Hỷ đưa chuôi đèn pin vào miệng để kịp ngăn sự lỡ lời của mình. Tôi cảm thấy đầu mịt mù. Người ta đang bắt tôi cùng người ta làm cái việc là bắt một cô gái đọc sách, còn sau đó là cả một tấm lưới bí mật lùng nhùng. Tôi cựa quậy, hai hàm răng nghiến ken két.
- Tôi đã bảo, lao động, lao động với năng suất cao, còn nữa thì dẹp. Bóng với ban, hát với hò, sách với vở cái con c... Cả anh nữa, anh hãy cẩn thận. Bướng với tôi là gãy xương sống đấy!
Hình như Hỷ nhìn tôi với ánh mắt dò xét. Dù sao, anh cũng không thể biết được tôi đang nghĩ gì. Mà tôi có nói những suy nghĩ của tôi ra, chắc gì anh đã hiểu. Chẳng có suy nghĩ nào của những kẻ thân phận như tôi lay động được những con người đầy đủ ý thức về quyền lực như anh... Tôi đang mong cô ấy về lối khác, lối sau dãy lều phơ phất vải màn trắng, phía có mấy lùm cây lúp xúp vào lúc này hiện lên với những hình thù kỳ dị, tôi đang đày ải tôi với nhận thức sự bất lực của mình.
- Mẹ khỉ? Sách với vở cái con c... Hỷ cắm cẳn bên tôi.
Tôi ngồi thẳng dậy, nhìn quanh. Hỷ chọn địa điểm phục bắt cô gái thật đắt. ở đây có thể nhìn bao quát được ba phía doanh trại. Trước mắt tôi lúc này là bãi cát chạy giữa hai dãy nhà thấp dần về phía sông Già. Phía ấy, cuối bãi cát, một bầu tĩnh mịch bao trùm lên dòng sông, bãi lau, cây cối. Thấy mờ ảo những bông hoa lau hệt những bàn tay người lửng lơ giữa màn đêm tối sẫm. Tháng giêng năm ngoái có một cô gái chết đuối phía ấy. Tên cô ta là Phượng, người con gái cuối cùng của lứa tuổi thanh niên xung phong chống Mỹ ở đại đội này. Giữa lùm lau sậy bên bờ sông, cạnh con đường xuống bến tắm, có một hòn đá tảng màu xanh. Nghe bảo, cô để lại trên mặt đá cái mũ gắn ngôi sao. Nơi ấy, anh em dùng xà beng đục thủng một lỗ bằng cái ống sữa bò, đổ đầy cát làm chỗ cắm hương. Thường mồng một, rằm, đêm đến trên tảng đá tàn hương đỏ rực... Bất giác tôi đưa mắt tìm ánh lửa, dẫu lý trí mách bảo tôi rằng, đêm nay không phải rằm cũng không phải mồng một. Thật kỳ lạ, ngay lúc ấy có một luồng sáng vàng thau từ trên vòm trời cắm thẳng xuống sông. Nơi đó, nổi lên tiếng rào rào tựa tiếng mưa giông. Một bóng đen hiện lên giữa những hình thù kỳ dị tiến về phía tôi. Bóng đen lớn dần, đã có thể nhận ra hình dạng một cô gái. Tim tôi bỗng thắt lại vì một nỗi lo sợ mơ hồ.
- Cô ả đấy - Hỷ thì thào vào tai tôi.
Nhanh và nhẹ, cử chỉ tôi chỉ thấy ở những con mèo lúc vồ chuột, anh ta xoay người đứng phắt dậy. ánh đèn pin từ tay Hỷ dọi thẳng vào mặt cô gái. Có thể vì bị bất ngờ, cô gái loạng choạng. Da mặt cô trắng bệch, nhưng dù sao đấy cũng là một khuôn mặt đẹp. Cô đưa cuốn sách lên che ánh đèn pin.
- Đứa nào dọi đèn vào mặt chị đấy, hả? Sao ngu thế? - Giọng cô gái như vỡ ra từ lồng ngực.
- Đại đội trưởng Hỷ đây - Hỷ vừa giẫm chân vừa gằn từng tiếng.
- Thủ trưởng à? Em cứ tưởng một thằng ngu ngốc nào đó. Ra là thủ trưởng.
Cô gái hạ cuốn sách che mặt xuống, chịu đựng ánh đèn pin.
Khuôn mặt ấy, giọng nói ấy, cái đường viền mờ ảo trên đôi vai tròn trĩnh ấy, tôi đã gặp một lần nào rồi; hơn thế, hình như nó từng ám ảnh tôi. Tôi nhắm mắt lại, tập trung tâm trí lôi kéo quá khứ lặn chìm trong tiềm thức lên. Những hình ảnh hỗn độn, chập chờn như những viên sỏi dưới đáy nước và mặt nước có vòng sóng, tôi không tài nào nắm bắt nổi.
- Láo! Cô láo! - Hỷ hét lên đầy vẻ giận dữ.
Tôi giật mình, mở choàng mắt.
- Đứng im và để yên quyển sách cầm nơi tay. Cô trốn vào làng đọc sách cấm. - Hỷ vừa nói vừa bước đùi đụi về phía cô gái.
- Dạ, thưa thủ trưởng! Em vào làng ở trong nhà bà cụ Nghĩa, trước đọc sách, sau an ủi cụ ấy. Cụ Nghĩa vừa nhận tin con trai hy sinh. Cụ ấy khổ lắm cơ. - Cô gái ngồi bệt xuống bãi cát, gác cằm lên hai đầu gối, khuôn mặt trắng mờ ngoảnh về phía sông Già. - ở đây, nháo nhào như một trại chăn nuôi vịt, càng cạc, càng cạc suốt ngày.
- A! Hỷ kêu lên, rung giọng. - Cô bảo thanh niên xung phong xây dựng chủ nghĩa xã hội vĩ đại là vịt, vịt càng cạc. A. a... Anh Lương đâu, thu sách!
Tôi vùng dậy, sải những bước dài nặng nề, nhưng rất nhanh, về phòng ở. Tôi biết, người ta sẽ không để tôi yên.
4.
Không gian trở nên chật chội. Chỉ thấy cờ, biểu ngữ và bụi. Bụi kết thành màn như những tấm lụa mỏng vật vờ. Hay dãy đèn điện treo trên hàng cọc tre dựng vội hai bên đường tỏa ra thứ ánh sáng vàng khè. Từ khắp các ngả đường, người và xe cộ lũ lượt kéo về thị xã. Thị xã sau chiến tranh đang quằn quại để lớn phình ra thật nhanh nhằm đón những người chiến thắng. Làn sóng người ập tới, dồn lại, cùng với làn sóng âm thanh luồn lách vào khắp các lối đi tỏa quanh phố xá. Sân vận động không còn một chỗ trống. Cánh cửa sắt phía đường phố chính rít ken két trên bản lề. Một tấm sắt phía trên khung cửa bị bật ra đập loảng xoảng vào bức tường đá. Không biết là bao nhiêu loa phóng thanh nằm đâu đó trên đầu đám đông liên tiếp gào thét “Trật tự! Trật tự!”. Những lời kêu khẩn thiết ấy trở nên lạc lõng. Người ta xô đẩy nhau, ngồi lên vai nhau, bám vào tường vây trèo lên, nhảy đại xuống những cái đầu lố nhố phía trong sân. Trên lễ đài, một tấm băng đỏ kéo dài gần hết cả chiều ngang sân vận động. Dưới tấm băng chữ trắng loáng thoáng không đọc nổi ấy, hai hàng người ngồi nghiêm trang, ngực người nào người nấy lấp lánh huân chương. Đồng chí bí thư Tỉnh ủy, người thấp chũn, tóc bạc trắng đến trước micơrô. Ông tuyên bố khai mạc buổi lễ kỷ niệm ngày thị xã bắn rơi chiếc máy bay Mỹ đầu tiên. Cùng lúc với giọng nói khàn khàn, ấm áp của ông, bầu không khí im lặng vĩ đại trùm lên toàn thị xã. Song, chỉ một lát sau, làn sóng người lại bắt đầu chuyển động, lần này mạnh mẽ hơn. Đơn vị bộ đội tập trung vào khu vực cửa ra vào, kết thành hàng rào mới đóng nổi cánh cửa sắt sắp sụp đổ.
Chính lúc ấy tôi bị đẩy bật xuống đường ngã chúi vào một cô gái đang ngồi, đầu cúi gục, lưng uốn cong, hai tay ôm lấy bàn chân phải.
- Tôi bị người ta xô đẩy. - Tôi thanh minh.
- Còn may hơn tôi bị què. - Cô nói, không nhìn tôi.
Tôi ngồi xuống trước mặt cô. Một khuôn mặt trái xoan, mọi đường nét từ trán, mắt, mũi miệng, thật xinh xắn. Cứ vào bộ quần áo cô mặc, tôi biết cô là chiến sĩ thanh niên xung phong; cứ vào tấm lưng thon nhỏ uốn vặn theo tiếng rên, tôi chắc cô đang bị cơn đau hành hạ. Tôi im lặng, nhìn, nghĩ, không đến cả động cựa tay chân và cảm thấy rất rõ tấm thân cô phập phồng trong tấm áo ướt đẫm mồ hôi và mùi hương kỳ lạ lần đầu tiên tôi gặp trong đời tỏa ra từ người cô.
- Anh dìu hộ tôi sang bên kia đường, chỗ bọn bạn đang tụ tập ăn bánh mì. Tôi láu táu nên trời phạt thế này đây. - Cô nói và ngước mắt nhìn tôi.
Dìu một cô gái len lách giữa đám đông có thể có người ở Tổng đội ư? Mình sẽ phạm tội yêu đương! ý nghĩ ấy đến rất nhanh và mạnh hơn hết thảy những cảm xúc vừa có.
Cô gái đứng phắt dậy:
- Sao mặt anh tái thế? - Cô nói và thở dài, đoạn nhảy lò cò vào đám đông đang chen lấn giữa đường lớn.
Tôi thở phào, đồng thời thấy một nỗi tiếc nuối dòa lên trong lòng.
Cách xử sự ấy đã day dứt tôi suốt hàng tuần lễ. Hễ thấy một cô gái nào xuất hiện ở tổng đội tôi lại hồi hộp, thắc thỏm. Tôi vừa mong được gặp lại cô, vừa lo sợ phải gặp lại.
... Tôi đưa ngón tay trỏ di di nơi thái dương mong làm dịu đi cái tiếng rần rần đến nhức trên đỉnh đầu. Lúc Hỷ gọi, tôi bỏ chạy, cô có kịp nhận ra tôi không? Tôi cứ chong mắt, lặp đi lặp lại câu hỏi ấy. Anh em trong phòng đã ngủ say. Người nằm ngửa, kẻ nằm nghiêng, người co chân vào bụng, người vươn hai tay lên quá đầu... Hồi còn nhỏ, bố tôi dạy tôi cách nằm ngủ: ngửa người, duỗi chân, hai tay khuỳnh lại kê dưới đầu, hoặc chắp giữa rốn; như thế tâm thế thanh thản, ít thấy ác mộng. Người còn bảo, nhìn thế ngủ đoán biết số phận con người. Cứ như bố nói, thì đời tôi phải thanh thản. Đằng này, hoàn toàn trái ngược.
Tôi lật nghiêng người. Đâu trên mạ giường sát đầu tôi, tiếng mọt nghiến trèo trẹo, còn mái nhà thì kêu lào xào như tiếng bước chân của một sinh vật kỳ lạ nào. Một nỗi sợ hãi mơ hồ ám ảnh tôi. Vẫn là nỗi sợ hãi thói quen. Có điều nó vừa được thêm vào cái gì đó. Dần dà tôi nhận ra đấy là nỗi lo cho người khác. Sau khi tôi bỏ chạy, cô ấy thế nào? Hỷ đã làm gì cô ta? Bây giờ cô ấy đã ngủ chưa? Sao tôi không dám ở lại nhỉ. Tôi sợ liên lụy? Không chỉ mỗi thế! Tôi còn sợ cô nhận ra tôi, sợ gặp ánh mắt giễu cợt, coi khinh của cô như cái đêm xa xôi nọ.
Cơn xung động mãnh liệt làm người tôi rã rời. Tôi ngủ thiếp đi trong sự mệt mỏi. Trong giấc ngủ tôi vẫn nghe được tiếng thở dài của cô. Tiếng thở dài như một mảnh lụa mỏng màu đỏ tía quấn lấy cổ tôi. Rồi từ cổ tôi nó chảy dài ra, phồng lên thành một tấm áo dài trắng toát bó gọn thân hình cô. Giữa ngực cô lấp lánh một cây thánh giá vàng rực. Rất nhiều ngọn nến run rẩy cháy quanh người cô. Phía trên những ngọn lửa nến chập chờn là bức tượng Chúa Giêsu bị đóng đinh câu rút, kề cạnh là tấm ảnh Chúa tỏ tình thân thiện với tên phản nghịch Giuđa. Vòm nhà thờ rộng và xa như vòm trời. Thánh đường trôi giữa thinh không. Tôi quỳ trên một đám mây, trước mặt cô. Cô cúi xuống, cúi xuống nói với tôi một câu gì đó nghe như tiếng thở dài. Bỗng cô biến thành Nhi. Nhi nhỏ bé, thơm phức hương cỏ mật nép vào tôi. Chúng tôi quỳ trước vị linh mục mặc áo thụng đen, mặt trắng bệch, đôi mắt hệt hai ngọn lửa nến. Vị linh mục giang tay về phía chúng tôi. Hai cánh tay ông tạo thành một khoảng bóng đen sâu hun hút không biết đâu là đáy. Bất ngờ Trần Tỵ nhô mỗi cái đầu lên giữa khoảng bóng đen ấy. Cái đầu trôi dập dềnh như quả bưởi, trên mặt nước có sóng. Nhi run bần bật. Còn tôi kinh hoảng, bế xốc em chạy lùi lại. Phía sau chúng tôi, cái đầu Trần Tỵ quay vòng, từ miệng ông ta phun ra một luồng hơi hình loa kèn xanh lè, thổi tắt phụt hết ngọn nến này đến ngọn nến khác. Bóng đen đặc quánh lại, sờ tay vào đâu cũng gặp một thứ nhờn nhợt ươn ướt. Chân tôi tuột trên thứ nhờn nhờn ấy. Tôi buông Nhi ra và rơi xuống một cái hố hun hút. Tôi quẫy đạp, kêu thét lên...
Tôi tỉnh dậy, mình mẩy ướt đẫm mồ hôi. Khuôn mặt Nhi trong giấc mơ vẫn còn lại lờ mờ như một ảo ảnh trước mắt tôi.
Hồi ấy, học hết lớp mười, không được đi đại học, tôi ở nhà làm nghề cày ruộng. Nhà chỉ còn tôi và mẹ. Mẹ tôi đã già lại bị bệnh đau dạ dày rút kiệt sức lực. Nhi ở cạnh nhà tôi, thường sang giúp mẹ tôi cấy, gặt và làm những việc vặt trong bếp. Mẹ tôi coi Nhi như con đẻ. Một năm sau, khi tôi đã có thể trong một buổi cày xong một sào ruộng và tay chân đen đúa, cứng cáp, mẹ tôi để lộ ý hỏi Nhi làm dâu.
- Con phải đi học hay đi ngành nghề gì đó. - Tôi nói.
- Người ta không cho con đi làm việc Nhà nước đâu. ở nhà cày ruộng thôi con ạ. Cố can, ông bà, cha mẹ con đều ở đất này, cày cấy trên đồng làng ta đó thôi.
- ở nhà chán lắm. - Tôi buồn bã nói. - Con không được kết nạp vào Đoàn, không được vào dân quân du kích. Chính quyền xã coi con như kẻ lạc loài.
- Càng khỏe. - Mẹ tôi nói, vẻ bất cần, nhưng tôi biết bà phải cố gắng đến mức nào để có vẻ bất cần ấy. Giọng bà buồn rượi - Con đi làm việc nhà nước chắc gì đã hơn ở nhà. ở nhà con đã quen mặt họ rồi, quen sự đối xử của họ với con rồi. Đến mức như hiện nay là cùng, chứ họ không ăn thịt được con đâu mà. Vả, cô Nhi và gia đình bên ấy rất quý trọng ta.
Chuyện tình giữa tôi và Nhi chưa đâu vào đâu, nhưng lời ong tiếng ve đã bay khắp đầu làng, cuối xã. Chính quyền địa phương đã kịp thời ngăn chặn “sự liên minh giữa giai cấp địa chủ và Đạo Thiên Chúa”. Sau đó Nhi đi lấy chồng.
Tôi bật dậy vì tiếng kẻng báo thức chát chúa. Trên giường kề cạnh, Hòe đang nằm ngửa đưa ngón tay trỏ miết theo đường lông mày. Nhìn nghiêng tôi thấy mũi và môi anh ta nhọn hoắt. Loại mồm chuột chù như thế không thể trung thực được. Sống với loại người này không chỉ khó chịu mà còn mang vạ chưa biết lúc nào.
Đồng tử chạy sát vào đuôi mắt, Hòe nhìn tôi nói:
- Sáng nay anh không phải đi chặt gỗ, ở nhà để đại đội gặp.
Chuyện tôi bỏ chạy không làm theo lệnh Hỷ bằng cách nào mà đến được tai Hòe? Lúc tôi về, anh ta đang ngủ. Tôi còn đứng, ớn người nghe anh ngáy ò ò và nom rõ một dòng nước dãi chảy ra từ khóe môi anh ta, sau đó mới trèo lên giường mình vùi mặt vào gối. Hình như người ta cố tình chăng bẫy tôi và đêm qua tôi đã sa vào.
Tôi ngồi dậy, đốt một điếu thuốc lá. Đâu đó, bên tôi, đôi mắt Hòe đang mở trừng.
Bỗng nhiên một nỗi buồn sâu lắng không sao ngăn được bất thần ập vào tôi. Những điều tôi cố quên vẫn không quên được đâu. Tôi đang sống một mình, giữa cát. Chao ôi, cát! Cát vô hồn trắng nhức nhối. Hôm trước tôi nom thấy một bụi sim còi có hai bông hoa, cánh hoa rách răng cưa. Tôi cúi xuống và bắt được một chú dế trũi. Chú trũi đầu dẹt, da mốc thếch nham nhám, chân ngắn chũn, như một quái thai của loài dế.
Sáng nay không có gió Lào. Không khí ngừng đọng ngột ngạt. Trên những mái rừng phía tây bầu trời quang quẻ, báo hiệu một ngày nắng dữ dội. Anh em trong phòng đã xếp hàng một đi vào rừng. Còn mỗi mình tôi giữa những cái giường gỗ mộc trống vắng. Tôi đi đến bên cửa, ghé mắt nhìn sang “Ký túc xá nữ”. Mồm miệng đắng chát nhưng tôi vẫn rít thuốc lá liên tục. Sáng nay tôi sẽ phải lên đại đội và chắc không chỉ mình tôi.
Bây giờ tôi nhận ra, tôi mong gặp ai.
5.
Tối qua anh bỏ chạy? - Cô độp hỏi. Tôi ngoảnh nhìn mặt trời tròn vo đỏ như máu gác trên những mào núi khập khểnh của dãy Ngàn Hống và những vạt sương mù từ trên sườn núi đang trôi xuống đồng bằng để lộ ra từng mảng xanh mờ bẽn lẽn.
- Lệnh, anh phải chấp hành. - Thấy tôi im lặng, cô nói thay tôi và đúng với lời tôi định nói.
- Phải! - Tôi uể oải.
Cô dùng ngón tay trỏ vén những sợi tóc uốn hình số không giữa trán.
- Cũng thích là phút chót, anh chống lệnh, bỏ chạy.
Lời cô hệt sương mù, cứ lững lờ.
- Đáng ra tôi cần phải ở lại bảo vệ cô. - Tôi hất một bông lau lòa xòa trước mặt, nói.
Cô bỗng cười. Mặt tôi nóng ran. Cô nghĩ, tôi ba hoa sao?
- Anh bảo vệ được tôi thì quý quá. Nhưng anh bỏ chạy cũng thích. Còn hơn chán người khác nhập vào cái ác như nhập vào đoàn đi hội.
Nãy giờ, giọng lưỡi cô có vẻ bề trên. Dẫu sao, tôi cũng yên tâm được rằng, cô không coi khinh tôi, không nhìn tôi bằng ánh mắt giễu cợt.
Có một con đường khác lên đại đội ngắn hơn, nhưng cô dẫn tôi theo con đường vòng giữa bãi lau sậy bên bờ sông Già. Anh em ở đại đội thường theo lối này xuống sông tắm. Từ ngày cô Phượng chết đuối, người ta vào tắm ở giếng làng, hoặc lên bến tắm của nông trường trồng sả. Vì thế, mặt đường sần sùi mũi giun, rễ cây, cứt chuột. Lau cỏ xùm xòa. Hoa trắng quệt vào má, rũ lông vào cổ áo chúng tôi. Tôi đi trước, vừa đi vừa lấy tay gạt hoa lau mở lối. Cô theo sau, lại đặt chúng vào vị trí cũ. Động tác của cô mềm dẻo. Khuôn mặt cô thật ưa nhìn. Cái cổ trắng có hai ngấn mờ mờ, ngửa lên. Đôi mắt, sống mũi, làn môi... mọi đường nét đều tinh vi. Cô mặc cái áo màu cỏ úa cổ hai cánh bẻ rộng, để lộ một hình tam giác nõn nà mát mẻ nơi ngực. Tôi chớp mắt, ngoảnh mặt, nhìn vu vơ ra chung quanh. Trong bãi lau sậy ngút ngát dọc bờ sông, đây đó lặng lẽ lóe lên ánh nắng và lúc nào ở đấy cũng hình như có ai đứng và lắng nghe tiếng động chỗ chúng tôi. Đôi lúc lại dường như có vật gì đang rón rén, sột soạt.
Chúng tôi đã quên đang đi đâu.
Cô nắm tay tôi kéo ngang qua mặt đường, qua hai tay ba bụi lau lưa thưa đến bên một tảng đá lớn. Đứng lại, buông tay tôi ra, cô cúi đầu xuống ngực. Tôi nhìn những cái chân hương nhuộm phẩm đỏ lạnh lẽo, xiêu vẹo.
- Anh có biết vì sao chị Phượng chết không? - Giọng cô như tiếng vọng từ dưới tảng đá lên.
- Đi tắm. - Tôi rùng mình như bị lạnh.
- Chị ấy bơi giỏi lắm. Tôi đã đi tắm với chị ấy mấy lần. Tắm ban đêm ấy. Trăng sáng, sông sáng, nước trong nên đáy sông cũng sáng nốt. Người chị ấy đầy đặn, đẹp tuyệt trần. - Cô thở dài.
Tôi im lặng dịch vào gần cô hơn. Lau sậy và tiếng kêu lào xào của chúng vây lấy chúng tôi. Cô ngồi xuống bên tảng đá, nói:
- Trước hôm chị ấy chết hai tháng, ông Long gọi chị ấy lên tổng đội. Mười ngày sau chị về nom thểu não lắm. Chị thường trốn ra chỗ vắng khóc một mình và ốm lặt vặt suốt. Người yêu của chị ấy là anh Viễn, dạo đó lại không hề đến với chị. Một hôm chị đi tắm một mình, để mũ ở chỗ này đây. - Cô xòe những ngón tay trắng nhợt vẽ những vòng tròn trên mặt đá - Nửa đêm bọn tôi đi tìm mới biết. Ba năm ở Truông Lộc, bom đạn như trấu không chết...
Tôi cảm thấy hơi thở cô đứt quãng. Cô chụm năm đầu ngón tay lại, xoay đi xoay lại trên mặt đá li ti đường răn, cứ như cô có ý định khoan một lỗ thủng.
Tôi lờ mờ hiểu:
- Lau sậy, sông nước không biết nói. - Cô trở nên trầm ngâm - Chị ấy cũng không để lại một chữ, không nói với ai một lời. Anh người yêu của chị ấy nghe tin, chạy đến, khóc như mưa như gió. Hối hận là một hành vi tốt, nhưng chẳng đem lại lợi ích gì. - Cô đứng dậy, bẻ gập một cành sậy khô, nói tiếp. - Sau đó anh ấy thành Viễn ngơ. Ông Long cố tình bưng bít chuyện chị Phượng có thai. Nhưng tiếng xì xào vẫn bay túa ra khắp nơi. Ông ta nghi tôi “phát động chiến sĩ bôi xấu lãnh đạo”. Chỉ cần chút chứng cớ bằng sợi tóc, ông ta đã cho tôi ngẻo rồi. Nhưng tôi đủ khôn ngoan. Vậy là tôi thành lãng mạn, tiểu tư sản. Tiểu tư sản gì tôi! Cả nhà chưa khi nào có cái radio. Chỉ sách, sách chữ Hán, chữ Pháp. Cha tôi là tú tài thời Pháp. Năm năm mươi ba, người ta đốt mất một nửa tủ sách của ông. Sau đó ông ốm như tương tư. Một năm sau, cha tôi bỏ mẹ con tôi đi. Cô ngắt từng mẩu cây khô ném xuống sông - Thế là ở đâu tôi cũng như kẻ cư ngụ trái phép. Tôi cứ thấy mình cô đơn. Người trần mắt thịt lánh tôi thì tôi đến với người trong sách. Tôi đọc sách đến mức mẹ và em tôi phát hoảng. Tôi được đi thanh niên xung phong, anh biết không, mẹ tôi tổ chức ăn mừng. Mời cả làng, to nhỏ tấm mén đều đến đông đủ ra vẻ thịnh tình. Đang ăn, tôi to tiếng hỏi trống không: “Bà con có ai nhớ cha tôi không ạ?”. Nhìn mặt các vị khách lúc ấy hay đáo để. Mà tôi cũng quá đáng. Mẹ tôi bảo: “Tính khí con thì rồi người ta dằn cho nhừ xương mất thôi”. Biết làm sao được. Tôi ham đọc sách là vì cha tôi. Tôi đáo để là vì tim gan tôi nó thế; chẳng lẽ móc chúng vứt đi à. Còn da tôi trắng, mặt tôi có xinh xắn tý chút là trời cho tôi; trả lại ông đâu được. Tôi có tội gì?
Rắc! Rắc! - Cái tiếng cành cây khô gãy vụn trong tay cô vang to hơn tôi tưởng. Nó khiến tôi giật thột. Tôi nhìn xuống phía ngoài bãi cát, nơi dòng sông đang lửng lơ trôi, nói cốt để an ủi cô là chính:
- Tôi từng nghĩ, lỗi của tôi không phải vì tôi mà vì người ta muốn thế.
Cô đi sát vào tôi. Tôi nghe tiếng thở đều đều của cô. Cô đã lấy lại bình tĩnh:
- Anh bị đuổi khỏi đội một lần, chứ tôi hai lần rồi. Về số lượng tôi giỏi hơn anh. Các vị bảo, lao động sản xuất sẽ cải tạo tôi thành người tốt. Như họ nói thì người tốt nhiều quá, còn họ thì chẳng phải là người tốt, vì họ không được lao động sản xuất. - Bỗng cô chạm khẽ vào vai tôi hỏi. - Anh viết ra kịch vậy có thích xem kịch không?
- Tai vách mạch rừng. - Tôi không trả lời câu hỏi của cô mà nói theo nỗi lo lắng trong lòng.
Tôi cảm thấy dường như cô đớ người ra sau lưng tôi.
- “Bác sĩ Ra-ghin bước vào phòng, ngồi xuống, cởi áo quần ra” - Cô kéo dài giọng đọc một câu trong truyện ngắn “Phòng số 6” của Sê Khốp.
Sau đó, Ra-ghin thành bệnh nhân tâm thần. - Tôi nghĩ. - Cô ta ám chỉ tính nhu nhược của tôi. Thế thì quá lắm. Cô cứ cứng cỏi đi. Người ta sẽ bẻ gãy cô như bẻ cành cây khô đang cầm nơi tay đấy. Tôi khác cô; khác ít cũng là khác. Trong lý lịch tôi có một dòng ở ngay trang đầu: Thành phần gia đình trong cải cách ruộng đất: Địa chủ. Nó là bóng ma lởn vởn trong đầu tôi, chung quanh tôi cả đêm lẫn ngày. Bao nhiêu người đã quắp chặt lấy nó để làm tôi bẹp dúm. Tôi sợ hãi họ khi đứng trước họ cả khi không thấy mặt mũi họ. Họ là bóng ma đen đầy thế lực vây bủa tôi, ám ảnh tôi.
Như hiểu tâm trạng tôi, cô nắm lấy bàn tay, chắc là lạnh giá của tôi, nói bằng giọng dịu dàng của người biết lỗi.
- Tôi lỡ lời.
- Có lẽ cô nói đúng. - Tôi bóp mạnh những ngón tay của cô để nhấn mạnh thêm ý mình và căng mắt nhìn lên bầu trời chói lọi nắng. Chân tôi lún sâu xuống cát. Mỗi lần cất bước, tôi phải chuầy gót chân, bấm mạnh năm đầu ngón.
Hết quãng đường qua bãi cát, đến cái dốc nhỏ lên đường lớn, tôi cảm thấy nhồn nhột sau ót. Tự dưng tôi nghĩ là cô đang chăm chắm nhìn tôi.
- Anh leo lên đi, không phải dắt tôi đâu. - Cô nói và khúc khích cười.
Chúng tôi đến văn phòng đại đội đúng lúc Hỷ đang chuẩn bị đi đâu đó. Thấy chúng tôi, anh ta lột mũ treo lên cái đinh đóng trên cột nhà, rồi ngồi xuống bên bàn và đưa tay vuốt tóc.
- Các đồng chí chậm gần năm phút. - Anh nói, đưa cánh tay có đeo cái đồng hồ mạ kền trắng dứ dứ trước mặt tôi và Linh.
Một cô gái, tôi chưa hề gặp, mặc áo hoa cổ tròn, quần lụa đen nhánh từ đâu đó vén tấm ri đô đỏ bước ra. Không khí bỗng sặc mùi lá sả. Cô lặng lẽ như một cái bóng lướt trên nền nhà không gây nên một tiếng động nào, đến bên bàn ý chừng rót nước tiếp khách, Hỷ hất đầu nói:
- Khỏi! Cho lui.
Cái bóng mất sau tấm ri đô đỏ.
Linh ngồi xuống bên cái xe sơn màu mận chín của Hỷ dựng cạnh cửa, đưa ngón tay trỏ miết miết dọc khung, nhoẻn miệng cười, nói trống không.
- Ôi! Sạch hơn cả da người.
Tôi vội ngoảnh nhìn Hỷ. Đại đội trưởng sẽ nổi cơn sấm sét. Nhưng anh không những không nổi giận, trái lại cơ mặt giãn nở, mắt lấp lánh vẻ hồn nhiên:
- Phải sống nề nếp - Anh nói - Nề nếp từ đồ dùng trở đi. Giờ tôi còn bận chưa có thì giờ nói về nếp sống văn minh và cũng chưa xét chuyện tối qua. Tình hình đang có nhiều chuyển biến lớn lao và vĩ đại. Hoãn buổi làm việc. Hai đồng chí về viết bản tự kiểm điểm, tối nộp. Xong!
Hỷ đập tay xuống bàn, vớ cái mũ, chụp lên đầu, dắt xe ra sân. Tiếng líp xe đạp lách tách, lách tách, lách tách, đều đều, buồn bã. Tôi và Linh nhìn nhau. Tôi thấy khuôn mặt và một nửa người tôi trong con ngươi cô.
6.
Văn phòng tổng đội đóng gần ngã ba thị xã. Cả ba ngả đường đều bị hư hỏng khủng khiếp qua tám năm chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ. Năm trong số bảy đại đội của Tổng đội làm nhiệm vụ tu sửa ngót nghét một trăm kilômét đường nhựa. Chọn địa điểm này thật thuận tiện cho việc quản lý, chỉ đạo các đơn vị ở cả ba tuyến đường, cho dù phải dời một cái làng nhỏ và phá mất ngôi miếu Thành Hoàng. Tập thể là trên hết! Tổng đội trưởng Phan Bá Long trực tiếp chỉ huy xây dựng cơ quan tổng đội. Năm dãy nhà xếp hình chữ U, giữa là hội trường, trước hội trường là một cái hồ bán nguyệt, bờ hồ lát đá đen, trước hồ tròn xoe một vườn hoa, hầu hết là hoa mào gà; giữa vườn hoa cao vút cái cột cờ bằng ống kim loại trắng loáng. Phía ngoài năm dãy nhà làm việc của các ban, phòng nói trên, rải rác không biết bao nhiêu là nhà thấp nhỏ khác: Nhà để xe ôtô, nhà để xe đạp, nhà kho, nhà bếp, nhà chơi bóng bàn... Một thời gian sau, khi xảy ra “sự kiện ông già dở người”, ông Long thuê hẳn một tốp thợ Đắc Bình làm riêng cho mình một nhà khác, tách biệt hẳn khu văn phòng. Đấy là một ngôi nhà sàn, cột tròn bằng gỗ lim, xà gồ xăng lẻ, lợp ngói vảy. ở dọc tay vịn cầu thang và trên các cánh cửa chạm trổ chữ “triện”, đường nét cực kỳ tinh xảo. Nhà chia ra hai phòng. Phòng ngoài ngoảnh mặt về phía mặt trời lặn. Trên bốn bức thưng bằng ván dổi kín đặc cờ có tua vàng, băng khẩu hiệu, bằng khen, biểu đồ năng suất lao động của bảy đại đội. Một cái bàn dài choán gần hết diện tích gian phòng. Chung quanh bàn xếp hai hàng ghế mây. Phía trong, tức ở chiều ngang bàn, sát bức ngăn hai phòng, kê một cái ghế tựa, tay vịn uốn cong nhô cao như hai cái cổ cò. Hội họp, thậm chí, lúc một mình uống trà, ông Long đều tọa trên cái ghế ấy. Bên trái ghế có cái bàn nhỏ, trên bàn đặt máy điện thoại màu đen. Khoảng cách từ bàn đến ghế rất ngắn. Phía phải là cửa thông vào phòng trong, dập dờn một tấm ri đô viền đăng ten. Một khẩu súng lục K54 lủng lẳng bên cửa. Phòng trong là thế giới riêng đầy bí mật của ông, nó lấy ánh sáng lờ nhờ từ kẽ hở cánh cửa chớp phía sau. Không ai được đặt chân vào phòng ấy trừ cô phục vụ tên Nhung, ngực ngồn ngộn, đôi môi đỏ mọng như hai miếng hồng chín. Có lần Viễn ngơ oang oang giữa sân rằng, ở Việt Nam có hai người ở một mình một nhà sàn là thủ trưởng Long và chủ tịch nước. Bỏ qua cho anh ta, vì dù sao thần kinh anh cũng có vấn đề. Lại có lần anh ta gặp ai cũng nghiêng nghiêng cái đầu trọc, hỏi: “Sao thủ trưởng ta lại dựng nhà ẩn kín dưới bụi sung, giữa bụi tre vậy, hỉ?”. Chẳng ai dám trả lời. Kẻ bạo gan, rỉ tai Viễn: “Cậu lên hỏi ông ấy xem?”. Viễn cười khì khì: “Hỏi à? Chờ lúc ta thành ông nọ, bà kia đã!”.
Rồi những lời ấy cũng lọt vào tai thủ trưởng Long. Kẻ đến mách lẻo, thấy thủ trưởng tối sầm mặt, vội xoa xoa tay vào nhau nói như đọc thuộc lòng rằng: “Con Phượng chết, tay Viễn nó điên tình”... Cái chết của Phượng như lưỡi hái cứa vào tim Viễn. Anh đau, anh ân hận vì tính ích kỷ ghê gớm của mình. Khi biết Phượng có thai, viễn đã bỏ rơi cô. Nhận ra Phượng như con cừu non sa bẫy ông Long thì đã muộn màng. Viễn không còn Phượng nữa. Hôm đưa tang Phượng, Viễn dùng lưỡi dao bào cạo trụi tóc rồi chít lên cái đầu trọc trắng hếu của mình một vành khăn tang trắng.
“Hối hận là một hành vi tốt, nhưng nó chẳng đem lại ích gì!”. - Tôi bỗng nhớ câu nói của Thùy Linh. Tôi còn nhớ thêm nhiều chuyện khác nữa liên quan đến Viễn, nhưng tất cả, không làm thay đổi ấn tượng của tôi đối với anh: một con người sắc sảo mặc áo ngơ ngẩn.
Từ ngày về đại đội đến nay tôi mới lại gặp anh. Anh đang đục đẽo lóc cóc cái gốc cây phi lao rễ xù xì ngay cạnh cầu thang nhà ông Long.
- Anh đục đẽo cái gốc cây ấy làm gì? - Tôi hỏi.
- Thế chú em lên đây làm gì? - Anh hỏi lại tôi.
- Thủ trưởng Long lệnh gọi ạ.
Viễn nheo một bên mắt:
- Thì tôi cũng thế. ở đây ai làm gì chẳng vì lệnh của một ai đó.
Tôi ngồi xuống bên anh ta.
- Nhưng chả lẽ, thủ trưởng Long lệnh cho anh đục cái ấy? - Tôi cầm cái rễ cây loằng ngoằng giật giật.
- Đúng! Đúng thế. Phải biến cái xù xì, ghồ ghề, gớm ghiếc này thành cái gì đó, đếch cần biết thành cái gì, để trời cao, đất dày cũng phải thấy rằng, Thanh niên xung phong tổng đội ta cái gì cũng làm dược hết trơn. Chú em ơi, người ta có trăm kế, ngàn sách để làm cho người ta nổi tiếng. Nhà cao, cửa rộng ngun ngút trước mặt chú em cũng vì thế. Tiền bạc có phải của người ta đâu. Hừm! Người ta muốn làm vua. Khuyên can phải trái, phản đôi ư? Vấp nguy hiểm hơn gặp bom đạn Mỹ đấy. Bom đạn thằng Mỹ là kinh khiếp, chết vì nó, đui què, mẻ sứt vì nó; nhưng mà rõ ràng. Cụt tay là cụt tay, sứt tai là sứt, chết là không thở nữa. Đằng này... Hừm! Người ta làm cho anh bị thương mà anh không thấy bóng dáng người ta đâu. Có kẻ chết vì người ta rồi đấy.
Viễn cắn vào môi dưới như ngăn giữ một cái gì đó sắp trào ra.
- Lóc cóc! Lóc cóc!
Tôi nắm lấy cổ tay gầy gò của Viễn:
- Người ta là ai?
- Chú không biết? - Anh ném sang tôi một cái nhìn.
- Anh vừa nói về sự rõ ràng cơ mà. - Tôi nhìn vào mắt anh.
Viễn đặt đục xuống đất, đè cái dùi cui lên trên, sửa tư thế ngồi thật ngay ngắn. Mặt anh trở nên nghiêm trang.
- Chú Lương này, - Viễn nói - Chú tưởng tôi không biết gì về chú ư? Chú như con rối mà kẻ giật dây là người ta đó. Chú đã biết người ta là ai chưa? Chú biết! Nhưng tôi vẫn cứ trả lời câu hỏi, không rồi chú lại nghĩ tôi ngẩn - Anh ta ngửa mặt nhìn lên nhà ông Long, nói như một lời than - Người ta là một kẻ có quyền lực, tổng đội trưởng đội thanh niên xung phong Phan Bá Long.
Viễn thở hổn hển, vung tay cầm dùi cui lên.
- Lóc cóc! Lóc cóc! Lóc cóc!
Tôi nắn trong cái túi cóc ba lô ra được một điếu thuốc nguyên và một điếu hút dở và trao cho anh điếu nguyên. Anh bật lửa. Chúng tôi châm cùng lúc. Và hút. Anh nhìn theo khói thuốc, mắt lờ đờ, nét vẻ trên khuôn mặt nằm yên. Tôi có cảm giác, linh hồn anh đang phiêu diêu cùng làn khói mỏng tang.
Anh như thế mà người ta đặt cho tên Viễn ngơ, phải làm đủ thứ việc linh ta linh tinh theo lời sai bảo của bất kỳ ai ở tổng đội. Anh bảo tôi là con rối, còn anh há chẳng phải là con rối sao? Hai con rối gặp nhau!
Bất giác tôi mở miệng cười. Nụ cười không phải vì vui:
- Chú cười gì vậy? - Viễn hỏi, vứt tung mẩu thuốc ngắn cũn lên trời. Rồi không chờ tôi đáp, anh nói tiếp, giọng vui vẻ - Chú đang nghĩ, tôi cũng là con rối, người ta giật dây cho chạy long tong chứ gì? Phải. Nhưng, con rối này có đầu người.
- Anh bảo tôi không phải người? - Tôi không giấu chút tự ái ít ỏi.
- Không! - Anh nói - Mỗi người mỗi hoàn cảnh. Hoàn cảnh của chú vào thời buổi này quả là ác liệt. Chú sợ ác liệt là phải. Chú viết bài thơ này, kịch nọ ca ngợi kẻ này, người nọ; chú vẽ thêm đủ thứ hoa thơm, trái lạ, cả thứ chú chưa dòm thấy. Chú mềm như con sứa nước mặn trong tay người đời. Mà trời đất lại sinh ra tay ác nhiều hơn tay thiện.
- Anh vừa nói đến hoàn cảnh tôi... - Giọng tôi run rẩy.
Anh nhìn tôi, thông cảm:
- ừ, hoàn cảnh chú em... Không làm thế, chú thành tật. Lóc cóc! Lóc cóc! Lóc cóc! Tôi đang đục đẽo cái gốc cây để không được cái gì hết.
Tôi nói theo suy nghĩ riêng:
- Anh không ghét tôi chứ?
- Tôi thương chú nhiều hơn ghét. Còn tôi thì được người ta ghét nhiều hơn thương. Được nhiều người thương hơn hay được nhiều người ghét hơn, nhỉ? - Anh nhăn mặt vẻ khổ sở vì câu hỏi của chính mình.
Hơi thở nóng hổi của anh phả vào má tôi.
Anh lật trở cái gốc cây.
Tôi hỏi:
- ít nhất thì ông Long cũng bảo anh làm cái gì với cái gốc cây này chứ?
Có. Ông ta bảo làm cái ghế xoay đặt dưới gốc sung sau vườn, để những khi mệt nhọc ngồi ngắm cảnh cho tâm hồn thanh thản. Những người như ông ấy cần sự thanh thản lắm chứ. ở cửa hàng dược mới xây, chỗ rẽ vào trung tâm thị xã, người ta chen nhau mua thuốc an thần mới khiếp. Tôi đoán biết chắc, ông Long chưa khi nào thanh thản đâu. Con người ta đủ mọi thứ gan trời, phổi muỗi, yến sào, ngỗng nướng cũng chẳng thanh thản nổi nếu còn tham vọng. Tôi ở với ông ta lâu, tôi biết mũi ông ta có mấy sợi lông nữa kia đấy. Lóc cóc! Lóc cóc! Năm qua đồng đội tôi người đi học, người chuyển ngành, còn tôi, tôi không đi đâu hết, tôi chưa đi đâu hết. Tôi phải ở lại tổng đội này. Đuổi tôi thì không có lý do, kỷ luật tôi thì hết bực mất rồi. Chiến sĩ trơn! Vậy là ông ta sợ. Ông ta sợ tôi nên đặt thêm chữ ngơ sau tên cha mẹ đặt cho tôi. Viễn ngơ. ờ, chấp gì thằng điên! Trong tổng đội số đông theo thủ trưởng, đông đến mức tôi thành ngơ thật.
Đã lâu rồi, loại trừ trong sách vở, nay tôi mới gặp một người nói năng hay như anh. Tôi cảm thấy lòng tôi rộng ra, đầu óc minh mẫn ra.
- Nhưng sao anh không đi khỏi cái nơi người ta cho anh là ngơ - Tôi hỏi.
Viễn cụp mi mắt, gương mặt anh thấm đẫm một nỗi buồn. Lúc sau anh nói:
- ờ... Nó thế đấy.
Anh không trả lời câu hỏi của tôi. Tôi biết, anh đang nghĩ đến Phượng.
- Ông Long về kia kìa! Viễn nói - Chú vào gặp ông ta đi. Chắc lại cần chú viết tiết mục cho đội văn nghệ. Chú về đại đội chả có ma nào viết được. Tôi đ... đục nữa.
Viễn đứng dậy, đi về phía dãy nhà đối diện.
Tôi bước vào con đường chạy giữa hai dãy râm bụt được tỉa tót bằng bặn. Nhìn qua cũng đủ biết, người ta đã bỏ ra không ít công để cho thứ cây không phải cây cảnh làm cây cảnh này.
Con đường, sân đất, nhà cửa, cây cối đều lặng tờ trong bầu không khí tĩnh mịch của buổi đang trưa. Lửng lơ trước mặt tôi vài cái lá tre vàng như đang không biết nên rơi xuống đâu. Cửa phòng ông Long vẫn đóng im ỉm. Tôi đã làm Viễn nhớ đến Phượng và anh bỏ đi chứ chắc gì anh nom thấy ông Long? Đâu đó trong khoảng không vẫn còn lơ lửng tiếng lóc cóc! Lóc cóc! Tôi quay lại. Cái dáng thẳng đơ, cứng cỏi của Viễn sắp khuất sau nhà hội trường.
Những lần gặp anh trước, tôi nghĩ về anh thật đơn giản. Đấy là một thanh niên khỏe mạnh, thần kinh có vấn đề, lý lịch tốt, từng cống hiến trong chiến tranh chống Mỹ, giờ sống được chăng hay chớ. Tôi thật có lỗi với anh. Anh thông minh, tốt bụng hơn vạn người. Đôi mắt sâu, thường nheo lại của anh nhìn thấy những thứ tôi chưa hình dung đến. Bỗng tôi thấy thương anh, thấy xót xa cho sự thiệt thòi của anh; thấy lo cho anh - Anh sẽ làm được gì ở cái tổng đội này. Ông Long sẽ vùi anh bẹp mất. Trong tôi xuất hiện một tình cảm lạ: vừa cảm kích anh vừa sợ chính tình cảm ấy.
Dù sao thì trên đường từ đại đội lên đây và qua buổi nói chuyện với Viễn, tôi đã biết những tin tức quan trọng. Quan trọng nhất đối với tôi hiện nay là tin sắp giải thể thanh niên xung phong. Một điểm mấu chốt cho đời tôi; tôi đang bất lực đứng trước nó. Trở về địa phương, đi học, chuyển ngành, tôi không có một chút quyền nào để lựa chọn. Cầu trời tôi không phải trở về địa phương. ở đó, mẹ tôi đã mất, Nhi đã đi lấy chồng, nhà tôi đã cho ông chú ở để coi sóc bàn thờ, cúng vái tổ tiên. Tôi chẳng còn gì ở quê nữa ngoài chủ tịch Trần Tỵ và những con người thoạt nghĩ tới đã làm tôi nổi da gà sợ hãi. Còn những tin tức khác, cách đây mấy ngày tôi đã được nghe trên cái loa truyền thanh treo ở đầu hồi nhà “ký túc xá nữ”. ở đâu đó, hàng ngàn gia đình đã tự nguyện rời nơi chôn rau cắt rốn lên vùng đồi ở để cải tạo đồng ruộng đón máy gặt đập liên hợp về. Cuộc cách mạng cơ giới hóa nông nghiệp, tiến lên sản xuất xã hội chủ nghĩa sẽ đưa đất nước ta bước nhanh qua thời kỳ quá độ. Hôm ấy, giữa bãi cát nơi sân bóng chuyền tụ tập khá đông người, có cả đại đội trưởng Hỷ. Khi nghe đài nói đến điều đó, Hòe đã nhẩy cẫng lên như một chú nghé con vỗ tay hoan hô ầm ĩ... Tin ở thị trấn Can, công an và quân cảnh đốt sạch trơn quán hàng hai bên đường để “triệt nọc kinh tế tư bản chủ nghĩa”, khói ứ bầm đen một khoảng trời suốt hai ngày... Tin một chiếc ô tô chở hàng buôn lậu từ miền Nam ra bị bắt, nhưng phải thả ngay vì hàng của ông phó bí thư Tỉnh ủy... Tin gạo bán theo sổ tỷ lệ độn mì hạt lên đến 60%... Tôi hình dung ra những biến động dữ dội đang xẩy ra ngoài xã hội và những sự hỗn loạn đã bắt đầu.
Con đường chạy giữa dãy cây râm bụt tận cùng ở chân cầu thang lên nhà ông Long. Tôi dừng lại, bất giác rùng mình.
7.
Từ lâu rồi cứ chập tối có một ông già dáng tiều tụy xuất hiện trước sân Tổng đội. Ông mặc bộ quần áo đen tuyền rộng thùng thình như không phải áo quần mà là một tấm vải quấn quanh người. Khuôn mặt ông bị một cái sẹo hình cánh chim kéo dài từ thái dương vắt qua má cuốn cong xuống khóe miệng làm cho méo lệch, nom vừa dữ dội vừa buồn thảm. Ông đến và ngồi lên cái gốc cây phi lao, cặp mắt mở to, đùng đục, đóng khung trong đội quầng tròn xanh thẫm nhìn vào nhà ông Long, miệng lầm rầm những lời không ai nghe nổi. Người ta xúm quanh ông tỏ vẻ tò mò, háo hức như xem động vật nửa người nửa thú. Lâu quen, rồi chán, không ai đoái hoài đến ông nữa. Ông tựa một mô đất câm lặng, lạc lõng, đơn côi. Chẳng ai biết tên ông là gì, quê quán ở đâu, có vợ con hay không. Có hỏi, ông cũng chỉ ú ớ và lầm rầm trong cuống họng. Tôi đoán ông chưa quá năm mươi tuổi, vì tóc ông còn xanh và dái tai chưa một vết nhăn. Và nếu thế thì thật lạ; từ thuở khai thiên chắc chưa có người nào ở dộ tuổi ấy mà dáng vẻ già nua, cũ kỹ đến vậy.
Đâu chiều ngày thứ tư, anh trực ban lôi ông xềnh xệch như lôi một cái bao tải đựng rơm ra khỏi cổng Tổng đội. Nhưng một lúc sau đã lại thấy ông khập khiễng đi vào, ngồi xuống chỗ cũ. Sáng hôm sau, ba anh công an có súng ngắn đeo sệ thắt lưng, ngồi trên một chiếc xe mô tô ba bánh chạy thẳng đến bên ông già. Họ hỏi giấy chứng minh thư của ông, ông chỉ tay về phía nhà ông Long. Lần này họ không lôi sềnh sệch mà nhấc bổng ông lên đặt lên thùng xe mô tô. Xe chạy ra đến đường lớn, ông còn vặn người, dứ dứ nắm đấm đen đúa về phía Tổng đội. Có tin ông lão đã đi ỉa chảy và chết trong nhà tạm giam của đồn công an thị xã.
Linh hồn ông như lang thang đây đó vãi tung tích mình xuống mặt đất từng ghẻ lạnh với mình. Người đời nhặt nhạnh chắp nối những mảnh tung tích ấy lại và có câu chuyện về mối quan hệ giữa ông lão xấu số với Tổng đội trưởng Phan Bá Long của chúng tôi.
... Bốn mươi sáu năm trước, ông Long là một đứa bé lên hai tuổi. Bố mẹ hắn làm nghề thợ rèn ở ngõ chợ Sơn. Hắn thường được đặt trong cái cũi sắt. Mỗi khi cánh tay cầm búa của bố hắn hạ xuống, hắn giật nảy người vì lửa tung tóe và tiếng chát! Chát! Chát! Hắn khóc. Chát! Chát! Chát! Mẹ hắn từ sau bệ gỗ chạy về phía hắn. Bà ôm hắn trong đôi tay bám đầy bụi than đen. Hắn đớp cái nuốm vú như viên bi tròn, nâu nứt nẻ. Sữa mẹ hắn có mùi rỉ sắt. Hắn lớn lên trong thế giới theo hắn chỉ tồn tại mỗi thứ âm thanh chát! Chát! Chát! Và màu lửa đỏ rực.
Lên chín tuổi, hắn trèo lên cái ghế đẩu, thay mẹ thụt bể.
Mười hai tuổi, hắn ra chợ, mua bán, đổi chác.
Mười bốn tuổi, bố hắn chết. Hắn thay bố cầm búa. Hắn không rượu chè bê tha như bố. Hắn nhịn, hết. Hắn quyết tâm làm giàu. Hai năm sau đó, hắn kéo đổ ụp cái nhà xiêu vẹo của bố, dựng một ngôi nhà gỗ, thưng phên nứa, lợp lá kè.
Mười tám tuổi, một hôm người ta đến tận bễ lò rèn mời hắn ra đình họp. Hắn được đặt ngồi ghế trên cùng, ngoảnh mặt xuống đám đông dân làng lố nhố dưới đất.
Hắn thành chủ tịch xã. Người ta chào hắn bằng “ông”. Những kẻ giàu có trong làng run bần bật trước mặt hắn. Mẹ con hắn được Đội cải cách chia cho một ngôi nhà ngói ba gian, sân gạch; trước sân có bể cá; giữa bể cá có hòn non bộ, trên hòn non bộ có ba bức tượng Phúc, Lộc, Thọ. Bữa về nhà mới, hắn nhìn ngôi nhà hắn mới làm, tặc lưỡi nghĩ: Phải đốt cái chứng chỉ nghèo nàn, lạc hậu! Và hắn châm lửa vào mái tranh. Hôm ấy trời chơi hắn. Khi ngọn lửa bốc lên thì gió Lào nổi cồn cột. Gió ném lửa từ tay hắn vào khắp làng Kẻ Sặt. Cả làng nghi ngút lửa khói. Tiếng kêu khóc như ri. Thoạt đầu hắn rụng rời chân tay, tâm thần hoảng loạn. Nhưng lát sau, hắn đã oang oang tuyên bố: Bọn địa chủ, tay sai Quốc dân Đảng đã đốt nhà chủ tịch xã. Hai cuộc họp ở đình làng tra tấn những kẻ tình nghi.
Hắn bảo mẹ:
- Mụ phải chỉ vào thằng Trung, bảo thấy chính nó chui qua hàng rào cổng chợ dúi lửa vào mái nhà ta.
- Đổ oan cho người, trời phạt cho đó con ạ - Mẹ nó can.
- Tôi bảo, mụ cứ thế mà làm - Hắn tung cái xắc cốt từ sau lưng ra trước bụng - Nếu mụ không làm, tức mụ là tay chân của giai cấp địa chủ bóc lột, tôi ly khai mụ.
Mẹ hắn run run chỉ tay vào anh thanh niên tên là Trung. Thằng Trung trợn ngược mắt, ngã vật xuống sân đình. Trung thấy hắn chắp tay sau đít đi đi lại lại trên đầu nó. Nó còn nghe hắn gằn từng tiếng rằng, hắn phải trừng trị bất cứ kẻ nào chống lại giai cấp nông dân kể cả bạn bè, cả người cật ruột.
Thằng Trung bật dậy. Nó hét lên:
- Đồ chó. Rồi nó bốc cát ném vào mặt hắn và bỏ chạy ra phía bờ sông Nghĩa.
Mọi người định thần lại được thì Trung đã chìm vào dòng nước đục ngầu đầy rác rưởi và bong bóng. Hôm ấy có mưa lớn ở thượng nguồn.
Người ta truy tìm Trung, đích thân hắn đi dò la tin tức, nhưng biệt vô âm tín. Có tin đồn Trung vượt biên vào Nam làm tay sai cho chính quyền Ngô Đình Diệm. Có tin đồn Trung đã chết, bố mẹ nó bí mật đưa xác nó vào rừng sâu chôn. Lại có tin Trung cải trang đi hành khất...
Rồi như mọi chuyện trên đời, lâu, trôi vào quên lãng, không ai nhớ đến Trung nữa. Hắn cũng quên chuyện cũ. Chẳng nhớ làm gì. Bốc cát nó ném vào mặt hắn, hắn đã bắt cha nó trả bằng những đêm treo lủng lẳng trên cây duối trước cổng đình. Cô con gái Trung và hắn cùng yêu cũng thành vợ hắn. Tội nghiệp cô gái, ngày càng gầy mòn. Mỗi lần hắn trèo lên giường, cô co rúm lại, xanh tái, run lẩy bẩy. Số phận hẩm hiu đã không để cô đẻ cho hắn đứa con. Hắn đã ba đời độc đinh. Chẳng lẽ dòng họ Phan Bá của hắn chấm dứt ở hắn. Hắn cởi trần, hắn hồng hộc, hắn đay nghiến, hắn dày vò. Hắn hút cạn kiệt chú chất nhờn còn lại ít ỏi trong cơ thể héo quắt của vợ. Chán, nhưng hắn là cán bộ, là đảng viên, hắn không thể bỏ vợ. Hắn xin lên huyện đoàn công tác, để vợ lại cho bà mẹ thần nanh đỏ mỏ. Vợ hắn chết. Hắn đưa tang xong, trở về huyện, tằng tịu với cô phó bí thư. Chuyện e bị vỡ lở, gặp đợt thanh niên xung phong vào mặt trận B5, hắn xin đi với chức vụ đại đội trưởng. Cô phó bí thư huyện đoàn vội vã đi lấy chồng.
Từ ấy cuộc đời hắn thật suôi sẻ. Hắn được mọi người suy tôn như một vị anh hùng, vì đã từng làm chủ tịch xã năm 18 tuổi, từng là cán bộ huyện đoàn, từng phát hiện ra kẻ thù của giai cấp.
Mỗi người có một đường đi riêng nhưng không chệch khỏi mặt đất. Người ta nói thế. Vì vậy mà hắn và Trung lại sáp mặt nhau. Hôm ấy, Ban quản lý vùng khu D họp cấp lãnh đạo từ tiểu đội trưởng trở lên của các đơn vị bộ đội và thanh niên xung phong trong vùng để triển khai kế hoạch chống chiến tranh tâm lý của giặc. Hắn đến muộn. ở chỗ đông người, một là đến thật sớm, hai là đến muộn chừng nửa phút. Thời điểm ấy, bao giờ cũng được số đông nhìn thấy dáng vẻ nghiêm trang, cơ thể cường tráng của mình... Cuộc họp tổ chức trong lèn đá, chủ trì là một trung úy gầy gò, trạc tuổi hắn. Vết sẹo hình cánh chim kéo dài từ thái dương vắt qua má xuống khóe môi khiến cho khuôn mặt đại úy méo lệch một cách oan nghiệt. Dù thế, hắn vẫn nhận ra Trung - kẻ đã chạy trốn khỏi làng mười ba năm trước. Không bao giờ người đi săn để cho thú, dẫu là chú thỏ con hồn nhiên, nom thấy mình. Hắn lẻn ra khỏi hang lèn. Hắn tìm đến Ban chỉ huy mặt trận B5.
Người ta đình chỉ công tác Trung, rồi chuyển anh vào trạm 70, rồi trả anh về địa phương. Bố mẹ Trung đã chết, người con gái anh yêu ngày xưa, sau thành vợ kẻ thù của anh, cũng không còn nữa. Làng xóm nhìn anh bằng ánh mắt ghẻ lạnh. Người ta chẳng cần tìm hiểu, thấy anh bị bộ đội đuổi về đã biết anh là người vứt đi. Anh mang vết nhục “kẻ thù cách mạng” và cái sẹo hình cánh chim trên khuôn mặt u uẩn lên rừng xanh ở với một gia đình người Khơ Mú. “Phan Bá Long, rồi tao sẽ sòng phẳng với mày”. - suốt năm sáu năm trời anh chỉ nghĩ vậy. Nhưng không hiểu sao ý nghĩ ấy nguội dần theo tuổi tác.
Có thể, đã sống nốt những ngày cuối cùng của đời mình ở vùng rừng núi heo hút và yên tĩnh, mà anh đã quen và nó đã trở thành bè bạn thân thuộc với anh nếu tin giải phóng miền Nam, nước nhà độc lập không đến với anh. Anh mở cái ba lô lép kẹp lấy bộ quân phục còn nguyên lành mặc vào người rồi tìm đường về xuôi dự lễ mừng chiến thắng với một mong muốn da diết là gặp lại đồng đội. Nhưng anh bị quân cảnh bắt giữ vì không có giấy tờ.
“Phan Bá Long - tao sẽ sòng phẳng với mày”, - Anh lại nghĩ, ý nghĩ ngày mỗi nóng hổi. Người ta tin lời khai của anh, thả anh và giới thiệu anh về tỉnh đội, nhưng lòng anh thấy mọi thứ đối với anh đã trở nên vô nghĩa, ngoài việc gặp Phan Bá Long.
Một năm một tháng tìm kiếm, anh đến được Tổng đội thanh niên xung phong mà Phan Bá Long làm tổng đội trưởng, anh đã trở thành một ông già hèn yếu. Anh không có súng, sức lực cũng đã cạn kiệt, con mắt bên phía sẹo hình cánh chim cũng đã mờ. Anh sẽ trở thành cái bóng ma. Cái bóng ma do hắn tạo nên, để ám ảnh hắn. Anh đến, ngồi trên cái gốc cây phi lao, ngước nhìn lên nhà Phan Bá Long.
Ông Long nhìn thấy người mang vết sẹo hình cánh chim bên má một lần. Và chỉ một lần vì ông không dám ra khỏi phòng, không mở cả cửa khi có bóng người già nua, cũ kỹ, khuôn mặt méo lệch đầy vẻ oan nghiệt bị thương ngồi giữa sân.
Ông gọi điện cho công an.
Ông bảo Viễn đào cái gốc phi lao.
8.
Chúng tôi không hỏi nhau vì sao lại có mặt trước cửa phòng ông Long vào cùng giờ, cùng ngày. Hình như mặt đất dành cho hai đứa chúng tôi nhỏ bé lắm, xoay trở thế nào cũng ở cạnh nhau. Thậm chí, lúc leo đến nấc cầu thang cuối cùng, vừa ngẩng đầu đã thấy cô đứng cạnh cửa ra vào, tôi cũng không lấy thế làm ngạc nhiên.
Mặt trời vẫn nóng bỏng trên đỉnh đầu. Không có gió; những đốm loang lổ sáng và sẫm luôn hiển hiện dưới bụi tre cạnh nhà ông Long nay đều nằm im. Nhưng phía xa, trên cái tháp chuông nhà thờ trong làng có một mảng mây đen hay là cái gì giống như thế đang bay về phía chúng tôi.
Cô Nhung, làm tạp vụ mà Viễn gọi “nghề phục vụ ông Long”, hiện ra nơi cửa, nói:
- Chị Linh vào trước.
Tôi ngửng nhìn đám mây lúc nãy nhưng nó đã biến đâu mất, chỉ còn những làn không khí như những tấm khăn voan chập chờn và tiếng u u khó hiểu. Tôi cảm thấy bên cạnh đôi mắt rừng rực với khuôn ngực phập phồng của cô Nhung còn mũi tôi thì nghe rõ mùi tỏi.
- Tối nay ở lại Tổng đội, anh Lương nhé - Cô ta nói - Lâu lâu là. Từ ngày anh về đại đội ba đến nay có đoái hoài chi đến bọn em nữa.
- Ngày làm tám tiếng có đi đâu được. - Tôi nói.
- ừ ừ... Anh dối em - Cô nói, giọng dài thượt. - Tối nào ở dưới đó cũng hát hò, nhảy múa. Còn em ở trên này như đi tu.
- Thế cơ à?
- ở lại chứ, anh Lương? Em sẽ bố trí chỗ ngủ cho anh thật sang. - Cô nói, đi vòng đến trước mặt tôi, mở hé đôi môi cắn chỉ.
- Tôi “gối đất nằm sương” quen rồi. - Tôi nói.
- Em biết hết. - Cô nói, hờn dỗi.
Bất chợt tôi cảm thấy có cái gì vừa xẩy ra trong phòng ông Long. Tôi đi về phía cửa ra vào. Khuôn mặt đỏ dừ, Linh chạy nhào ra, suýt nữa thì đâm sầm vào tôi. Đến mút cầu thang cô ngoảnh đầu lại. Ngoài vẻ giận dữ, nét mặt cô không nói thêm điều gì hết.
- Bướng cho lắm vào! - Giọng cô Nhung cay nghiệt.
Ba người đàn bà ngồi với nhau thành cái chợ. Hai cô gái ở với nhau thành bãi chiến trường. - Tôi nhớ câu ngoa ngữ trong một cuốn sách nào đó.
- Anh vào đi! - Cô Nhung nói, ẩy vai vào lưng tôi.
Đây là lần thứ hai tôi vào phòng ông. Không khí trong phòng sầm tối, ngưng đọng. Khuôn mặt ông như vì thế mà tối om. Ông đang đi theo chiều ngang cái bàn, dừng ngoắt lại, ngồi xuống cái ghế tựa, tay vịn nhô cổ cò. Người ta bảo, người yếu bóng vía trước kẻ nặng vía, khôn ngoan bỏ đi chơi. Điều ấy đúng với tôi lúc này. Đáng ra tôi phải chọn chỗ ngồi tránh đối mặt với ông, vậy mà tôi lại đặt đít xuống cái ghế đối diện với ông ta.
Người ngả về phía sau, cổ ngửa lên, hai tay xoãi trên mặt bàn, nom dáng vẻ ông thật thoải mái.
Gió đi đâu hết, căn phòng bức bối ngột ngạt, phảng phất một thứ mùi gì đó như là mùi phấn sáp. Tôi cúi đầu xuống, tránh cái nhìn của ông. Dưới gầm bàn rải rác vỏ lạc, giấy vụn và một cái cặp tóc phụ nữ. Mấy chú kiến lửa đang xúm xít lôi kéo một mẩu lạc trắng hếu.
- Đại đội trưởng Hỷ có báo việc anh chống mệnh lệnh. - Ông nói, mắt nhìn tôi gằm gằm, nhưng trên đôi môi mỏng phảng phất một nụ cười - Chiến sĩ thanh niên xung phong không thi hành nhiệm vụ của chỉ huy là to gan đấy. - Ông dừng lại, như cốt để lời dọa dẫm khéo léo của mình kịp ngấm vào người tôi. Quả là nó đang ngấm vào người tôi thật. Tôi cảm thấy da thịt rân rân và gây lạnh.
Ông đứng thẳng đơ người, khoát khoát bàn tay phải:
- Nhưng không sao. Tôi đã bảo đồng chí Hỷ giao việc ấy cho Tổng đội, tức tôi sẽ trực tiếp xem xét, xử lý. Tôi sẽ tạo điều kiện cho anh lập công chuộc tội. Hay hớm gì mỗi khi phải thi hành kỷ luật chiến sĩ. Cầm bút ký vào bản Quyết định kỷ luật là tôi xót xa lòng lắm chứ. Nhưng vẫn phải ký, ký để giữ vững kỷ cương, điều lệnh, quy chế. Không thì rồi lung tung lên hết. Tất nhiên là chẳng ai để cho lung tung. Chính quyền ta là chính quyền chuyên chính vô sản. Sức mạnh của ta là chủ nghĩa tập thể.
Ông ngồi xuống, cái trán bóng loáng lấm tấm mồ hôi. Mấy ngón tay nần nẫn của ông chụm tròn lại, gõ gõ xuống mặt bàn. Khoảng lặng yên và tiếng cốc! cốc! do ngón tay ông tạo ra làm tôi cảm thấy rờn rợn. Một nỗi hoang mang xâm chiếm lòng tôi, khiến tôi nhìn thấy một ngọn lửa như một cánh chim bay ra từ những ngón tay chụm lại của ông. Một đám lửa rực cháy ở cái xóm Rẻo nào đó. Tôi càng hoang mang hơn. Tôi mong ông chẻ hoe mọi sự ra còn hơn thứ lời lẽ úp mở, vờn như một dải vải bí ẩn quanh cổ mình. Nhưng ông vẫn im lặng. Người lãnh đạo ít chữ có hai loại: Nói nhiều để hòng nhờ ngôn từ xủng xoảng lấp chỗ hổng trong hiểu biết của mình; loại nữa, dùng nét vẻ trên mặt để trấn áp người nghe; để họ không còn sức coi thường mình; để buộc người nghe phải ý thức được rằng, mày nằm trong tay tao, số phận mày do những ngón tay tao quyết định, liệu mà ngoan ngoãn. Ông thuộc loại thứ hai.
Ông nhíu đôi lông mày rậm, hai khóe môi nhếch lên, nói:
- Tôi có nghiêm khắc với các người là vì các người. Tôi đưa anh về đơn vị là để anh có điều kiện phấn đấu. Anh phấn đấu tốt, cái vết đen trong lý lịch sẽ nhạt đi. Việc sử dụng anh không phải tôi đưa quyền tổng đội trưởng ra là được.
Hồi tôi mới về Ban thi đua tổng đội, ông đã nói với tôi như thế. Hôm nay ông nói lại. Có điều, mục đích ông gọi tôi lên chắc không phải ở đấy. Tôi lại cảm thấy lời lẽ ông như một dải vải vờn quanh cổ mình. Nó thắt vào hay mở ra, bề nào cho ra bề ấy có hơn không. Tôi muốn hỏi ông ta rằng, tôi phải làm gì cho ông, nhưng không thốt thành lời. Trước những người như ông, tôi phải im lặng, ráng chịu, phải chờ đợi, phải lắng nghe và cuối cùng phải làm. Quá khứ đã dày công luyện tạo cho tôi cách ứng xử nhu mì trước sự dữ dằn, tàn nhẫn, trước cả sự êm dịu, đã cấy và nuôi nấng trong tôi thói quen sợ hãi, mặc cảm tự ty về thân phận thấp cổ bé họng của mình. Cuộc đời tôi được bao trùm một không khí hiện thực khắc nghiệt. Tôi là một sinh vật không bé nhỏ, không dốt nát, không ác độc, phải thường xuyên chống đỡ, né tránh cái thế lực vừa được biểu hiện ở những con người cụ thể, vừa vô hình, vô ảnh. Họ bóp chặt tôi bằng cái ác của thuộc tính người trong cái áo khoác bảo vệ Đảng, bảo vệ chuyên chính vô sản. Họ không tha cả những đồng chí của họ đã bảo vệ tôi. Ông Minh, làm chủ tịch xã tôi mất chức chủ tịch và bị khai trừ ra khỏi Đảng vì ghi vào lý lịch xin thi vào Đại học của tôi là bố, mẹ tôi gia nhập Đảng Cộng sản Việt Nam năm1946, dẫu rằng đấy là sự thật. Đầu tháng trước, thầy học cũ của Thùy Linh bị thải hồi vì khen tiểu thuyết “Vào đời” của Hà Minh Tuân trước học sinh lớp 10.
- ở dưới đại đội, anh có nghe những phát ngôn nhằm chống đối Ban chỉ huy Tổng đội thì tìm cách dẹp đi hoặc im lặng. - Ông chằm bẵm. Cái vòng vải nơi cổ tôi đã nới ra một nấc. Ông đang dè chừng về cái chết của cô Phượng. Ông nhắc tôi rằng, đối với anh bây giờ, nguyên như thế, chúng tôi đã khó sử dụng, còn nếu học theo cách nói của cô Linh, cách nghĩ của tay Viễn thì liệu đấy!
Vẻ nghiêm khắc của ông biến mất theo lời dọa tôi mà chắc ông biết đã có tác dụng, ông đứng dậy và khoan thai cất bước trong căn phòng, mắt nhìn xuống sàn. Rồi ông đến bên tôi, ngửa cái cổ trâu mộng lên và nói:
- Tôi tin anh, vì thấy anh hiền hậu lại có học hành tử tế. Thế nên nghe những lời tố cáo về anh, tôi vẫn bình tĩnh - Ông im bặt.
Tôi dán chặt lưng vào ghế, mồm miệng ráo hoảnh, nghẹt thở trong một nỗi chờ đợi căng thẳng. Cái dải vải đang thắt lại nơi cổ. Rồi nó nới ra.
- Đại đội báo cáo về mối quan hệ yêu đương giữa anh và cô Linh - Ông nói, năm ngón tay đã chụm vào nhau gõ xuống bàn - Quy chế thanh niên xung phong không được yêu đương, anh biết đấy.
- Báo cáo thủ trưởng. Không... Tôi lí nhí rồi hụt hơi.
- Không sao - Ông nói - Gần giải thể thanh niên xung phong rồi; tôi cũng phải nới mở đôi chút chứ. Không sao! Có thể tôi cho phép đấy.
Ông trở về chỗ ngồi, nét mặt trở nên đăm chiêu, ngón tay trỏ và ngón tay cái bóp mạnh vào cái cằm bạnh đến nỗi miệng ông méo xệch. Ông đang nghĩ về điều gì đó.
- Chủ tịch xã của anh, ông Trần Tỵ vừa gởi công văn lên cho tôi. Chính quyền địa phương đề nghị tôi cân nhắc sử dụng anh khi giải thể thanh niên xung phong.
Tôi tái mặt, không giấu nỗi hoang mang nữa.
- Nhưng không sao! - Ông khoát tay và nhếch mép cười. Ông biết cái dải vải vờn đi vờn lại quanh cổ tôi đã làm tôi sụp đổ tinh thần và cú đánh cuối cùng đã khiến tôi gục hoàn toàn.
- Tôi quản lý anh chứ có phải xã đâu nhỉ? - Ông đỡ tôi dậy.
- Anh cứ viết đơn ghi rõ nguyện vọng đi học hay chuyển ngành, hay trở về địa phương gởi ở đại đội. - Ông đẩy tôi đi. - Nay anh được ở lại tổng đội mười ngày để viết một tiết mục - Ông giữ tôi lại. - Hoặc một bài văn in báo. Sắp đến ngày kỷ niệm ba năm thành lập Tổng đội. Có thể ngày đó cũng là ngày đọc quyết định giải thể thanh niên xung phong chống Mỹ cứu nước. Các đồng chí cấp trên làm thế là quá muộn. Ta đánh thắng Mỹ rồi, đất nước vĩnh viễn độc lập rồi, cả dân tộc sắp bước qua thời kỳ quá độ xây dựng chủ nghĩa xã hội rồi, vậy mà còn đề “chống Mỹ” nghe chướng bỏ mẹ.
- Vâng! - Tôi thở mạnh.
- Trong bài viết, anh cứ phải khẳng định cho được thành tích của Tổng đội thanh niên xung phong chống Mỹ 243 ta. Mà thành tích tập thể phải gắn với thành tích cá nhân, với sự lãnh đạo của cá nhân. - Ông vung tay, mặt đỏ lên - Anh nắm được quá trình công tác của tôi rồi chứ?
- Vâng ạ - Tôi đáp và bỗng trước mắt hiện lên ông già có khuôn mặt bị thương với cái sẹo hình cánh chim.
- Gì thế? - Ông hỏi vẻ cảnh giác.
- Báo cáo, không có gì ạ. Em chóng mặt.
- Vậy hả. Uống nước đi. - Ông đẩy về phía tôi chén nước sẵn có từ bao giờ trên bàn. - Tinh thần công việc là thế. Anh bảo cô Nhung bố trí chỗ ăn, nghỉ và bắt tay vào nhiệm vụ.
Tôi đứng dậy, quay ra cửa.
- Này - ông ngoắt tay - Trong bài viết phải đưa phong trào chống quần loe, tóc dài, chống buôn bán và công cuộc sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa vào đấy nhé.
Ông cười cười.
Tôi nhìn khoảng không mù mịt bụi và lá rụng trước cầu thang: Chẳng biết gió gì vậy?
9.
Tôi đóng cửa ngồi viết. Kể từ lúc ấy trong phòng tôi có hai người. Tôi và một ai đó, lơ lửng đâu đó. Thỉnh thoảng tôi cắn bút, chờ kẻ đó soạn sửa ý nghĩ cho mình. Thế mới biết, khả năng sáng tạo là một lời lẽ ba hoa. Hiện tại, người ta cần tung hô thứ ngôn ngữ của tập thể trong chỉ thị, nghị quyết, trong cửa miệng của những ai có vị thế xã hội thì ngôn ngữ của riêng tôi phỏng có ích gì; thậm chí, lơ ngơ nói thành phản nghịch. Ai đó, lờ mờ đâu đó nhắc tôi vậy. Vả, tôi nghĩ, trở thành người câm còn hơn phải chết. Bao nhiêu mối ràng buộc ở cõi trần đang níu giữ tôi, bao nhiêu cái đẹp tôi chưa nếm trải. Và cuộc đời này có là cái sân khấu ngoài trời thì làm người khán giả vô sự ngoài rìa còn hơn kẻ kéo phông màn. Cuối cùng, hình như là vào chiều ngày thứ chín sau bữa rời khỏi căn phòng mờ tối của ông Long, tôi viết xong một vở hoạt cảnh sử dụng hết sáu làn điệu dân ca Nghệ Tĩnh. Với tôi, nó chẳng khác chi một vật tế thần.
Chập tối, tôi ở nhà ăn ra đang gõ đũa lanh canh trên miệng cái bát sắt tráng men xanh, thì Viễn như từ dưới lòng đất nhô lên chắn ngang lối đi. Hôm nay nom anh thật bảnh bao. áo sơ mi trắng bỏ trong quần xanh, chân đi dép nhựa trắng, đầu đội mũ bê rê tím. Trên túi áo ngực gắn huy hiệu Quyết thắng. Anh nhìn tôi từ đầu xuống chân rồi từ chân lên đầu.
- Viết xong chưa? - Anh hỏi.
- Báo cáo anh, xong rồi! - Tôi đáp.
Anh cười.
- Chú lại ngỡ người đứng trước chú là lãnh đạo rồi. - Thấy tôi bối rối, anh quàng tay qua vai tôi. - Đùa tý thôi. Chú Lương này, tôi muốn nói chuyện với chú, được không?
- Tôi thích nữa. - Tôi nhớ ngay buổi nói chuyện với anh hôm trước.
Anh dẫn tôi qua sàn nhà bếp, men theo bờ một hồ nước tù đọng, ra đường lớn. Chúng tôi ngồi xuống bãi cỏ kim. Trước mặt chúng tôi, cánh đồng lúa vàng rực dưới nắng chiều. Một con bò cũng vàng rực đủng đỉnh theo sau một người nông dân nhỏ bé.
Đã bắt đầu mùa gặt.
Viễn vươn tay ngắt một bông lúa, bỏ từng hạt vào giữa hai hàm răng trắng nõn cắn chắt.
- Tách! Rách! - Tách! Rách! Mấy lần định đến phòng chú tán róc, nhưng thấy chú viết lách cực quá, nên thôi. Tách! Rách!
Anh khích bác tôi. Lòng tôi tịnh không chút bực dọc, chỉ day dứt thế nào ấy. Lưng tôi ran rát nóng, cứ như những tia nắng mỏng manh cuối ngày như tơ nhện hóa lửa chạm vào da thịt. Tôi cựa quậy tránh ánh mắt Viễn.
- Hôm trước anh bảo, hiểu hoàn cảnh tôi - Tôi biện bạch một cách lì lợm.
- Thằng đi còng biết mình đi còng còn hơn ba hoa rằng mình đang đi thẳng. Viễn nói - Nhưng cứ phải luôn nhớ là: Chú ý! Ta đang đi còng. Chú ra ga tàu hỏa bao giờ chưa? Người ta còn nhắc cho kẻ khác: Chú ý! Tàu về đường sắt số 2 hoặc số 3 hoặc số 4. Thế đấy, chú em ạ. Rồi cũng phải cố mà đi thẳng; dần dần cũng được, cơ mà đừng đi còng. Lâu, mỏi, ngã sấp xuống đất đấy.
Anh ta dạy tôi. Lần này thì tôi nổi bực:
- ở Tổng đội bất kể ai sai bảo anh, anh cũng nhẫn nhục làm? Tách! Rách! Thì tôi cũng đang đi còng đấy thôi. - Viễn trở nên buồn bã - Chú Lương ạ, cứ đà này thì đến lúc tôi điên mất. Hồi xưa chúng ta sống vô tư, bụng dạ ai cũng sáng quắc. Ăn mì cục, uống nước lã mà làm đường, phá bom không mệt. Một đứa chết, cả trăm đứa khóc. Một đứa bị thương, trăm đứa lo - Giọng anh đầy vẻ hoài niệm. - Bọn tôi gồm tám đứa cả thằng lẫn con ở chung trong một cái hầm. Ba đứa con trai ở ngoài, bốn đứa con gái ở trong, giữa treo một cái lồng chim sáo làm biên giới. Con chim sáo tôi bắt được trên núi đá. Về sau, chúng tôi thả nó ra vì không thể kiếm nổi cào cào, châu chấu giữa cái vùng đất đá trụi trơ cho nó ăn. Chao ôi! Ngày ấy... Giờ thì đứa nào lo phận đứa nấy. Ông Long nhà ta, hồi ấy cũng đã tồi nhưng nửa đêm còn dám đội mũ sắt ra hiện trường. Nay, một mình một nhà, làm thêm hai nhà ở quê, còn vơ tiền tuất của chiến sĩ bỏ túi. Xưa, ăn mì cục với muối, ông khen ngon. Nay, dùng một người chuyên lo cái ăn, cái uống còn thở dài kêu khổ. Vài ngày một lần, bếp nhà ăn như hội rằm tháng giêng. Đấy là ông Long tiếp khách. Khách ty, khách tỉnh, khách huyện, khách quê, khách nhà báo, tùm lum. Mẹ kiếp! Nó hỏng mặc phận nó. Cơ mà nó làm thêm người khác hỏng. Dính đến ông ta một là hỏng, hai là thiệt thân.
- Tách! Rách! Viễn cắn hai hạt lúa nữa rồi nhét cả bông lúa vào túi áo. Tôi thấy những ngón tay của anh run run. Những cây phi lao trên đầu chúng tôi nghiêng ngửa. Bóng nắng nhảy nhót méo mó trên bãi cỏ kim quanh tôi.
- Ma quỷ thật! Anh lẩm bẩm.
Cái giọng anh xem ra không giống kiểu giãi bày tâm sự. Nhưng mắt anh nhìn tôi thì như muốn nói: ở tổng đội này, tôi thật cô đơn. Tôi khinh chú mày, nhưng tôi lại tin chú mày. Tôi kéo chú mày ra đây để nói với chú nỗi niềm này.
Tôi đặt tay lên đầu gối Viễn.
- Gì nữa, anh Viễn - Tôi hỏi.
Viễn rút bông lúa ra khỏi túi áo, lần từng hạt như đếm. Cổ rụt xuống, thu hai đầu gối vào bụng, lưng gập lại, anh trở nên nhỏ bé và yếu ớt. Thời gian nặng nề trôi trong bầu im lặng, tôi có cảm giác nó đang đông kết lại. Bất ngờ Viễn quay hẳn về phía tôi, đặt tay lên vai tôi và nói:
- Hôm nay, chú Lương ạ... là ngày giỗ chị Phượng. Tôi buồn quá. Lúc trưa, tôi đã đi thắp hương cho cô ấy. Mọi thứ đối với cô ấy nay chỉ là làn khói hương. Mộ cô ấy cỏ xanh lắm. Hai, hay ba thế hệ cỏ rồi. Thế mà tôi vẫn thế; mà cái oan của cô vẫn bị bưng bít.
- Tức là theo anh, cô Phượng không phải tự tử - Tôi nói.
- Cô ấy tự tử - Anh bực tức nói - Nhưng vì sao mà cô ấy tự tử? Vì sao kia chứ? - Anh chống hai tay xuống bãi cỏ, gót chân xoáy xoáy vào đất cứng - Chú chán quá. Tôi kéo chú ra đây để chuyện trò cho vơi cái buồn, cái ức trong tim trong phổi, nhưng nó chẳng vơi được, lại tăng thêm nữa mới chết chứ. Mà thôi! Không phải vì chú. Ta về.
Anh đứng dậy, nét vẻ trên mặt anh làm tôi yên tâm rằng, anh không hề giận tôi.
- Chú về trước - Anh bảo - Tôi vào làng thăm người quen.
Anh muốn đi một mình mà nói thế, chứ tôi về đến Tổng đội, đã thấy anh vần cái gốc cây ra trước cửa hội trường ngồi đục đẽo. Ôi! Tôi đã không làm vơi được cái buồn, cái ức cho anh vào ngày giỗ người yêu anh, để anh phải nhờ cái gốc cây! - Tôi chua chát nghĩ.
Đêm nay trăng muộn. Trên trời chỉ thấy mấy ngôi sao xanh ngắt nhìn xuống Viễn, nhưng cũng đủ sáng tỏ khuôn mặt nghiêm trang và hồn hậu của anh ta. ở thềm hội trường, dưới ánh sáng lờ mờ có một đám đông đang ngồi, đứng nói chuyện ồn ào. Họ đang chờ những người khác cắm hoa, treo cờ trong phòng. Đêm nay chi bộ họp để làm lễ kết nạp ông Tứ vào Đảng. Lúc chia tay với Viễn xong, tôi về đến tổng đội thì gặp ông. Ông mặc bộ comlê cũ mòn, vải chảy xệ như may bằng mảnh mỡ bò, cổ thắt caravát, chân dận giày đen.
- Có sự kiện gì mà trông anh có vẻ sang trọng vậy? - Tôi hỏi.
- A! Chú Lương đấy à? Ông vui vẻ - Anh định tìm gặp chú để thông báo một niềm phấn khởi. Niềm vui của anh cũng là niềm vui của chú và ngược lại. Chú bảo phải không?
- Phải - Tôi đáp, rồi hỏi - Nhưng mà chuyện gì vậy?
Ông ghé sát vào tai tôi như nói về một điều bí mật:
- Tối nay Đảng kết nạp anh vào Người.
- Chúc mừng - sự - thành - đạt của anh - Tôi nói, giọng tự dưng kéo dài ra.
- Cảm ơn! Cảm ơn! - Ông rối rít, rồi vội vã bỏ đi.
Lóc! Cóc! - Viễn bắt đầu đục. Nom anh như một chú gấu con lầm lũi cạnh cái tổ ong - gốc cây. Mẹ nó, đẽo mấy cũng không thành. Cái mặt mày e phải bửa vụn ra may lấy được chút vụn có ích cho đời. Lóc cóc! Mẹ kiếp!
- Đi chỗ khác mà đẽo, Viễn ngơ! - Tiếng nói từ thềm hội trường.
Viễn ngoảnh nhìn về phía thềm nói:
- Báo cáo đồng chí phó bí thư, đồng chí nghe chuyện đẽo cày giữa đường chưa? Tôi đưa cái mặt nó ra tôi đẽo ở chỗ này, nơi các đảng viên đi lại, mong được lời vàng, ý ngọc góp cho.
- Mày ăn nói lung tung cái gì thế, hả?
- Nói thế mà lung tung? - Viễn vẻ hờn mát.
- Đi! Đi chỗ khác mà đẽo!
- Lóc cóc! Mẹ kiếp! Mày đã thành thứ vô tích sự nên tao đẽo gọt mấy cũng không thành đến được cái ghế. Phải tay kẻ vô tích sự mới mong mày thành cái ghế cho kẻ vô tích sự ngồi.
- Mày nói ai vậy, hả? - Tiếng quát từ trong phòng họp vọng ra.
- Cái gốc cây! Cái gốc cây! Lóc cóc!
- Nó có động cơ phá cuộc họp - Tiếng một người khác - Gọi bảo vệ!
Viễn biết dừng trò chơi thật đúng lúc. Anh đứng dậy bỏ đi, khuơ khuơ cái đục thành từng vòng tròn trên đầu. Một mảnh sao dính đầu mũi đục quay tròn theo.
Anh đến với tôi, nói:
- Buồn, tôi nghĩ trò chơi tý cho vui. Ma quỷ thật! Người ta lại đi kết nạp một kẻ cơ hội, luồn lụy có bằng vào Đảng! Nghĩ mà thương Đảng. Thằng Tứ ấy tuổi rắn đấy chú em ạ.
- Kệ người ta - Tôi nói.
- Kệ thì còn nói làm gì; thậm chí, sống làm đếch gì - Anh giắt đục vào thắt lưng, kẹp cái dùi cui vào nách, nói tiếp - Không thấy cô Linh đâu. Có đến bốn ngày rồi, không thấy cô ấy đâu - Giọng Viễn lo lắng - Hay cô ấy về dưới đại đội rồi.
- Có thể thế - Tôi nói, lo lắng của anh đã lây sang tôi.
Viễn ngửa mặt lên trời than:
- Hôm nay là ngày giỗ của em, Phượng à!
Tim tôi bỗng nhói lên một linh cảm về sự gì đó chẳng lành.
10.
Về khuya xóm làng, đồng điền, đồi trọc, rừng núi đều chìm trong bóng đêm đen mờ. Tôi cúi đầu, đạp. Quanh tôi chỉ có tiếng bánh xe lăn lạo xạo trên đường đất sỏi và tiếng ếch nhái ì ộp. ở cái làng trước mặt le lói vài đốm lửa. Những đốm lửa lóe sáng lúc xa xôi, lúc gần gặn.
Con đường rẽ vào một cánh đồng không mông quạnh. Bánh xe thỉnh thoảng lại bật nẩy lên. Tôi có cảm giác đang cưỡi trên một con vật khó tính và nó đang âm mưu ném tôi lên khối mây đen tuyền trên vòm trời thần bí. Chỉ mong xe đừng hỏng. Chiếc xe đạp này, ông anh cho tôi để tôi chạy thầy chạy thuốc cho mẹ tôi bị bệnh đau dạ dày. Tôi và nó đã không cứu được người. Mẹ tôi đi với bố tôi trước khi tôi nhập ngũ chín tháng. Bữa đi, tôi gửi nó sang nhà Nhi. Mãi gần đây chẳng biết bằng cách nào Hỷ biết là tôi có xe đạp, bảo tôi mang vào đơn vị để lúc có việc cần chạy, tôi mới đưa nó theo. Nó đã không hỏng thật. Nó mang tôi về giữa sân cát đúng lúc cái kẻng làm bằng vỏ quả bom tạ treo lủng lẳng trước nhà đại đội báo ngủ. ở đây, cái tiếng “K.reng! K.reng!” có uy lực lắm. Sau đó, đèn tắt. Mọi âm thanh câm tịt. Hai dãy nhà hóa đá. Ngủ hoặc thức, mặc; có điều, anh cứ nằm im. Đêm nay khác, lệ thường đã bị phá. Hai dãy nhà dày đặc ánh lửa đèn. ánh lửa dọi qua khung cửa mở rộng, qua lỗ thủng trên phên nứa đan nhau chằng chịt trong màn đêm, trên sân cát. Dọc thềm người đi, kẻ lại lố nhố. Tiếng cười, nói ồn ã. Một sự gì đó mới mẻ, vẻ phấn kích đang diễn ra ở đại đội. Trong tôi bỗng dòa lên một tình cảm dịu ngọt và háo hức. Thì ra, tôi đã gắn bó với đại đội hơn tôi tưởng. Thời gian ở Tổng đội, chút bâng khuâng lúc nhìn về phía núi xanh là do mọi sự gắn bó này đây. Tôi đẩy nhào xe lên thềm, xô cửa.
Trên sáu cái giường, sáu người anh em của tôi đang nằm, ngồi, tư thế thật thoải mái. Họ đang tranh cãi, hỏi han nhau về những điều gì đó. Tay chân họ vung lên đầy vẻ hưng phấn. Tít góc giường trong cùng cái đèn làm bằng ống nứa nhét giẻ tẩm dầu bốc khói nghi ngút. Cạnh đó Hòe đang cắm cúi viết.
Thấy tôi mọi người im bặt, những cánh tay đang vung cao rơi thũng xuống. Hòe buông bút, gấp giấy nhét vội vào cái hòm nãy giờ anh kê làm bàn. Cả sáu khuôn mặt đều có vẻ bối rối. Với tôi, vẻ bối rối có thể hoàn toàn lương thiện kia vào lúc này thật nhẫn tâm. Một giây trước đây, tôi xô cửa háo hức vào phòng để nhập vào họ. Thế mà giờ họ dửng dưng, câm lạnh; họ đẩy tôi ra, họ chùm lên họ tấm màn bí mật. Tôi ngơ ngác ngồi xuống giường, nỗi lo sợ thói quen bắt đầu gặm nhấm.
- Có chuyện gì thế? - Tôi khó nhọc, hỏi.
Một người nói:
- Không... Không có chuyện gì đâu ạ.
- Cậu nói dối. - Tôi cảm thấy mình sắp khóc.
- Nó nói dối đấy - Một người khác.
Nhưng cả người ấy cũng không nói gì thêm.
Vặn hỏi họ làm gì, mỗi khi họ cố tình giấu mình - Tôi nghĩ. Rồi chống tay vào giường tôi đứng dậy đi ra cửa. Dáng điệu tôi chắc lủi thủi lắm.
Hòe đuổi theo tôi:
- Để tôi nói cho nghe - Hòe nắm tay tôi kéo ra sân - Chẳng có gì quan trọng đâu. Chỉ vì anh em ái ngại cho anh. Chuyện thế này... Khuya rồi mà còn gió cát thế không biết! - Anh ta đưa tay xoa mặt - Chúng tôi không có một tẹo ý kiến về chuyện này. ý từ trên Tổng đội xuống. Cả đại đội ta đều được ghi tên vào danh sách chuyển ngành, đi học, trừ hai người.
- Tôi và cô Linh? - Tôi hỏi.
- Anh biết trước? - Hòe nói - Tiếc cho anh thật. Rồi anh gặp đại đội trưởng Hỷ nhờ anh ấy nói với thủ trưởng Long. Còn cô Linh, cho về lại địa phương là phải. Thời gian ở thanh niên xung phong cô ta không có chút tiến bộ nào, vẫn lãng mạn tiểu tư sản. Như hiện nay lệnh điều lên công tác ở Tổng đội năm ngày, đã mười ngày rồi vẫn không về. Chèo kéo thế nào để ở lại làm việc gián tiếp trên đó.
Tôi chộp tay lên vai Hòe:
- Cô Linh chưa về đại đội?
- Chưa! - Hòe dửng dưng.
- Thế nào nhỉ? - Tôi chẳng biết mình hỏi ai. Đầu tôi rối bời, tinh thần hoang mang bất định vì cái tin buồn này đến với tôi quá đột ngột vào cái lúc tôi đang phấn chấn bởi những tình cảm mới mẻ dịu ngọt. Tôi phải trở về quê? Những người lãnh đạo ở xã sẽ đánh bật tôi ra khỏi cái xã hội họ nắm chính quyền, họ điều hành. Tôi sẽ như trung úy Trung?
Những tia lửa nhảy múa trước mắt, đầu nhức như búa bổ tôi ngồi xuống bãi cát cạnh đống gỗ xếp ngổn ngang. Lưng áo tôi xát vào vỏ cây đến nóng bỏng mảng da lưng, dường như tôi làm thế để lấy lại tỉnh táo.
- Anh cứ gặp đại đội trưởng. Người ta sẽ xét lại trường hợp anh - Hòe nói, người anh sừng sững đen thui trước mặt tôi.
- Cảm ơn anh. - Tôi nói.
Hòe bỏ vào phòng.
Tôi ngửa mặt ngắm một ngôi sao xanh trên trời và thấy mặt trăng ủ ê nhô lên trên một ngọn cây tre trong làng. Những đốm lửa, tiếng ồn ào trong hai dãy nhà và cả hai dãy nhà ấy nữa như biến đi đâu mất. Tôi thấy mình lẻ loi, cô đơn... Tôi chẳng biết bây giờ nên đi đâu, làm gì. Đại đội, tổng đội, cả hai tôi đều dửng dưng và nó dửng dưng với tôi. Trước lúc tôi đi, anh Viễn bảo gì nhỉ? Anh ấy cũng ngửa mặt lên trời như mình bây giờ và than: “Hôm nay là ngày giỗ của em, Phượng à?”.Việc ấy có liên quan gì đến Linh nhỉ? Sao anh có vẻ lo lắng giục tôi về đại đội? Tôi quay lại nhìn về phía “ký túc xá nữ”. Một, hai, ba, bốn... Hôm ấy, Linh đi ra từ cửa phòng số bốn. Cô bảo tôi đi theo đường bờ sông. Bữa ấy nước ròng... Tôi không biết mình rời khỏi đống gỗ như thế nào. Những đốm lửa đã ở phía sau lưng tôi. Trong làng, bên kia sông có tiếng gà gáy. Chân tôi bước chông chênh trên con đường giữa bãi lau xuống bến tắm. Tôi rẽ lau đến bên tảng đá có cái lỗ thủng tua tủa chân hương. Đêm nay không ai thắp hương cho cô ấy. Hình như là đêm rằm. Mặt trăng ủ ê tròn vạnh đã bị mây che khuất. Tôi ngồi xuống, sờ tay lên tảng đá một động tác hoàn toàn vô thức. Nhưng cảm giác về nó thì thật rõ ràng. Tảng đá rám, lạnh lẽo, nhơn nhớt. Những bông lau bốn phía chung quanh rũ lòa xòa. Một bông lau ngã xuống sát mặt tảng đá cứ đu đưa y hệt mái tóc bạc. Tiếng lào xào của lau sậy nhuyễn với tiếng sóng thì thầm dưới sông giống như có ai đó đang trò chuyện. Thốt nhiên bãi lau cúi rạp mình, một mái tóc bạc bay vờn lên quấn vào cổ tôi. Người trò chuyện lúc nãy thở những làn hơi màu đen lạnh ngắt vào mặt tôi. Cũng người ấy đi vun vút, ào ào, sàn sạt trên lau lách. Mái tóc bạc quấn chặt vào cổ tôi hơn. Tức thở. Và hình như nó đang bốc cháy. Khét! Nóng! Chao ôi là nóng!
- Chạy đi! Chạy đi! Tiếng nói trên thinh không. Giọng một người con gái. Thình thịch - Tiếng bước chân. Cọt kẹt - tiếng ván nghiến vào nhau. Lại giọng cô gái: “Không! Không!”. Tất cả bị nhào vụn, kết thành bốn tấm ván. Giữa nó, một cô gái ở trần, trắng ngồn ngộn. Cái khối ngồn ngộn ấy quằn quại. Trên nó một bóng đen kỳ dị, chỉ thấy hai hốc mắt trắng dã. Dập dềnh. Quay tít. Dưới bóng đen và dưới cái khối ngồn ngộn ấy, ném tung tóe ra chung quanh đủ thứ chăn gối, áo quần, một cái khăn trắng dài, dài mãi ra. Tấm khăn biến thành một dòng nước. Cô gái nằm ngửa, tay chân duỗi thẳng, toàn thân trong suốt, chỉ mỗi một vệt đen dưới bụng và hai chấm nâu giữa ngực. Chung quanh cô sông bốc khói nghi ngút. Khói nâng cô lên. Từ hai chấm nâu trên ngực phun ra hai dòng sữa trắng. Dòng sữa uốn cong vồng qua một bãi cây cối dằng dịt thả xuống chùm chân hương đỏ tía. Tôi ngửa mặt há miệng đón dòng sữa. Bỗng lưỡi tôi cứng đờ. Lạnh lẽo và cái chất nhờn của dòng sữa ấy phủ khắp người tôi. Tôi giãy giụa, tôi kêu thét. Nhưng mái tóc bạc giờ đã biến thành những sợi dây quấn chặt cổ tôi hơn. Tôi cố sức bứt những sợi dây nóng như lửa ấy. Những cái lá lau xòe thành những bàn tay gớm ghiếc túm chặt tôi. Tôi trườn lên tảng đá, gác đầu trên những cái chân hương lỏng chỏng. Tảng đá động đậy. Rồi lung lay. Vụt cái nó mang tôi bay vút đi. Tôi nhắm mắt. Gió thổi ù ù bên tai. Dưới tôi, mặt đất lổn nhổn đủ thứ trôi vùn vụt. Bay, bay mãi. Cuối cùng tảng đá hạ xuống cạnh một người to lớn vẻ bệ vệ, ngồi lọt trong cái ghế có tay vịn hình cổ cò. Tôi nhận ra người ấy là ông Long. Một cái chân hương nhuộm phẩm đỏ nằm giữa đôi môi ông. Tôi nghĩ, chắc ông vừa ăn trưa xong, hay là vừa ăn tối xong. Chúng tôi nói chuyện với nhau về gia đình, về những người thân, về tiết mục tôi vừa viết, về con thằn lằn đang bò trên báng súng K54, về cái tủ lạnh màu sữa, về chuyến ông đi ra tỉnh... Tóm lại là về đủ thứ linh ta linh tinh. Trước mắt chúng tôi, đội văn nghệ tổng đội đang trình diễn tiết mục do tôi sáng tác. Những cô gái há hoác miệng, chập chờn trong một thứ ánh sáng xám nhờ chưa hề có ở cõi dương gian và sương khói ấy nữa. Người nhâm nhi trong sương khói, hun hút về tận đường chân trời. Không thấy Linh đâu cả. Tôi vươn cổ. Vẫn không thấy cô ấy. Bỗng một người mặc áo thụng xanh, đội mũ cánh chuồn, đầy mình lấp lánh những cái cúc vàng, rẽ đám đông đi về phía chúng tôi. Ông ta ngồi xuống trước mặt ông Long, cởi cái mũ xuống. Đầu ông trọc như đầu Viễn, nhưng mặt không phải mặt Viễn.
- Đồng chí ở đại đội nào? - Ông Long nghiêm mặt, hỏi
- Tôi ở cả bảy đại đội - Giọng ông ta lơ lớ như người ngoại quốc.
- Đồng chí cần gì? Tôi bận lắm - Ông Long nói
- Ha ha! - Người lạ cười lớn - Ông bận! Ha Ha!
- Đồng chí chưa học nội quy thanh niên xung phong à?
- Ông Long hỏi.
- Học kỹ - Người lạ nói - Nên tôi mới đến hỏi ông: Cô Phượng đâu rồi?
Ông Long giật mình, cái tay vịn cổ cò nghển lên.
- Cô ấy biến thành sương khói bay kia kìa
- à, phải - Người lạ xác nhận. Rồi hỏi tiếp. Vậy cô Linh?
- Tôi đang chăm sóc.
- Tôi cần biết thế - Người lạ đứng dậy. - Vậy đồng chí ra khỏi đây ngay. Tôi đang bận lắm.
Người lạ chụp mũ cánh chuồn lên đầu:
- Mặt đất này toàn chứa những người bận. Cũng phải thôi. Nhu cầu cá nhân tăng trưởng nhanh chưa từng có từ thời nguyên thủy đến giờ. Mới ba năm hòa bình mà cá nhân có nhu cầu hưởng thụ tăng 800 phần trăm, trong khi cá nhân có nhu cầu cống hiến cho cách mạng giảm chỉ còn hai mươi phần trăm.
Ông Long đứng bật dậy, đập tay xuống bàn bia, thuốc kẹo tung lên như bị động đất:
- Anh là ai, hả? Phản Đảng. Nhìn cách ăn vận của anh biết là anh người thời xưa.
- Tôi ở Trung ương về - Người lạ đĩnh đạc.
Ông Long xoa hai bàn tay vào nhau:
- Kính thưa đồng chí lãnh đạo!
- Ha! Ha! Ha! - Người lạ mặt cười lớn, rồi nghiêm mặt
- Này, ông tổng đội trưởng, ông nghĩ gì khi giải thể thanh niên xung phong?
- Kính thưa đồng chí! Câu đồng chí hỏi, trẻ con cũng trả lời được. Nó có trong các nghị quyết của các cấp, các ngành. Chúng ta đã đánh thắng Mỹ, chẳng còn tên đế quốc nào dám đụng đến đất nước ta nữa. Thế nên không cần thanh niên xung phong nữa. Bộ đội cũng phải giảm bớt nhiều. Tất cả hiện nay là “Thay trời, đổi đất, xếp đặt lại giang sơn”.
- Khó! Khó lắm! - Người lạ nói.
- A! - Ông Long kêu lên - Đồng chí mất lập trường tư tưởng, sụt ý chí tiến công cách mạng nghiêm trọng. Hay đồng chí là người thích hài hước như tay Viễn ngơ ở Tổng đội chúng tôi.
- Ông hài hước thì đúng hơn.
- Hay đồng chí là một phần tử... Hèm! Tôi nói điều này khí không phải, nhưng ý thức trách nhiệm của một đảng viên phải nói rằng là, đồng chí thành phần giai cấp gì?
Người lạ mặt tròn xoe mắt, miệng há hốc:
- Thành phần là cái gì? Chỗ chúng tôi không hề có chữ ấy.
- Chỗ nào vậy, hả? - Ông Long hỏi.
Người lạ lại cười:
- Chủ nghĩa cộng sản.
Ông Long vẻ thất vọng:
- Đồng chí lại hài hước rồi.
- Thế ông Tổng đội trưởng thành phần gì? - Người lạ bỗng hỏi.
Ông Long đặt một tay lên ngực, mặt ngửa lên:
- Cố nông. Bố mẹ tôi làm nghề thợ rèn. Tôi tham gia cách mạng năm mười tám tuổi đến nay vẫn chưa có vợ.
- Phải thay đổi thành phần ông - Người lạ nói. - Căn cứ vào phẩm chất và tài năng và tài sản ông hiện có, tôi xếp ông vào thành phần vô học cộng lưu manh.
Nói xong, người lạ nắm lấy tay tôi kéo mạnh. Tảng đá rung rinh. Chúng tôi bay vút lên bầu trời chi chít sao. Dưới mặt đất, ông Long bươn bả đuổi theo:
- Bắt lấy! Bọn phản cách mạng.
Cánh tay ông ta vươn dài ra, dài một cách khủng khiếp, nó túm lấy cổ tôi. Tôi vùng vẫy...
... Tỉnh rồi! Có ai đó nói bên tôi. Không phải ông Long, cũng chẳng phải người lạ mặt. Một bóng áo trắng. Một mùi thơm thuốc tây nghe thật dễ chịu. Tôi mở miệng hớp hớp...
11.
Căn phòng có hai giường. Tôi nằm một giường, còn giường kia là một ông lão trên sáu chục tuổi. Sáng qua người ta đưa ông đi chụp X.quang. Trưa nay chị bác sĩ chủ nhiệm khoa cầm một tấm phim màu đen giữa có một mảng sáng mờ vào nói chuyện với ông. Thì ra ông bị một khối u trong phổi, nhưng vẫn chưa biết là u ác hay lành. Chị bác sĩ muốn ông nói rõ hơn lần ông ăn hạt mì bị sặc trước khi sinh bệnh thở khò khè, hay là sau. Ông lão lắc đầu hoài. Chị bác sĩ bỏ về.
Chẳng biết ông nằm kia tự bao giờ. Lúc tôi tỉnh dậy sau một tháng mê mệt đã thấy ông chèo ngoeo trước mặt. Bảy ngày qua, ông vẫn nằm suốt ngày suốt đêm như thế. Từ thuốc men, cơm cháo đều do mấy cô hộ lý lo liệu. Không thấy ai đến thăm ông. Một hôm, ông nhờ tôi đỡ dậy ngồi tựa lưng vào tường chống hai tay xuống chiếu. Hôm ấy là một ngày nắng đẹp. Phòng chúng tôi tràn ngập một thứ ánh sáng màu mật ong. Tôi hỏi ông về gia đình. Ông vui vẻ kể rằng, ông chỉ còn một anh con trai, hiện là bí thư xã đoàn kiêm Ban chấp hành huyện đoàn. Theo ông, con trai ông khỏe mạnh, có tài thừa khả năng làm lãnh đạo. Anh ta không đến thăm ông được vì còn chỉ huy một đoàn quân thanh niên đào sông ở phía Nam tỉnh. Nghe bảo, xong con sông ấy, con trai ông sẽ lại kéo quân ra đào sông ở phía Bắc tỉnh. Rồi sau đó nữa, con ông sẽ đi làm diễn viên.
Lúc nãy hai cô hộ lý đẩy cái giường có bốn cái bánh lăn vào phòng. Họ bồng ông lên trên đó và đẩy ra cửa. Hình như ông được chuyển sang khoa hô hấp, chuyên chữa các chứng bệnh về phổi.
Vậy là chỉ còn lại mình tôi. Bốn bức tường và các khung cửa như lùi xa. Căn phòng rộng hẳn ra. Tôi biết đấy là do cảm giác. Chính cái cảm giác về không gian mở rộng ấy, tạo nên một ý nghĩa rất thực trong tôi về sự nhỏ bé, lẻ loi của mình. Tôi đưa mắt nhìn quanh. Một chú ruồi đang xòe cánh, chấm chấm hai cái chân trước tý xíu xuống tấm chiếu trên giường ông già nằm lúc nãy. Rồi nó bay vụt lên cửa sổ; chắc nó có ý định ra khỏi phòng. Nhưng nó mắc cánh vào tấm mạng nhện chăng giữa hai chấn song sắt. Nó giãy giụa, kêu o o giữa những sợi tơ mềm óng ánh. Càng giãy những sợi tơ càng quấn chặt thêm vào chân cẳng nó. Hình như kiệt sức, nó nằm yên. Nó đang nghĩ đến một con nhện đen sắp bò ra ngoạm lấy đầu nó? Đang nghĩ cách thoát thân? Mình phải cứu nó. Nó sống có ích gì nhỉ? Thiên nhiên sinh ra cái gì cũng đều tính trước. Trong lúc tôi đang tự luận bàn như vậy thì từ trong kẽ hở giữa khung cửa và bức tường một con nhện to bằng hạt ngô đen đúa, chân quều quào bò ra. Nó đến bên con ruồi. Thoắt cái, ruồi bị giày vò giữa một mớ những răng, những chân của nhện. Rồi chúng biến vào kẽ hở bên khung cửa. Những sợi tơ nhện vẫn còn run rẩy. Tôi áp vầng trán nóng và đau nhức vào chấn song sắt cửa sổ nhìn ra ngoài. Một cành dạ lan rũ lòng thòng trong khoảng không màu hoa cà, mặt lá loang loáng ánh bạc mờ. Có con chim đang chuyền cành hót ríu rít đâu đó. Một mảnh trời xanh lọt qua kẽ lá chong chong nhìn tôi một cách bí ẩn và lặng lẽ. Trong đời, tôi đã từng bao nhiêu lần ngắm những mảng trời xanh như thế. Những mảng trời xanh ấy sinh sôi trong ký ức tôi in vào cảnh vật tôi từng gặp, vào những câu chuyện xa xăm thuở thơ ấu. Tôi càng lớn, những mảng xanh ấy càng ít đi, nhạt nhòa đi, nó như cùng thời gian trôi vùn vụt về phía sau lưng tôi, kể cả những tán lá đa đầu làng, những lũy tre, những vạt cây trinh nữ trước ngôi đền phong rêu, những mặt ruộng bùn sóng sánh như mây, những vầng trăng tròn mà dưới nó không gian sực nức mùi hoa bưởi và mùi hương tỏa ra từ mái tóc xanh mới gội... Thảy đều da diết trong cái mùa hè lạ lùng đó. Cái mùa hè trước khi người con gái tên là Nhi đi lấy chồng.
Có tiếng bước chân và cánh cửa bật mở. Linh hiện ra trong khoảng sáng hình chữ nhật. Cô mặc áo sơ mi trắng cộc tay, quần lụa đen. Có lẽ vì thế mà tôi thấy cô nhỏ và gầy. Đêm tôi đạp xe về đại đội đổ ốm bên sông Già đến nay mới thấy cô. Bữa trước anh Viễn lên thăm tôi. Tôi hỏi anh về cô. Anh có vẻ buồn, nói: “Linh bị giam lỏng ở Tổng đội, suốt ngày ở trong phòng. Con thỏ mắc bẫy thợ săn”. Rồi anh nói lảng sang chuyện khác.
Linh chậm chạp ngồi xuống cái giường ông già u phổi, mặt hướng về phía cửa ra vào. ánh nắng ngoài trời dọi sáng một nửa khuôn mặt xinh đẹp của cô. Tôi nom thấy nơi thái dương cô, sau những sợi tóc rũ, một đường gân xanh phập phồng.
Giữa tôi và cô bây giờ chẳng có gì ngăn cách ngoài những hạt bụi chuyển động hỗn loạn trong luồng nắng kéo thành vệt dài giữa hai cái giường.
- Anh hốc hác quá! - Cô nói, quan tâm và thương cảm.
- Mê mệt suốt một tháng trời - Tôi nói - Đêm ấy, tôi ra bờ sông theo cái lối tôi và cô đi lên nhà đại đội dạo trước đó. Mệt quá, tôi ngồi nghỉ bên tảng đá có lỗ cắm hương. Sau đấy không biết gì nữa, cứ thấy đủ thứ mộng mị.
- Anh Viễn có kể với tôi - Cô nói - Tôi cũng bị ốm. Lằng nhằng nhưng vẫn là ốm.
- Cô cũng gầy. Gầy và xanh - Tôi nói.
Cô thở dài nhẹ. Những ngón tay cô cứ miết đi miết lại trên mạ giường; mắt chăm chú nhìn theo những ngón tay ấy. Tôi mường tượng thấy có một cái gì đó khác lạ trong giọng nói, cử chỉ, trên nét mặt cô nhưng không tài nào nắm bắt được. Trước đây cô hồn nhiên, nhanh nhẹn dáng vẻ vừa đầy nữ tính và mạnh mẽ. Còn bây giờ nom cô ỉu xìu. Tôi cảm thấy cô như đang phải cõng một vật nặng quá sức trên tấm lưng nhỏ.
- Anh nằm xuống khỏi mệt - Cô nói và đi đến bên tôi. Hai bàn tay cô dịu dàng đỡ vai tôi. Tôi thả lỏng các cơ bắp ngoan ngoãn theo tay cô. Lúc đầu tôi kê lên gối, cũng là lúc cô cúi xuống thấp nhất, tôi bắt gặp gương mặt cô rất gần. Đấy là một gương mặt chứa chan vẻ trìu mến, dịu dàng.
- Anh Viễn kể với Linh những gì? - Tôi hỏi.
- Những gì anh trải qua, anh biết rồi đấy. - Cô nói và ngồi xuống bên tôi.
- Cô đến thăm tôi, anh Viễn biết không?
- Anh ấy đi khỏi tổng đội được hai ngày nay rồi.
- Đi đâu? - Tôi nhổm dậy, hỏi.
Cô đưa tay giữ lấy vai tôi, ý bảo đừng nên xúc động mạnh như thế.
- Anh Viễn chuyển về Ty xây dựng. Nghe bảo Ty sẽ đưa anh về nhà máy gạch. ở nhà máy gạch có ông giám đốc tốt lắm.
- Ông Long cho anh ấy đi? - Tôi hỏi.
- Anh ấy ra Ty xây dựng lấy giấy tiếp nhận trước - Linh ngoảnh hẳn về phía tôi da mặt đỏ hồng lên - Về, anh ấy cầm giấy lên gặp ông Long, nói: “Ông ký vào đây cho tôi một chữ”. Ông Long xem xong giấy, cười nhạt mà bảo: “Quyền tôi chứ không phải quyền Ty”. Anh ấy xoắn lấy cổ áo mình kéo roạt một cái, ưỡn cái ngực trần đầy những sẹo ra, nói: Thằng Viễn ngơ này từ trước đến nay làm đúng hết, giờ nó cũng đang làm cái đúng, nó không sợ chết đâu nhé. Nào, ông có hiểu tôi biết những gì về ông không, hả? Ký đi”. Ông Long tím mặt, nhưng vẫn phải rút bút ký cho anh Viễn chuyển ngành. Cô Nhung kể lại với em đấy.
Tôi cười, lâu rồi tôi mới thấy mình cười thoải mái và sung sướng.
Những ngón tay Linh bóp mạnh nơi bả vai tôi. Cô nói:
- Mai kia ra viện anh cũng làm như anh Viễn đi.
- Tôi khác. - Tôi nói, cảm thấy lòng buồn hẳn.
- Cũng có thể thế. - Cô nói, giọng nhỏ đi. Đôi mắt cô lo lắng dò tìm ý tứ trong mắt tôi. Vẻ trìu mến dịu dàng trên gương mặt cô vừa lẫn vào một cái gì khác. Cô đứng dậy đi đến bên cửa sổ nhìn ra ngoài trời. Đôi vai nhỏ nhắn của cô run lên.
- Linh kể tình hình ở đại đội đi. - Tôi cốt kéo cô ra khỏi những ý nghĩ nặng nề, nhưng lại cảm thấy lời mình thật nhạt nhẽo, lạc lõng.
Linh quay lại, vẻ quan tâm đến câu nói của tôi.
- Lúc nãy tôi đến ngã ba Treo phải dừng lại đó gần một tiếng - Cô nói - Đường bị tắc vì công an và quân cảnh dẹp người buôn bán. Họ đốt cả quán hàng. Lửa cháy ngùn ngụt. Thời gian vừa qua tôi toàn nhìn thấy lửa anh ạ. Đại đội 1, đại đội 4, anh em họ đốt nhà để lấy ánh sáng liên hoan chia tay nhau đi học, chuyển ngành. Đại đội ta, cái nhà phụ sau “ký túc xá nữ” cũng bị đốt rồi. Hôm ấy, anh Viễn bảo lãnh đạo Tổng đội đốt quá khứ thì quân cũng đốt quá khứ. - Cô im bặt, nuốt nước miếng khan, cúi nhìn xuống bàn chân mình đang chà xát trên nền nhà, giọng trầm xuống - Người ta đi hết rồi anh Lương ạ. Còn một số ít ở lại để thanh lý tài sản. Trời ơi, họ chia nhau mới khiếp. Chia đến cả cái ghế gãy chân, cái gạt tàn thuốc lá. Còn một số khác thì vì lý lịch xấu, vì lãng mạn tiểu tư sản.
- Tôi và cô. - Tôi ngắt lời cô.
Cô nhìn thẳng vào mắt tôi.
- Phải.
Căn phòng vụt vắng lặng. Bóng đêm đã bò vào góc nhà. Luồng nắng rút hết ra ngoài còn mỗi tia mỏng manh đậu nơi cái mạng nhện run rẩy. Trên khuôn mặt cô long lanh một giọt nước mắt. Một giọt tròn lăn chầm chậm dọc theo sống mũi. Một giọt chứ không phải hai.
- Thời buổi gian nan thật, nhưng chẳng lẽ nó cứ mãi thế này. Rồi cô và tôi cũng sẽ có một chỗ làm việc... - Tôi an ủi cô, nhưng nói nửa chừng lời lẽ biến mất: Tôi nhận ra đang dối lòng. Và bỗng nhiên tôi thấy bực tức mà cũng không biết bực tức ai, bực tức cái gì? - Sao cô không hỏi ông Long xem? - Tôi buông giọng.
- Hỏi cái gì? - Cô quay ngoắt nhìn tôi, đôi môi vốn đầy đặn mỏng thé đi:
- Hỏi xem ông ấy xếp cho đi đâu? Tôi lì lợm hỏi tiếp.
- Không bao giờ! - Giọng cô như rít qua hàm răng nghiến chặt.
- Không bao giờ! - Tôi nói theo sự xui khiến của ai đó.
Mặt cô bệch ra.
- Anh định nói gì? - Cô vùng vằng đi ra phía cửa, rồi quay lại - Anh tưởng tôi sung sướng lắm sao? Đến như anh mà cũng thế sao?
- Cũng thế là thế nào? - Tôi chuầy đầu trên cái gối bông đã trở nên cứng đơ. - Tôi tưởng ông ấy ưu ái cô hơn tôi.
Cái kẻ xui khiến tôi đã đi quá mức. Lời nói ấy đã đánh ngã cô. Cô vịn tay vào tường và gục đầu lên đó bật khóc.
Tôi bối rối lồm cồm ngồi dậy. Chao ôi, tôi tồi tệ quá. Chính tôi, phải chính tôi, chứ không là ai khác lại đi giày vò em. Tôi muốn đến xin lỗi cô, vỗ về an ủi cô nhưng không dám.
Căn phòng ngập một thứ ánh sáng tím sẫm. Muỗi bay nhâm nhi. Tiếng kêu o o của chúng xối vào tai tôi. Tôi dịch lại sát cửa sổ. Đằng tây ráng đỏ rực lên như một đám cháy. Cổ tay tôi rân rân. Tôi chợt nhớ lần va chạm da thịt đầu tiên giữa tôi và cô là ở chỗ ấy, lúc cô nắm lấy tay tôi, kéo tôi lên khỏi cái dốc nơi bờ sông Già.
Tôi mệt quá, đầu tôi như là của ai đấy - Tôi thanh minh - Có điều, cô đừng nghĩ vẩn vơ nữa.
- Anh nghĩ vẩn vơ thì có - Cô đốp chát.
- Rất nhiều lúc, thực bụng không muốn thế nhưng miệng lại nói ra thế. - Tôi đấu dịu.
- Anh nói đúng hết - Cô nghiêm chỉnh - Anh không vẩn vơ đâu.
Từ ấy về sau, tôi hỏi gì cô đáp gọn lỏn. Người cô như đã được bọc kín bởi một lớp vỏ vô tri vô giác.
Nẻo đường vào tâm hồn cô đã bị chẹn lấp.
Những thứ làm người ta khó chịu lại là tình yêu được sao?
12.
Nửa đêm có tiếng ồn ào ở khoa thận. Điều ấy ít thấy xẩy ra ở bệnh viện vào lúc khuya khoắt. Tôi bật điện. Căn phòng thật lạnh giá. Dù đi dép nhựa, tôi vẫn cảm thấy cái lạnh nhói lên gan bàn chân. Trừ khi đi xuống nhà bếp ăn cơm, khi đi ngoài, còn nữa tôi ở trên giường. Nền nhà dâm dấp nước, lờ mờ như phủ một làn sương mỏng cứ làm tôi gờn gợn. Ba đêm chưa bao giờ tôi đi ra khỏi cửa. Chỉ hôm qua, tiễn Linh về xong, tôi rẽ vào phòng bác sĩ Kim, chủ nhiệm khoa ngồi nói chuyện, lúc trở lại phòng đã chín giờ. Chị Kim hỏi tôi về Linh. Không hiểu sao, chị có vẻ quan tâm đến cô ấy. Chị còn bảo, nếu Linh lên thăm tôi lần nữa, nhớ cho chị hay. Sau đó, chị mặc áo bờ lu trắng đi sang khoa thận, nói để thăm một ông lão sắp chết. Có phải người bạn nằm chung phòng với tôi lâu nay?
Tôi mở cửa. Bên kia mảnh sân nhỏ trong ánh điện chói gắt, tụ tập rất nhiều người trước cửa phòng số 3. Lát sau một người vác đến một cái băng ca. Đám người đi vào phòng. Khung cửa biến thành cái miệng hang sâu thẳm đen ngòm. Rồi từ trong cái hang đen ngòm ấy hiện ra một người, sau người ấy là cái băng ca, có ai nằm trên ấy. Cuối băng ca một người khác. Kéo theo sau nữa sáu bảy bóng áo trắng. Họ đi về phía nhà xác.
Ông lão bị u phổi đã chết! - Tôi nói một mình và lần bậc thềm đi xuống sân. Tôi đưa tiễn ông lão một khoảng, cái khoảng cuối cùng của một kiếp người và là khoảng đầu của kiếp khác. Lòng tôi buồn se sắt. Mắt cay xè. Tôi biết mình đã khóc. Chao ôi, tôi khóc ông cụ! Những người áo trắng chập chờn kia cũng đã khóc. Chỉ có người con trai ông ta là không biết cha chết mà khóc. Chắc ông cụ chẳng trách con đâu. Mới hôm kia ông kể về anh con trai đầy vẻ tự hào... Tôi khóc thay cho anh ấy. Không, không ai khóc thay bao giờ. Tôi đang khóc cho tôi, khóc cho nỗi buồn nào đó trong người, cho cái bóng nằm ngang mặt đất đằng kia... Mấy người mặc áo trắng đã quay lại. Tôi vội vòng ra sau bụi dạ lan về giường nằm. Bệnh viện có nội quy của bệnh viện nhưng là thứ nội quy có ích cho mọi người, tôi đang chấp hành nó. Sau đó, bầu không khí yên tĩnh lại trùm lên bệnh viện, tôi vùi đầu vào gối và ngủ thiếp đi.
Tôi thức dậy cùng lúc với tiếng “kẹt” nơi cửa ra vào. Một khuôn mặt đỏ sậm lươm thươm mồ hôi, đôi môi mỏng lá lúa đang mở ra thành nụ cười, đập thẳng vào mặt tôi. Tôi nhận ra con người có bộ mặt ấy trước khi nhớ ra tên.
- Anh... anh Hỷ đấy à?
- Mẹ nó! Tìm mãi mới ra phòng cậu - Anh ta nói - Bệnh viện đếch gì vắng như bãi nghĩa địa.
- Anh nói nhỏ cho - Tôi nhẹ nhàng yêu cầu.
Anh ta quay nhanh nhìn lại phía sau, rồi vẻ bối rối, hạ giọng.
- Không thấy ai để mà hỏi. Cô Linh mách địa chỉ nhưng dọc đường đi tôi lại quên tên.
Tôi ngạc nhiên trước cuộc viếng thăm này; không thể là đơn thuần anh thương tôi.
Anh ngồi xuống giường, đùi anh áp sát vào hông tôi. Tôi nhìn rõ những hạt bụi đường màu nâu dính trên má anh và nghe mùi nhựa cây thoang thoảng.
Thò tay vào túi quần lục lọi một lúc anh móc ra một gói kẹo lạc, thứ kẹo tôi chưa bao giờ thích, rồi dúi vào tay tôi.
- Cậu bữa nào thì ra khỏi bệnh viện - Anh hỏi.
- Mai mới khám lại - Tôi nói.
Anh rút một chân lên gấp lại trên giường. Dù thế dáng vẻ anh vẫn có vẻ gò bó.
- Cậu hút thuốc không? Tôi có thuốc ngon đây - Anh nói và rút trên túi áo ngực ra một bao Tam Đảo còn mới nguyên.
- Bữa ốm lại nay tôi không hút. - Tôi nói.
- Bỏ được thứ nghiện nào hay thứ ấy. - Anh nói như một cụ già từng trải - Nghiện ngập mình khổ mà người khác cũng khổ. Hắn là một thằng nghiện. Trên đời này có thứ gì hắn nghiện thứ ấy.
- Anh nói về ai vậy? - Tôi tò mò.
Anh lắc đầu chán nản, nhưng cằm bạnh ra.
- Thằng Phan Bá Long ấy.
Tôi ngạc nhiên đến nỗi nhổm đầu, đưa tay bíu vào vai anh như bạn bè thân thích.
- Cậu đi một tháng mà ở nhà xẩy ra bao nhiêu là chuyện. - Giọng anh cay đắng thật sự - Người đi kẻ ở, tiền nong, tài sản, nhân tình thế thái... lộn nhào. Hôm tôi đi bắt cô Linh, tôi còn nhớ cô ấy bảo “ở đây càng cạc suốt ngày” nghĩ mà đúng. Cơ mà tại hắn hết...
Thì ra, cuối cùng ông Long đã phản bội Hỷ, kẻ suốt mấy năm trời cúc cung tận tụy ông ta. Ông từng trương tờ lý lịch bần cố nông của Hỷ ra ở cuộc họp này, buổi mít tinh nọ để chứng minh cho sự trưởng thành của một chiến sĩ thanh niên xung phong xuất thân từ giai cấp nông dân. Còn Hỷ thì dò tìm khuyết điểm của kẻ khác tố cáo với ông Long để chứng minh cho sự trung thành của mình với cấp trên, với Đảng. Mối quan hệ ấy đã đưa quyền lợi đến cho cả hai phía. Hỷ được thăng chức, ông Long được uy tín về cách sử dụng cán bộ và lập trường vững vàng, quang minh, chính đại. Nhưng giữa họ bắt đầu hiện lên cái hố ngăn cách khi triển khai công việc giải thể thanh niên xung phong. Hỷ là đại đội trưởng, anh phải có quyền ban phát ơn móc cho những người vốn trung thành với anh chứ? Sao ông Long lại thô bạo, gia trưởng, quyết đoán hết vậy? Đại đội ba tiếp đoàn thanh lý tài sản gồm đại diện Ty giao thông, Ty tài chính, ủy ban hành chính tỉnh. Thói quen báo công với cấp trên hơn là tính trung thực, đã xui Hỷ thống kê tất cả tiền bạc, gỗ, đồ mộc ông Long lấy ở đại đội. Ông Long như người bị xô từ sau lưng. Ông tìm kiếm khuyết điểm của Hỷ một cách khó khăn. Hỷ là một đại đội trưởng nghiêm khắc, tích cực, trung thành. Dốt nát, xun xoe với cấp trên thì vào thời buổi này đâu phải là tội lỗi! Vả, chính ông là người phát hiện, bồi dưỡng, sử dụng Hỷ. Cuối cùng ông Long vớ cái vụ Linh đọc sách cấm mà tôi chống lệnh để “quật” lại tay “đại đội trưởng phản chủ”. Ông quy kết cho Hỷ hữu khuynh, hữu khuynh theo một cô gái lãng mạn, tiểu tư sản và một thanh niên có lý lịch xấu.
Tôi vừa muốn cười lại vừa muốn khóc. Ôi! Con người làm sao ta hiểu nỗi mày? Có ai đó nói độc ác nhất cũng là con người, lương thiện nhất cũng là con người.
- Hắn lật trở bàn tay thế đó - Hỷ nói.
Tôi vừa nghe vừa nghĩ đến một câu chuyện cô kể về một anh chó nhà bỏ chủ vào rừng kết bạn cùng anh sói xám, chúng ở với nhau trong cùng một cái hang.
- Chính ông ta ra lệnh đưa cậu và cô Linh lên tổng đội, còn việc thi hành kỷ luật cậu và cô Linh để mặc ông ta. - Hỷ hổn hển - Cô cậu đi cho đến nay có về đại đội đâu. Cậu thì ốm nằm viện, cô Linh thì bị giữ riết Tổng đội. Mẹ kiếp! Thế mà hắn mở mồm nói được - Mắt anh ta lóe lên ánh nanh ác. Cậu Lương ạ, cậu phải làm chứng cho tôi vụ này. Chứng rằng, vụ ấy xẩy ra đêm 20 thì sáng ngày 21 ông Long điều cậu và cô Linh lên Tổng đội.
Tôi cười khẩy. Hỷ không nhận ra nội dung cười ấy.
- Cô Linh bảo với anh sao? Chắc anh cũng đã nhờ cô ấy làm chứng.
- ồ - Hỷ nói uể oải - Cô ấy tính khí lạ kỳ. Tôi nhờ cậu. Tôi phải phơi sự thật ra giữa ban ngày ban mặt. Cậu biết không, tôi được tỉnh đoàn nhận về rồi, đùng cái ông ta phá. Ông ta bảo, lập trường tư tưởng tôi có vấn đề. Tỉnh đoàn họ nghe ông ta. Mẹ nó! Về tiểu đội thì nghe tiểu đội trưởng, lên trung đội lại nghe trung đội trưởng, lên Tổng đội lại nghe tổng đội trưởng. Chức thấp, mọi thứ thấp theo. Y như làng tôi ăn rằm tháng giêng.
- Tôi làm chứng có tác dụng gì. Ai người ta tin tôi. - Tôi mệt mỏi, nói.
Anh ta lặng một lát.
- ờ. Cũng đúng. - Hỷ xác nhận.
Anh ta buông thõng hai chân, chống hai tay xuống mạ giường, người anh ta có hình tam giác cân. Căn phòng bỗng nóng hầm hập. Mặt trời chắc đã lên cao. Gió reo u u trên chân tường. Mùi nước tiểu khăm khẳm theo gió ùa vào cửa sổ. Tôi chỉ có mỗi mong ước: Anh ta về đi cho. Nhưng Hỷ đã lại châm điếu thuốc khác.
- Tôi sẽ tố cáo vụ cô Phượng chết đuối, ông ta lấy tiền tuất. Thằng Viễn hỏi tôi mấy lần tôi không nói. Giờ tôi sẽ nói. Tôi nói vụ ông ta dùng xe cơ quan vào miền Nam mua hàng, đưa cô Nhung đi theo phục dịch, vụ ông ta cắt đất của đại đội hai bán cho thằng Vịnh rồ vừa đi tù về... Sợ đếch gì kia chứ. Không được về tỉnh đoàn, tôi về quê. Cỡ tôi không làm đến chủ tịch xã sao. Chỉ sợ cái tính Trương Phi của ông bố.
Anh ta im bặt. Hai lần nhướn mi mắt nhìn tôi vẻ thăm dò ý tứ rồi cụp ngay xuống. Sự im lặng và vẻ khinh bỉ cố giấu của tôi, chắc anh thấy được đã làm anh bối rối. Anh chà xát mu bàn tay trên chiếu, đôi môi uốn cong vẻ ngượng nghịu.
- Cậu Lương ạ - Anh nói - Trước đây tôi có đồng ý với ông Long không đưa tên cậu vào danh sách đi học và chuyển ngành. Nhưng ông ấy nói trước... Tôi nghe theo.
Anh ta sám hối? Hay mồi nhử? Tôi nghĩ, một sợi dây thần kinh nào đó dập tách tách trong vỏ não.
- Cậu yên chí! Ông ta sẽ ngã chỏng cho cậu xem. - Hỷ nói như để an ủi tôi.
Tất cả với tôi lúc này chẳng có nghĩa lý gì. Tôi chỉ thấy buồn và chán nản. Tin tôi bị trả về địa phương tôi đã nghe trước khi ốm và chính nó là con vi trùng đầu tiên xâm nhập vào cơ thể để cho trận ốm kéo dài hàng tháng này. Nếu tôi không ốm thì giờ sẽ ra sao nhỉ? Hỷ có đến ngồi nói với tôi những điều trên không nhỉ? Tôi lẩn thẩn nghĩ. Rồi bỗng nhiên tôi nhớ đến Linh.
- Còn cô Linh? - Tôi hỏi.
- Ôi dào! - Hỷ lắc đầu - Cậu chưa biết gì cả ư? Cái tai hại của bệnh viện là thế. Sống cũng như chết rồi. - Anh ta máy máy mắt đầy ẩn ý - Người ta đồn cậu và cô ấy có quan hệ yêu đương.
- Thì sao? Tôi nhíu mày, hỏi.
- Trước tôi có nghiêm ngặt với cô ấy nhưng vẫn thấy cô ấy được lắm - Hỷ nói, giọng bề trên - là hồi cậu chưa về đại đội ấy. Ông Long đòi tòm tem với cô ả. Nhưng cô Linh không như bọn ả Nhung, ả Huệ. Cô ấy tát đốp vào má ông ta. Ông ta ném cô ấy về đại đội tôi, còn dặn phải rèn cho cô ấy thành người. Chó má thật. Đoạn gần đây cơ... Bữa anh và cô ấy lên tổng đội đến nay. Hàng tháng trời rồi còn chi. Chắc úp nơm trượt giờ hắn ta úp lại. Chó má thật. - Hỷ tắc lưỡi vẻ tiếc nuối, ngồi ngửa mặt lên trần nhà trút một tiếng thở dài.
- Nói dối! - Tôi thì thào. Bỗng nhiên tôi thấy ghét anh ta ghê gớm. Rõ ràng anh có ý nghi ngờ Linh. Phải Linh không thể như cô Nhung được... Nhưng hôm qua sao thấy cô ấy gầy thế, mặt buồn thế và một sợi gân xanh phập phồng nơi thái dương? Và cô khang khác?
Hỷ nhấp nhổm.
- Cậu làm chứng cho tôi chứ?
- Không. Tôi không quen. - Tôi trở nên cứng cỏi.
Hỷ quay phắt về phía tôi, da mặt anh căng ra, đôi môi mỏng mím chặt.
- Cậu hãy giúp tôi - Giọng Hỷ van nài - Mà ông Long có đối xử tốt đẹp chi với cậu kia chứ.
Điều đó đúng. Và anh cũng thế. - Tôi nghĩ nhưng không nói. Đến giờ này thì anh đã khiến tôi mệt lử. Cái tiếng tách tách trong đầu nhanh dần lên. Khoảng sáng nơi cửa sổ thì cứ loang loáng lên như có ai đốt lửa phía ngoài.
- Có ai hỏi tôi sẽ nói như anh muốn - Tôi qua quýt.
- Chỉ thế à?
- Vâng.
- Cũng được - Anh ta nhếch mép cười. - Phải cứng cỏi lên thế mới được.
- Vâng! Vâng!
- Mà cậu bao giờ ra viện nhỉ?
- Mai kia gì thôi. - Tôi thì thào.
- Về thẳng đại đội nhé.
- Vâng ạ.
- Tôi về đây. Nhớ giúp đấy.
Hỷ vuốt nhẹ lên tay tôi một cái rồi đi ra khỏi phòng, không khép cửa. Một đốm đen di động chậm chạp vẻ dẻo dai giữa hai chấn song sắt. Lại con nhện hôm trước. Tôi muốn đái đến nỗi đau nhói vùng bụng dưới.
13.
Ba ngày sau đó, tôi ra viện.
Từ giữa trưa bầu trời đã xuất hiện những đám mây mỏng màu khói trấu bay uể oải dưới nền xanh loang lổ vẩy cá bạc. Sang chiều, từ bốn phía những tầng mây đen dựng lên, lớn phình một cách nhanh chóng. Nhưng trên đỉnh đầu trời vẫn giữ cho mình một khoảng tròn xanh ngút ngát và dường như ở đó ánh nắng kết thành khối và dè sẻn rót xuống mặt đất từng giọt, từng giọt một.
Đột nhiên gió nổi lên, mạnh đến nỗi suýt thổi bay cái mũ tôi đội trên đầu. Gió quay cuồng trong làng, trên cánh đồng vừa gặt xong trắng phau màu rạ và màu đất. Gió nhào trộn mây, xoắn tròn chúng lại, đánh bạt chúng ra, kéo chúng xà xuống tận những ngọn tre đang ngã nghiêng. Những luồng lốc xoáy tít hút bụi, rơm rạ, lá cây, giấy loại, rác rưởi dựng thẳng lên khoảng không hỗn loạn đủ thứ màu sắc. Rồi bất ngờ bầu trời vỡ toác ra vì những tràng sấm rền vang, những tia chớp nhì nhằng. Trong khung cảnh dữ dội đầy vẻ dọa dẫm ấy những người nông dân, trâu, bò vẫn lầm lũi làm việc giữa đồng. Con đường về tổng đội như tấm áo vá, chỗ rải nhựa rồi, chỗ còn lổn nhổn đá răm, chỗ khác lại nguyên mặt đường cũ nham nhở. Người đi lại không có vẻ gì vội vã, thỉnh thoảng mới thấy ai đó ngửa mặt nhìn lên trời.
Có lẽ người ta tin mưa bão chưa thể đến được!
Quả vậy, mưa không trút xuống thât. Mặt đất trở lại im lìm, phơi bộ mặt nứt nẻ của mình như muốn níu kéo những làn hơi nước đang theo mây trôi giạt về phía chân trời.
Người đẫm mồ hôi, tôi bước vào cổng tổng đội. Hai con chim bồ câu bay xạt qua đầu tôi xà thấp xuống bờ xi măng quanh hồ bán nguyệt. ở đó có mấy người đàn ông đang ngồi đọc báo. Thấy vậy chúng sợ hãi bay vụt lên mái nhà. Nhưng cả trên mái nhà cũng có hai con người đang buộc lại những tấm tranh vừa bị cơn lốc làm bật lên. Chúng quành một vòng giữa khoảng không trên đầu tôi rồi dựng thẳng bay vút lên trời.
Tôi đi về phía thềm nhà hội trường để tránh mấy người đàn ông ngồi đọc báo thì gặp ông Tứ. Ông không mặc áo bốn túi cài kín cả sáu khuy cũng không khoác bộ com lê sờn cũ mà bận cái áo xanh trứng sáo cộc tay cổ bẻ hai lá, túi áo ngực lấp lánh cái nắp bút mạ vàng. Điều ấy làm tôi ngạc nhiên hơn cả bộ mặt vụt tươi tỉnh và sự vồ vập của ông lúc thấy tôi.
- Trời đất ơi! - Ông kêu lên - Chú Lương đã về! Mấy lần tôi định đến tận bệnh viện thăm chú nhưng bận quá. Anh em mình hiểu nhau, thương nhau là chính, chú hỉ? - Ông nắm bóp vai tôi - Chú nằm viện, còn ở nhà bọn tôi cứ là quay đèn cù vẫn không làm hết việc. Trong sự chuẩn bị cho giải thể thanh niên xong phong chúng ta nhất định sẽ...
Ba cụm từ “nhất định”, “quyết tâm”, “ta phải” ông quen dùng không hiểu sao hôm nay lại phản lại ông; ông ngắc ngứ rồi ra vẻ buồn rầu, nói:
- Đại đội ba của chú lung tung quá. Hỷ là một phần tử xấu, đang chống lại lãnh đạo tổng đội. Việc làm quá khích ấy đã ảnh hưởng đến sinh mệnh chính trị của chiến sĩ. Có gì xẩy ra chú bình tĩnh nhé. - Ông dặn tôi, rồi bươn bả đi về phía cầu thang nhà ông Long.
Bấy giờ tôi mới nhận ra, tôi đã không hé môi suốt buổi gặp ông. Cho đến lúc này, tôi vẫn chưa biết ông là con người thế nào, dù là một cái chân lông.
Ông đã leo hết cầu thang, mất sau cánh cửa nhà ông Long còn tôi vẫn đứng yên. Tôi đang không biết rẽ lối nào. Tôi vào đội là để gặp Linh; nhưng chưa biết cô ấy ở phòng nào. Cuối cùng tôi đành phải vào phòng hành chính. Nói là đành phải vì rằng, tôi sợ phải gặp cô Nhung, dòm thấy khuôn ngực đồ sộ và hơi thở sặc mùi hành của cô ta.
Trước cửa phòng chen chúc ba người thanh niên. Họ đang vui vẻ tranh luận một chuyện gì đó.
- Thương nghiệp, bưu điện, tỉnh đoàn, cả ba mình đều chán ngắt. Này nhé, thương nghiệp mình sẽ bị người ta nhờ vả, cầu cạnh để mua hàng, để đổi phiếu; bưu điện thì mình trở thành kẻ chuyển tình cảm người khác cho kẻ khác; tỉnh đoàn thì mai kia già rồi có lên được Tỉnh ủy không? - Tiếng cô Nhung.
- Thôi thì lên trời làm vợ Ngọc Hoàng vậy - một thanh niên
kêu lên.
- Ứ... ừ. Các cậu không hiểu bọn con gái chúng em đâu - Cô Nhung kéo dài giọng nhão nhợt.
- Chúng anh hiểu em - Một giọng khác như ca cải lương. Đến lúc ấy Nhung mới nhìn thấy tôi. Cô ta chạy ào tới.
- Cha mẹ thổ thần ơi! Anh Lương! - Cô kêu to - Nằm viện ra mà vẫn sọi trai vậy ư? Em biết anh sẽ đến tìm em mà. May quá, ngày kia em đi miền Nam với thủ trưởng Long rồi - Cô ta xáp vào gần tôi hơn. Hai bầu vú và khoảng da trắng hình tam giác trên ngực cô như sắp đè ngửa tôi xuống. Tôi ngoảnh mặt.
- Anh là tệ lắm! - Cô nhõng nhẽo đâu đó bên tôi.
- Cô Linh ở phòng nào nhỉ? - Tôi hỏi.
Cô ngoảy đít đi về phía cửa. Quả là tôi ngờ nghệch về cái gọi là tâm lý con gái. Tôi định đi theo cô. Nhưng trong khoảnh khắc nảy ra ý định ấy, tôi bỗng có cảm giác một đôi mắt ở đâu đấy đang nhìn vào lưng mình. Tôi quay lại. Phía cuối dãy nhà, sau một khung cửa có một bóng người nhìn ra. Tôi nhận ra Linh trước khi mắt kịp thấy khuôn mặt cô.
Căn phòng Linh ở ẩm mốc, sáng lờ mờ, ngỡ như nó tách biêt khỏi mùa hè. Cũng có thể, cô ít mở cửa. Tít trong cùng, sát bức phên nứa dán kín giấy trắng kê một cái giường. Trên giường bề bộn quần áo và hai cuốn sách để mở. Tôi vào cô cũng không sắp xếp lại. Vẻ lười nhác, cô nửa nằm nửa ngồi trên cái ghế dài song song với chiều dọc của giường. Cô dịch về một đầu ghế, dành chỗ cho tôi ngồi rồi chậm chạp ngước lên, đôi hàng lông mi run nhẹ. Tôi có cảm giác cô đang từ cõi hỗn mang của ý nghĩ gắng gỏi tìm đường trở về.
- Anh ra viện hẳn rồi à? Cô hỏi.
- Vừa đến đây. Tôi nói rồi ngồi xuống ghế.
Mắt cô nhìn tôi lộ vẻ biết ơn. Phút giây khuôn mặt cô mất đi ẻ tiều tụy, nhưng làn da mặt trắng xanh vẫn không hồng lên được chút nào. Hai đường ngấn trên cái cổ cao mờ nhạt như chỉ là bóng dáng thời xưa còn phảng phất lại. Dưới cổ sát khuy áo ngực làn da lõm xuống, mấp máy... Có ai, lúc nào đó nói là... Tôi vội lắc mạnh đầu xua đuổi ý nghĩ vừa chợt hiện lên. Động tác ấy đã có tác dụng. Tôi cảm thấy thoải mái, dịch vào sát cô hơn.
- Linh ốm à? - Tôi hỏi.
Cô liếc nhìn nhanh tôi một cái. Tôi bối rối trước cái nhìn ấy. Tôi đang là kẻ xa lạ đột ngột xộc vào sự bình lặng của cô chăng? Không tài nào hiểu nổi. Hôm cô lên bệnh viện thăm tôi và nãy giờ, cô khác cô hồi xưa quá.
- Tôi... tôi có gì không phải với Linh. - Giọng tôi nghe tội nghiệp thế nào ấy. Trước sự dữ ác, tôi mềm nhũn đã đành, trước sự đau khổ tôi cũng mềm nhũn đi và trước sự khó hiểu tôi cũng cứ lo lắng dằn vặt. Hồi ở đại đội cô vui vẻ, cứng cỏi, tâm thế bao giờ cũng có vẻ bình thản. Trước đại đội trưởng Hỷ và những lời quát tháo của anh ta, cô không hề sợ hãi. Cô từng kể cho tôi nghe về những người thân, về những phản ứng “đáo để” của cô trong tấm màn số phận khắc nghiệt vây bủa. Thậm chí, cô còn tỏ ra anh chị muốn sửa tính cách tôi. Thế mà... chắc rằng, trong thời gan tôi nằm viện cô đã gặp chuyện gì đó làm cô kiệt lực. Có điều, tôi đừng hòng tìm ra chuyện ấy. Cô giấu cả tôi? Sự giấu giếm là một nhu cầu bản năng chống lại cái ác; cái ác chung quanh và cả trong bản thân con người sinh ra nó. Giấu giếm và giả dối là hai kẻ sinh đôi. Thời buổi lộn xộn, không công bằng này, ngày mỗi nhiều những cặp sinh đôi ấy. Tôi luận bàn như một nhà hiền triết, quên rằng, sự hiểu biết nhờ học hành và do bẩm sinh chưa hề giúp ích gì cho tôi; thậm chí, tôi khổ hơn vì chúng.
- Anh nghĩ gì thế? - Cô đột ngột hỏi, mắt lục lọi tìm kiếm ý tứ trong mắt tôi.
- Tôi nghĩ về Linh - Tôi nói.
Cô đưa ngón tay trỏ đặt lên cổ tay tôi nơi có mạch máu chạy qua, rồi rút về đặt lên cổ tay kia của mình. Để làm được việc ấy, cô phải dịch vào sát tôi hơn. Tôi nghe tiếng tim cô đập trong lồng ngực và mùi thơm lạ lùng của da thịt cô. Chỉ mỗi điều, cô nghe mạch để làm gì thì tôi không hiểu nổi.
- Em hơi mệt. - Cô nói. Một thoáng thảng thốt vụt qua mặt cô.
Khoảng cách giữa tôi và cô vừa vặn bước nhảy của con dế trũi dẹt đầu (không hiểu sao tôi lại liên tưởng đến chú dế tôi bắt được ở bụi sim còi trong mùa hè đầy gió cát vừa rồi ở đại đội Ba).
- Tại sao anh lại đi lại với em. - Cô bất ngờ hỏi.
- Không biết. - Tôi đáp.
- Hai người lơ lửng, lưng không bén đất, cật không dính trời. - Cô nói và cười, nhưng nụ cười trệch khỏi nét vẻ trên gương mặt cô.
Khoảng cách vừa một bước nhảy của chú dế trũi... Cô đã vượt nó trước tôi. Đầu cô ngả vào vai tôi. Tôi sẽ sàng vuốt lên bờ vai cô.
Bỗng nhiên cô vùng ra:
- Anh về đi. - Cô bảo.
- Sao vậy Linh? Tôi hấp tấp hỏi.
Cô không đáp mà gục đầu xuống ngực.
Vừa lúc ấy cánh cửa bị xô mạnh. Một tốp ba người ào vào phòng. Chúng tôi đều quá bất ngờ, đứng đờ ra. Người đi đầu là ông Tứ.
- Chúng tôi đã đoán trước, nhất định sẽ xẩy ra. - Tiếng nói phát ra từ khuôn mặt như được nặn bằng sáp.
- Tôi đến thăm cô ấy. Chúng tôi ngồi nói chuyện. - Tôi nói, mắt không rời khỏi cái áo bốn túi cài kín sáu khuy ông Tứ mặc trên người.
Ông ta mở khuy áo ngực lấy ra một tờ giấy, nói:
- Chúng tôi có trách nhiệm lập biên bản về vụ vi phạm quy chế của thanh niên xung phong.
Linh đứng dậy bước hai bước đến trước mặt ông Tứ. Cô ưỡn ngực, hai tay chống nạnh, đôi mắt đột nhiên long lên.
- Ông bảo lập cái cứt gì, hả ông Tứ? - Giọng cô trộn trong hơi thở hổn hển.
Căn phòng im lặng, căng thẳng. Tôi lo lắng sợ Linh không kiềm chế được bản thân.
Ông Tứ lùi lại, môi mấp máy.
- Ghi cả lời cô ta vừa xúc phạm tôi vào biên bản. - Ông vừa nói vừa trao tờ giấy cho một thanh niên đứng bên cạnh.
- Ghi này! Ghi này! - Linh vừa hét vừa chồm tới giật tờ giấy từ tay anh thanh niên, rồi xé vụn ra. Đoạn cô dùng hai bàn tay xát đi xát lại những mẩu giấy vụn. Những ngón tay cô vặn vẹo, trắng nhợt đi. Khuôn mặt cô méo xệch một cách đau đớn. Cô lùi lại, lùi lại như bị một cơn gió mạnh thốc vào ngực. Chân chạm vào ghế, cô đổ ụp người xuống, từng mẩu giấy vụn rời khỏi tay cô rơi tơi tả.
Ngực tức tối, tôi ngửa mặt, há miệng đớp không khí. Trần nhà chao liệng như một mảnh sành thia lia trên mặt nước.
Ai đó cầm lấy hai bên vai tôi, xoay người tôi ngoảnh về phía cửa và đẩy mạnh vào lưng tôi.
Người ta làm một việc tồi tệ, mờ ám đối với tôi và Linh. Vậy mà kết cục lại tôi và Linh làm việc tồi tệ, mờ ám, còn họ thì quang minh đứng đắn. Họ đang bảo vệ đến phút chót kỷ cương thanh niên xung phong? Họ đang luôn luôn có ý thức rèn luyện giáo dục thế hệ trẻ cho Đảng, cho đất nước! Họ đang giữ gìn những giá trị đạo đức của dân tộc? Họ đang chống tư tưởng tiểu tư sản đồi trụy! Họ nói toàn bằng thứ ngôn ngữ to tát. Tội trạng của tôi và Linh bây giờ phụ thuộc vào vốn từ ngữ có trong đầu họ.
- Hứ! Hứ! - Ông Long không tìm ra lời để nói tiếp; đôi môi ông mở ra, ngắp vào vẻ bất lực.
Tôi không muốn nhìn, nhưng mắt vẫn chăm chăm vào ông. Càng lâu những cơn run càng tới tấp trong người tôi. Trong khi đó, ông Long chậm rãi châm thuốc hút. Khói trắng lửng lơ, bình yên vờn trước khuôn mặt đầy vẻ trầm tư và nghiêm nghị. Khuôn mặt ấy nói với tôi rằng, cố gắng của tôi: khóc than, van xin, hay đập phá, chửi bới đều vô ích. Mọi sự đã được ông và cả tập thể lãnh đạo đội định đoạt. Tội lỗi của tôi không còn một kẽ hở cho sự khoan hồng hoặc nương nhẹ len vào. Thiện ý của ông cũng không giúp ích gì và ở đây vừa là vấn đề phẩm chất đạo đức vừa là vấn đề lập trường, tư tưởng.
Tôi rời mắt khỏi khuôn mặt ông, buông xuôi hai cánh tay. Tai tôi vẫn lắng nghe động tĩnh nơi con người ông. Tôi chờ lời kết luận của ông về việc vừa xẩy ra, dù không một chút hy vọng gì vào nó. Ông vẫn rít thuốc và nhả khói. Khói thuốc từ miệng ông tỏa ra thành những vòng tròn xoe. Ông ngắm những vòng tròn ấy vẻ thích thú. Tôi không dám mở miệng trình bày sự việc, kêu oan. Ông là người dễ nổi khủng, mà cơn khùng của ông thì kinh hãi khiếp lắm. Hỷ đã trở thành nạn nhân của cơn khùng ấy. Sau hôm đến viện thăm tôi, Hỷ về đại đội thì nhận được quyết định đuổi khỏi thanh niên xung phong. Nghe bảo quyết định ghi rõ ràng, Hỷ vu cáo lãnh đạo có ý đồ làm giảm uy tín Đảng. Đấy cũng là cái giá anh ta phải trả cho thói quen tố cáo của mình. Anh ta đã lĩnh đủ cho mình... Nghe tin ấy, tôi cũng ngậm ngùi. Giờ thì... tôi sắp ngậm ngùi cho chính mình và cả Linh nữa.
Bỗng nhiên ý nghĩ về sự bất công nhói đau trong tim tôi. Tôi sinh ra trên đời này như để gánh bất công. Tôi xoay người trên ghế, lắc đầu sang phải rồi sang trái, cố gắng nghĩ về cái khác ngoài bản thân mình.
Những hình dung về sự thay đổi ở tổng đội, hồi tôi còn nằm trên giường bệnh, đúng như giờ tôi nhìn thấy. Dãy râm bụt được tỉa xén công phu là thế này mà nay cành gãy xiêu vẹo, lá rách nát. Cái pháo đài đầy bí ẩn và trang nghiêm là ngôi nhà ông Long như vừa qua một trận bão. Cầu thang dẹo dọ, rít lên thê thiết mỗi khi có người đặt chân lên. Gian phòng tôi đang ngồi nom trông hoác. Những lá cờ luân lưu chữ vàng, tua vàng trên bức ván thủng ngăn chia hai phòng không thấy nữa, nơi chúng ngự tọa đầy kiêu hãnh giờ lăm nhăm lỗ chân đinh và ba mẩu chỉ vàng dắt trong dằm gỗ đang ngoe nguẩy. Dãy giấy khen lồng trong khung kính còn mỗi chiếc xiên xẹo, mặt gương vỡ, đường vỡ hình nan quạt. Thấp xuống một chút thấy một đường mối đất ngoằn ngoèo. Cái tủ ly, cái bàn nhỏ, hai dãy ghế mây không thấy nữa.
Ông Long quay về phía tôi, nhưng vẫn tiếp tục nhả những vòng khói tròn. Tôi có cảm giác ông đang nhấm nháp nỗi lo sợ và sự nôn nóng câm lặng của tôi.
Tôi đáng phải trừng phạt như thế này lắm. Tại sao tôi lại nhắm mắt ký vào chỗ trống trong tờ giấy cái gọi là biên bản ông Tứ xòe ra trước mặt? Tôi đã chấp nhận sự vu cáo của người ta, tôi là kẻ đồng lõa với dối trá, tôi đã phản bội mình, phản bội Linh.
Tôi nhét ngón tay út vào miệng và cắn chặt lấy nó, dường như tôi làm thế để vơi đi sự dằn văt trong lòng. Biết làm sao được! - Tôi tự an ủi - Không trụ nổi sự đểu cáng thì còn mỗi lối thoát là quy hàng.
- Không! Không! - Tôi bật kêu lên, người nảy bật trên ghế.
- Không cái gì, hả? - Ông Long hỏi.
- Không phải như vậy. - Tôi nói nhanh.
- Ha! Ha! - Ông Long cười - Thế cái gì đây, hả? Ha! Ha! - Ông chìa tờ giấy ra trước mặt tôi.
Tại đây, ở cái nơi không khí ngưng đọng này, giọng ông vang lên dị thường:
- Tôi không ngờ anh lại tệ hại thế. Trai gái thanh niên xung phong nằm với nhau giữa ban ngày! Cả tổng đội tai tiếng vì anh. Anh bôi gio trát trấu vào mặt tôi. Thật đúng là tôi nuôi ong tay áo. - Ông có vẻ đau buồn - Tôi đọc tiết mục anh viết, tôi mừng. Tôi định cho anh chuyển về Ty văn hóa. ở đó họ đang cần người. Vậy mà, anh làm hỏng hết. Tôi biết ăn nói với những nơi định chuyển anh về thế nào. ý thức giai cấp, phẩm chất người đảng viên cộng sản không cho phép tôi được giấu giếm thành phần giai cấp của anh. Giờ lại thêm chuyện thoái hóa đạo đức.
- Trời ơi! - Tôi ngửa mặt. Trần nhà ông Long che khuất bầu trời. Mà nó có không che đi nữa cũng ích gì đâu. Tôi đã kêu bao nhiêu lần rồi, nhưng ông trời có đếm xỉa gì đến tiếng kêu ai oán của tôi đâu.
- Nhà máy gạch T. gửi công văn xin anh đây. - Ông Long nói, xòe ra giữa bàn tay một tờ giấy chữ in, dưới góc có con dấu tròn đỏ chóe.
Chắc anh Viễn thu xếp cho mình - Tôi thắc thỏm nghĩ.
- Nhưng tôi không thể giải quyết cho anh đi, khi vụ cô Linh chưa xong. - Ông dần dà.
- Hoàn toàn không có chuyện ấy ạ - Tôi nói - Người ta bịa đặt.
Mồm miệng tôi cứng đờ vì ông Long đã lại phe phẩy tờ biên bản trước mặt tôi.
Ông đứng dậy, im lặng, chắp tay sau đít ra cửa. Căn phòng bức bối, ngột ngạt. Tôi cởi khuy áo ngực. Cảm giác một tấm lưới màu đen, dày đặc đang trùm lấy tôi. Khiến tôi không nghĩ được điều gì mạch lạc nữa. Cổ họng nghẹn tắc, tôi nhắm mắt, người như bị trói chặt vào ghế.
Lúc tôi mở mắt đã thấy Linh ngồi bên cạnh, mềm nhũn như một cây chuối gãy và trước mặt tôi ông Long đang ngửa cổ, ngón tay lóc cóc trên mặt bàn.
Ôi sao mà chật chội! Tôi cựa quậy, cố sức nén nỗi xúc động nôn nao để không gục xuống trước chân cô, xin cô tha lỗi cho mình. Chắc rằng, trước mắt cô tôi trở nên một cái xác không hồn vừa gớm ghiếc, vừa thảm hại. Cô không nhìn tôi và như không nhìn gì hết. Mắt cô trống vắng. Mọi đường nét trên khuôn mặt cô bất động như nét khắc trên bức tượng thạch cao.
- Tôi biết cô và cậu có cảm tình với nhau từ lâu rồi. - Ông Long nói - Trước đây vì quy chế thanh niên xung phong, tôi không ủng hộ. Nay, gần giải thể thanh niên xung phong rồi, tôi ủng hộ đấy. Hai người cứ cưới nhau đi.
Tôi sững người vì ngạc nhiên. Ông đẩy sự việc sang hướng tôi không ngờ.
- Không! Không bao giờ! - Linh lo lắng kêu to.
- Tôi là người có tuổi - Ông Long như không nghe tiếng kêu thảng thốt của Linh - Tôi muốn nhìn thấy tuổi trẻ được hạnh phúc. Tôi đã thấy tuổi trẻ hy sinh nhiều trong kháng chiến rồi.
- Không bao giờ! Linh lặp lại câu lúc nãy, nhưng giọng gần như thì thào.
- Tùy hai người - Ông Long vẻ dửng dưng.
- Tôi sợ mà ký vào biên bản, chứ không phải như thế - Tôi can đảm nói.
Ông Long vứt mẩu thuốc lá xuống sàn nhà, xoay hẳn người về phía chúng tôi. - Mọi sự xảy ra trong tổng đội, đến cả tiếng ho của chiến sĩ đều thuộc trách nhiệm của tôi. Tôi đã không thi hành kỷ luật cô và anh là vì tôi nghĩ việc làm tồi tệ của cô và anh có mục đích để thành vợ thành chồng. Còn nếu mà chỉ để chơi bời, chỉ vì nhục dục thì tôi sẽ xử lý hành chính - Ông càng nói càng lạnh lùng, nghiêm khắc, - Khỏi mất thì giờ, tôi bảo, hai người chịu lấy nhau, tôi sẽ ký quyết định cho anh Lương và cả cô nữa về nhà máy gạch theo công văn xin của ông Giám đốc Đan, bằng không thì kỷ luật hành chính. Thế nào? Trả lời đi. Nếu cả tổng đội mà như cô và anh thì tôi chết quách còn sướng hơn.
Tôi nhấp nhổm. Tôi đã từng yêu cô, từng mong ước được cô yêu, vậy mà nay tôi sợ hãi quá. Trước mắt tôi là tấm lưới đen lùng nhùng là mây mù mịt là một khoảng tối lờ mờ lô nhô những hình thù kỳ dị.
- Đừng! Anh Lương nghe không? Đừng! - Linh đứng dậy, giơ cả hai tay lên trời, những ngón tay trắng bợt của cô cào cấu không khí - Tôi không xứng đáng với anh đâu.
- Linh! Anh mới không xứng đáng...
- Anh ngu lắm! - Mắt cô nhìn tôi lóe lên những tia sáng lạ. Rồi cô im bặt như không biết nên thế nào là phải. Lặng một lát cô áp người lên mặt bàn, giọng quằn quại:
- Thủ trưởng ạ, ông là kẻ đểu cáng. Ông hãy trị tôi đi... Nhưng đừng đểu thế.
- Bình tĩnh - Ông Long nhắc. Những vòng khói tròn xoe vẫn vỡn lên từ miệng ông. Đoạn ông hỏi tôi - ý anh thế nào?
- Linh? - Tôi nhìn cô.
- Trời ơi!... Chuyển ngành... Nhưng rồi sống với nhau nữa chứ.
Cô nhìn tôi ánh mắt dò hỏi. Cô có nhận ra được rằng cái nhìn của tôi cũng đang tìm ý tứ trong cô. Cái gì đã khiến cô phẫn kích trước “thiện ý” của ông Long cho tôi và cô thành vợ chồng? Cô nhìn thấy tai họa sau này? Hay cái gì đó ngăn cản cô? Những điều Hỷ nói với tôi hôm ở bệnh viện là sự thật sao? Cô sẽ cùng cái sự thật kinh lợm kia hòa vào cuộc đời tôi? Những thứ ấy không có nghĩa lý gì so với việc tôi sẽ bị trả trở lại móng vuốt của Trần Tỵ. Tôi sẽ làm cái cành khô cho em bíu vào trong cơn trôi nổi, em cũng là cái cành khô cho tôi bíu lúc đang lặn ngụp giữa sóng to, gió lớn. Tôi sẽ có cái quyết định chuyển ngành và cô cũng thế. Còn sau đó là cái gì, kinh nghiệm cho tôi hay, không khi nào tính trước được. Tấm lưới đã chùm lên đầu, chỉ có một lối thoát. Lối thoát duy nhất.
Cô nắm lấy tay tôi.
Lúc ấy là chiều ngày tết Đoan Ngọ năm một ngàn chín trăm bảy mươi tám.
14.
Cái giường kê bên cửa sổ, nằm thế nào cũng thấy một hồ nước xanh leo lẻo vốn là cái hố lấy đất làm gạch tự thuở nào. Hồi ở tổng đội, chỗ tôi nằm cũng nhìn ra một hồ nước. Có điều, hồi ấy là mùa hè và hồ nước đầy cỏ lùng, bèo tây với nhâm nhi những muỗi. Còn bây giờ đang giữa mùa đông. Người ta bảo mùa đông năm nay rét ít, nhưng không phải là không lạnh cóng. Suốt ngày gió bấc thổi thông thống, không gian một màu bạc mỡ nom đến nhức mắt.
Hôm qua Linh đóng hai cánh cửa sổ và néo chặt chúng bằng sợi dây thép. Cô còn lấy giấy báo nhét kín khe hở nơi gỡ gạch. Trên một mảnh báo bung ra, thõng xuống tựa cái cánh chim gãy tôi đọc được dòng chữ in chữ to tướng: “Toàn tỉnh ra quân”, “Thay trời, đổi đất, xếp đặt lại giang sơn”. Cạnh đó là một tấm ảnh đen lòe nhòe không nhìn rõ ra cái gì. Dưới tấm ảnh chạy dài một hàng chữ bập bạp: “Truy tìm những phần tử chống đối chính quyền bằng ca dao, câu đối... Ngành công an... bắt giữ... thu được... xử lý...”.
Tôi kéo chăn trùm kín đầu. Hai tầng bóng tối phủ lên tôi: một của mí mắt, một của chăn bông. Một sự hình dung thực vẩn vơ. Vậy mà tôi thích thú với nó. Tôi co chân, quờ tay trên chiếu. Phần giường còn lại: trống. Bắt đầu từ bao giờ, cái cảm nhận sự trống vắng bên mình ấy? Khi tôi và Linh trở thành công nhân Nhà máy gạch của Viễn và ông Đan. Còn trước đó là một khoảng thời gian tôi không muốn nhắc lại làm gì, vì tôi chẳng khác gì một người mù, số phận cầm gậy dắt theo. Sau khi tôi chấp nhận ván bài ông Long bày đặt quân, Linh tránh mặt tôi. Rồi một bữa cô xộc vào phòng tôi. Khuôn mặt cô khác hẳn, cơ hồ không nhận ra được nữa, nó vừa đau khổ vừa dữ dằn vừa xa lạ. “Anh đồng ý theo người ta chỉ bởi anh quá sợ hãi phải trở về địa phương à?” - Cô lạnh lùng hỏi tôi. Có, có cái sợ hãi nhưng tôi yêu cô. Hôm đó tôi giãi bày với cô tình cảm của tôi đối với cô. Tôi còn xòe mấy trang nhật ký tôi ghi về cô vào cái đêm trước khi bị điều trở lại Tổng đội. Cô không đọc. Cô bảo “Tất cả là trước kia. Còn bây giờ...”. Cô nức lên một lúc, rồi như hóa khùng, cô xỉa xói vào mặt tôi rằng, tôi nhu nhược ký vào điều người ta vu cáo chính mình; rằng cô không còn là một cô gái nữa, ông Long đã làm nhục cô. Tôi phải giữ lấy vai cô. Tôi nói với cô rằng, tôi đã biết điều ấy. Điều ấy không ngăn cản tôi yêu cô. Cô dịu lại như một chảo nước sôi đã nhấc khỏi bếp lửa. Lát sau cô nói tiếp: “Em chưa biết...”. Tôi hiểu cô định nói gì, vội vàng ngắt lời cô: “Không xảy ra điều ấy được, bởi vì cô bị bỏ thuốc ngủ, bị ép buộc”. Cô ngoan ngoãn nép vào người tôi. Từ ấy cho đến lúc tôi và cô không còn cái khoảng cách vừa vặn bước nhảy của con dế trũi bẹp đầu, tôi và cô không phải có cố gắng nào nữa. Chúng tôi như được đặt trên một con tàu, chạy trên mỗi đôi đường ray, không có ga đỗ, hai bên là vực xoáy. Chút minh mẫn để tính chuyện dừng tàu, quay lại trở nên dại khờ và vô lý.
Tôi ngoảnh lưng về phía mảnh báo rách đang lật phật như cánh chim gãy. Trên cái ghế mượn của nhà ăn tập thể, Linh ngồi thẳng, hai tay ôm cái võng bạt trước bụng. Cửa chính và cửa sổ phía sân đều mở. Nhìn thấy mặt trời đang lặn khuất vào núi. Nắng rớt lại vờn quanh người cô một đường màu thiếc mềm mại. Vầng trán, đôi mắt, cái mũi, cặp môi, thảy đều ưa nhìn. Cái cổ cao, làn da mịn màng cảm được sự mát mẻ của nó. Đôi vú nhô cao đổ hai vệt bóng râm mờ ảo xuống cái bụng nây nẩy. Trong cái nây nẩy ấy có cái ấy của ông ta không? Tôi day day đầu xuống gối. Có hoặc không, giờ cũng chẳng thay đổi được nữa. Tôi chỉ mong đừng có.
- Anh Lương này - Linh đột ngột lên tiếng. Điều ấy chứng tỏ lúc nãy đến giờ cô đang nghĩ về tôi, về mối quan hệ giữa hai chúng tôi. - Nếu cái ấy xẩy ra thì sao?
- Cái gì? - Tôi biết nhưng vẫn hỏi.
Cô nhìn tôi, cái nhìn rất lạ.
- Nếu em có thai? - Cô hỏi với một cố gắng nào đó.
- Vớ vẩn - Tôi gắt.
- Không vớ vẩn đâu, anh ạ - Cô nói, vẻ chín chắn.
- Ta đã bị dồn đến chân hang, còn một kẽ hở cứ thế chui ra mà chạy thôi. - Tôi nói, cái ý nghĩ có trong người từ lâu rồi.
- Vẫn có thể làm được cái gì đó - Cô đeo đuổi ý nghĩ trong lòng.
Tôi chán nản thở dài.
Cô vội đưa ngón tay út có cái móng như một mảnh sò huyết lên miệng cắn giữa hai hàm răng trắng muốt. Hình như cử chỉ ấy đã giúp cô ngăn giữ những ý nghĩ chực tuôn ra. Nét vẻ trên gương mặt cô cho tôi biết, cô đang chờ đợi tôi nói một câu gì đó.
- Cái mà ta có thể làm được là thương lấy nhau - Tôi nói.
Câu nói của tôi đã giải tỏa được phần nào những dằn vặt trong cô, cô đứng dậy, tay vẫn ôm cái võng vải bạt đi tới đi lui. Cô tìm chỗ buộc võng? Nghĩa là cô quyết định nằm riêng? Đêm tân hôn của chúng tôi là thế sao? Tôi chua xót nghĩ, trút một tiếng thở não nề.
Cô đang nắm cái đinh sắt trên tường, chắc để thử độ chắc chắn của nó, quay nhanh lại. Lúc ấy, tôi nhìn thấy một nỗi băn khoăn ghê gớm trong mắt cô và làn da mặt cô run rẩy.
Tôi ngồi dậy.
- Lên giường đi Linh - Tôi bảo.
Cô vứt võng, chạy về phía tôi.
Trời đã tối tự lúc nào. Không còn phân biệt được những hình thù kỳ dị trên bãi đất trồng mía nhà máy vừa thu hoạch xong bên ngoài cửa.
Không phải cô mà là một cái gì đó đang cựa quậy bên hông tôi. Một quầng sáng trắng nhức mắt. Nghĩa là bóng đèn điện vẫn sáng. Cái công tắc ở ngay đầu giường. Đưa tay lên. Bóng tối sẽ khỏa lấp tất cả. Sẽ không còn khoảng trống. Còn bây giờ... mờ ảo đâu đó có một dãy đồi nhỏ xíu, những làn gió có nhịp như hơi thở và một thứ hương thơm lạ lùng lần đầu tiên tôi biết có trên cõi đời này.
- Anh không ngủ được à? - Cô hỏi.
- Anh đang ngủ đây. - Tôi nói.
Cô lật mạnh người một cái, ngoảnh lưng về phía tôi. Tôi cảm thấy rất rõ hơi ấm tỏa ra từ mảng da trắng có một đường lõm nằm dọc theo cánh tay mình. Tôi kéo chăn. Cái cửa sổ có mảnh báo rách cách tôi mấy đề xi mét nhỉ? Hai, ba, nhưng không thể là bốn. Bên kia nó là hồ nước. Nước xanh leo lẻo. Chung quanh bờ xù xì cỏ gà. Đáy hồ mấp mô đất thó trắng, mô nào cũng nần nẫn. Tôi rùng mình, thấy một luồng sức mạnh mới lạ cuồn cuộn dâng lên trong người và những làn gió nóng hổi phả vào mặt.
Tôi tung chăn.
- Anh làm sao thế? - Cô hỏi.
Không nhìn, tôi vẫn thấy cô đang cười.
- Nóng quá. - Tôi đáp.
- Trời này mà nóng à? - Cô hỏi, cụ cựa một bộ phận nào đó trên cơ thể.
- Thùy Linh này - Tôi gọi.
- Cái gì ạ?
- Tắt đèn đi.
- Eo! Trời tối em sợ lắm.
- Cho bớt ánh sáng đi vậy
- ờ, cho bớt đi.
Nói vậy, nhưng tôi và cô không ai làm việc đó. Cô không nguôi cựa quậy. Hôm chúng tôi bị ông Tứ và hai thanh niên lạ trói vào nhau, cô cũng không nguôi cựa quậy. Nhưng bữa ấy tôi nhận ra điều đó rõ ràng qua sự va chạm giữa da thịt cô và da thịt tôi. Còn bây giờ tôi chỉ cảm biết qua âm thanh loạt xoạt, lậc cậc nói chung là lạ, vang nhẹ trên nửa giường phía ngoài.
Tôi lật ngửa người, nghiêng đầu một chút nhìn sang cô. Cô cũng đã nằm ngửa từ bao giờ. Tôi thấy một đường cong, một nửa vầng trán, tinh mũi xinh xắn, cặp môi, một bầu vú nhô cao nâng lên, hạ xuống, lại một đường cong... Mắt tôi quay trở tìm môi cô. Đỏ, mòng mọng, chỉ có thể ví với cánh hoa hồng vừa gội sương... Đã có lần đôi môi màu củ nâu của ông ta áp lên đó, hút vào đó... Tôi nhắm nghiền mắt lại, kéo vội chăn kín đầu. Gió lạnh lọt qua chăn rân rân nơi khoang ngực tôi. Trời ơi! Hà cớ gì tôi cứ tự dằn vặt mình? Tự tôi làm ra chuyện thì tôi cứ phải lĩnh đủ... Mà cô ta đang nghĩ gì nhỉ? Lẽ nào ngủ được rồi ư? Cái tiếng “tách, tách, tách!”. Tai quái. Cả nhà chị Bính bên kia bức tường đang bóc lạc. Sáu người sống nhờ cái iếng “Tách! Tách!” ấy cơ đấy. Không còn tiếng loạt xoạt nữa. Cô ta ngủ được rồi ư? Tôi dịch ra phía ngoài. Cô đang thức. Hơi thở cô không đều, có lúc ngắt quãng, đấy là cô chẳng phải thanh thản gì. Cựa quậy đã biến thành những cơn run.
Tôi ngồi phắt dậy, như có sợi dây từ trên mái nhà thòng xuống vòng qua cổ giật mạnh.
Cô nhô đầu lên:
- Em làm anh kinh tởm chứ gì? - Cô lạnh lùng, trách cứ.
Không. - Tôi nói dối và khoát mạnh tay vào khoảng không.
Cô vươn hai tay lên phía trên áp sát vào hai bên thái dương.
- Tôi đã lo chúng ta sống với nhau sẽ khó - Cô nói như nói cho riêng mình, giọng thì thào nghe thật xa xót. - Vậy là đúng mất rồi. Hôm tôi đưa anh ấy về nhà, mẹ tôi bảo: “Đến nước này thì con lấy chồng là phải”. Tôi và anh ấy đã không tính kỹ rồi. Chạy qua kẽ hở ở đáy hang ư? Rồi rơi xuống địa ngục? ồ đáy hang hơn hay xuống địa ngục hơn? - Giọng cô nhỏ dần, nhỏ dần, cơ chừng nỗi đau trong lòng đang làm cho nó lịm đi.
- Linh!... Tôi cúi xuống vỗ về cô - Anh có làm gì đâu nào? Anh có nói gì đâu nào?
- Anh không nói đó thôi - Cô chậm rãi - Chứ trong anh đang cả đống ý nghĩ. Anh không vượt nổi mặc cảm.
- Không, không đâu mà... Phải thế không? Tôi lầm rầm và gục đầu xuống ngực. Cô và tôi đã chui ra khỏi hang, đang chạy. Có ai đuổi nữa đâu. Bốn bức tường đã ngăn cách chúng tôi với những khuôn mặt đầy sợ hãi. Chẳng có ai dám vào đây hết, kể cả Trần Tỵ, kể cả Long, kể cả Hòe... chỉ tôi và em. Mà em chẳng có lỗi gì hết. Em vẫn trong trắng! Chuyện ấy có phải vì em đâu kia chứ.
Tôi xúc động và luống cuống nữa nằm xuống đưa tay ôm choàng lấy em. Em dụi khuôn mặt ướt đẫm nước mắt vào cổ tôi như một chú mèo con.
Tôi với tay tắt đèn.
Bóng tối đáng nguyền rủa nhưng cũng đáng yêu làm sao. Bóng tối đã xóa nhòa những gì đã qua. Tôi thả sức hình dung và khám phá em. Em đã biến thành một khối nước nóng bỏng, mềm mại, thơm phức, đựng bao sự kỳ diệu trần tục, đầy sức cuốn hút. Tôi không chống lại sức cuốn hút đó. Tôi đồng lõa với sự nổi loạn đầy bản năng trong tôi. Hai thỏi nam châm đã lọt vào từ trường. Bóng tối vùi lên chúng tôi. Chúng tôi vùi lên nhau. Không còn tiếng “Tách! Tách!”. Cả thế giới cũng đã biến mất. Chỉ còn tiếng giường gỗ kêu lập cập, tiếng chăn chiếu bị xô tùa lạt xạt, tiếng nói không rõ đứt vụn của em... như vọng từ cõi bờ xa xăm nào tới. Chỉ còn cảm giác, cảm giác xoắn xuýt, nhân lên, dồn vào nhau. Hôi hổi, thơm phức. Tôi đang là kẻ chiếm đoạt.
Tôi nghe tiếng em rên ư ử. Cánh tay xoắn trên bờ vai tôi đang nới lỏng dần. Cùng lúc nỗi mệt mỏi chán chường ập vào tôi. Tôi chống tay xuống chiếu, hai đầu gối bỗng run lên, tôi ngồi dậy quờ tay tìm bao thuốc lá trong cái túi áo đang vứt đâu đó.
Tôi cắn một điếu thuốc, bật diêm. ánh lửa xanh lè lóe lên.
Cô chưa mặc áo quần, nằm thẳng đuỗn, tay chân duỗi dài. Bất giác tôi nhớ hình ảnh trong một giấc mơ, không phải, trong cơn mê sảng trên tảng đá bên sông Già. Cô gái trong suốt, chỉ có hai chấm đen trên ngực và một mỏm nâu dưới rốn. Tôi lắc đầu, niềm hưng phấn và sự khao khát vừa qua còn chút cuối cùng rơi theo cái lắc đầu ấy. Tôi thấy lòng nguội lạnh, dửng dưng.
Tôi vứt que diêm đã tắt lửa và điếu thuốc chưa cháy xuống nền nhà.
- Anh lại bắt đầu - Cô nói, cái đầu xê dịch trên gối.
- Bắt đầu cái gì - Tôi tỏ vẻ ngạc nhiên.
- Dằn vặt - Cô đáp, giọng như hai viên đá lạnh rơi vào tai tôi.
- Không! - Tôi cố mỉm cười.
- Bật đèn điện lên anh! - Cô bảo. Chẳng hiểu sao tôi sợ ánh sáng. - Tôi vẫn không động cựa. Bóng tối đông đặc. Cửa sổ phía ngoài vẫn mở. Hiện lên trước mắt tôi một khối trắng mờ hình chữ nhật.
- Ngủ đi em! - Tôi nói.
Cô kéo chăn trùm kín người. Trong chăn cô đang khóc.
Cứ kéo dài mãi thế này cho đến hết đời sao?
15.
Tôi dậy từ sáng sớm, cạnh tôi cô vẫn đang ngủ, mép chăn trùm khuất miệng và một bên má. Phần còn lại của khuôn mặt nom thật dịu dàng dưới làn ánh sáng trắng mờ. Bỗng nhiên tôi thấy nó méo lệch đi, rồi bất ngờ trong ký ức xa xăm của tôi hiện lên khuôn mặt của ông già ngồi trước cửa phòng ông Long. Tôi sẽ sàng nhấc mép chăn khỏi khuôn mặt cô. Cả việc làm ấy cũng không đánh thức nổi cô. Điều ấy chứng tỏ cô đang thanh thản trong lòng. Tôi tụt xuống khỏi giường dón chân đi ra sân.
Mặt sân ướt đẫm mưa bụi. Bụi mía bên lối ngõ quằn thắt, lá khua xào xạc, lớp lông trên mặt lá trắng lên như bột phấn.
Hôm qua ở đây tụ tập khá đông người. Chị Bính kéo ra một cái bàn, kê thêm hai dãy ghế đủ chủng loại cho khách ngồi. Tám người nhưng tôi chỉ biết được hai: chị Bính và Viễn. Không khí rất vui vẻ.
- Chưa biết tính tình vợ chồng chú Lương và mợ Linh thế nào - Chị Bính vừa rót nước ra chén vừa nói - Mai kia láng giềng sống với nhau có hòa hợp không. Nhưng vợ chồng chú về ở cái phòng bỏ hoang lâu nay tôi thấy ấm áp lên. Nói có anh Viễn đây chứ công nhân mẹ gì ở như ổ chuột. Nhà xây tun hút, tối ngoặm, mùa hè thì nóng, mùa đông thì lạnh.
- Vừa ra khỏi chiến tranh, cứ phải từ từ chứ bà chị. - Một ai đó nói.
- Gần bốn năm rồi đấy. - Chị Bính nguýt người vừa nói.
Viễn đặt chén nước xuống đưa tay vuốt tóc, mở miệng cười, nom anh thật lịch lãm.
- Còn vất vả lâu đây, chạy gạo đủ ăn đã bở hơi tai rồi. Nhìn mà xem toàn thấy người ăn không thấy người làm.
- Có tan nát thì cũng chẳng phải tại bọn chúng tôi đâu, anh lãnh đạo ạ - Chị Bính cười toét miệng.
Viễn gật gù:
- Cũng phải gắng người một tý, ai cũng nhăm nhăm rằng, không phải việc của mình thì xuống hố hết. Anh em ta xem vợ chồng anh Lương thu xếp nhà cửa nhanh gọn và đẹp chưa kìa. - Anh vung tay khoát một vòng tròn trên đầu, cứ như mọi thứ ở bốn phía chung quanh là tôi làm ra hết.
- Cái bếp thì cực kỳ. Cô Linh nom tiểu thư con nhà giàu mà có bàn tay lao động cực kỳ. Kê chỗ rửa bát cũng cực kỳ. Cực kỳ nhất là bếp. Bộ dạng này định ở vậy suốt đời, không làm nhà riêng chắc? Một cô gái từ trong bếp đi ra, tấm tắc.
- Không phải tôi làm đâu. - Linh đang bốc lạc rang ra đĩa, nói một cách vội vã, vẻ không vui - Anh Lương hì hục làm cả đấy ạ.
Phải, mỗi tôi hì hục làm ròng rã suốt bốn ngày mới xong cái bếp ấy. Nó vừa xinh xắn vừa khoa học. Sáu mét vuông thôi nhưng có thể giải quyết cái ăn uống từ đầu chí cuối ở trong ấy hết. Góc trong, phía phải tôi kê cái lon sành đựng nước, sát lon sành đặt một tấm ván nghiêng khoảng 30 độ, mép ván chui qua ngạch phên ra ngoài. Trên ván để cái chậu gỗ nguyên là chậu đựng vữa của thợ nề. Cao lên gần một mét, tôi treo một tấm phên nứa dùng để úp bát đĩa lúc rửa xong. Góc kề liền để chạn, chạn hai ngăn, ngăn trên để thức ăn chín, lọ đựng gia vị, góc dưới để nồi niêu xoong chảo. Giữa là bếp. Bếp được xây bằng hai lớp gạch, mỗi chiều năm mươi phân cao hơn nền nhà mười phần. Hai bên bếp, tôi dùng gạch vỡ chèn thành hai con chạch lưng bằng để những thứ phục vụ cho việc nấu nướng. Phía trước sát cửa sổ cạnh cửa ra vào tôi đặt một tấm ván lên bốn cái cọc đóng sâu xuống đất làm bàn ăn cơm. Dưới bàn để thùng đựng gạo, mì.
Những ngày ấy, Linh mỗi việc chợ búa, cơm nước. Lúc tôi sai bảo, cô chậm chạp làm, vẻ uể oải. Cô dửng dưng đến lạnh lùng trước sự tích cực, khéo léo, thu vén sắp xếp của tôi. Lúc tôi giảng giải cho cô cách thức sử dụng những đồ vật trong bếp, cụ thể đến vị trí để từng thứ, cô đáp bâng quơ:
- Vâng ạ.
- Ra khỏi bếp là đóng cửa, dùng cái đinh sắt chốt ngang lại - Tôi dặn.
- Vâng ạ. - Cô đáp nhưng mắt nhìn vẩn vơ lên ngọn mía.
Cứ như tôi làm bếp cho ai đấy. Bực, tôi ném con dao đang cầm ở tay xuống hòn gạch kê bậc vào bếp. Dao va vào gạch kêu “choang”, cô cũng không ngoảnh lại.
- Công việc nội trợ là của cô, bếp núc là của cô. Tôi nói.
- Em có bảo của anh đâu. - Cô cãi, rồi ngoảnh nhìn tôi tiếp. - Anh cần em tỏ ra vui mừng, khen ngợi anh à?
- Cô nghĩ nên như thế nào? - Tôi nói.
- Nên như thế nào đấy à? - Cô bảo - Nên lên văn phòng chơi với mọi người, đọc vài tờ báo, để em nấu cái gì qua loa, ăn qua loa. Cô đưa hai bàn tay ôm lấy hai bầu má đăm đăm nhìn tôi.
- Chúng ta đã là một gia đình. - Tôi lúng túng.
- Thì sao? - Cô hỏi.
- Thì phải lo lắng thu xếp lấy một đời sống gia đình. - Tôi nóng mặt - Lo cái ăn, cái mặc. Tóm lại là tạo ra một tổ ấm an toàn cho bõ những ngày cơ cực.
Cô lặng lẽ đi vào phòng.
Dù sao tôi cũng không thể không vui mỗi khi nhìn thấy bếp, nghĩ đến bếp.
Tôi mở cửa. Không khí trong bếp lạnh lẽo và ẩm ướt. Đấy là bởi chúng tôi chưa khai hỏa. Chị Bính tính ngày, gieo quẻ gì đó, bảo giờ Ngọ trưa nay mới đỏ lửa được. Phải bảo cô ấy mua thẻ hương, chai rượu.
Tôi đi lên nhà. Linh đang nằm nghiêng, mở mắt nhìn về phía tôi. Đấy là một cái nhìn trống vắng, vô hồn. Cái nhìn thiêu rụi mọi suy nghĩ về bếp núc trong tôi. Đã thế thì mặc, cô cứ tổ chức lấy đời sống. Có điều... Tại sao cô lại dửng dưng trước cái tổ ấm nhỏ nhoi kia? Cô không muốn tôi làm những việc vụn vặt sao? Nếu thế, sao cô không thay tôi làm lấy, hoặc giả cô nói toạc móng heo với tôi. Đằng này cứ lẳng lặng. Mà cô có vẻ mệt mỏi? Hay điều tôi lo sợ là sự thật?
Tôi quay ngoắt lại, đi ra khỏi phòng như một kẻ chạy trốn. Tôi chạy trốn cái ý nghĩ kinh khủng về một việc ghê gớm có, hoặc không có trong con người cô. Tôi biết tám tháng nữa cái việc ghê gớm kia mới hiện nguyên hình và lúc đó, tôi sẽ thanh thản hoặc bị đè bẹp dí. Bởi vì cái ngày khủng khiếp đối với cô ở Tổng đội với cái ngày tôi háo hức khám phá cô, cô oằn lên như một con rắn đáng yêu dưới tôi cùng trong một tháng. Việc cô tìm nơi buộc võng nằm nghiêng là ở chỗ này. Chính cô trân trọng tôi, cô thương yêu tôi mà cô muốn kéo cái giây phút chúng tôi tan hòa vào nhau ra, để trong chốn bí ẩn và huyền diệu của sự hình thành con người nó rõ ràng, minh bạch. Tội lỗi là ở tôi. Tôi chấp nhận sự vu cáo hồi ở Tổng đội và nay tôi đang xóa nhòa mọi thứ.
Tôi bóp trán và sải những bước chân nặng nề ra xa cái bếp xinh xắn mà mới cách đây hai phút nó đang làm tôi mê thích.
Trời đổ mưa trắng xóa. Cái khoảng sáng nơi chân trời đằng đông chỉ càng làm cho không gian thêm vẻ mịt mù.
Tôi theo con đường ngoằn ngoèo giữa những hồ nước hình vuông, không nghĩ mình đang đi đâu. Hai bên đường mọc đầy cây xấu hổ. Loại cây xùm xòa, thân cành màu nâu tua tủa gai nhọn, lá nhỏ chẻ khía tinh vi này mọc được khắp nơi. Không ai giận được nó. Bù cho gai ngạnh, nó biết thân phận, cụp nhanh lá một cách khiêm nhường. Mùa này cây xấu hổ đang ra hoa. Chen giữa cành, lá những nụ hoa tròn hệt những viên bi thủy tinh tím. ở làng tôi, loại cây này rất nhiều ở miếu Thành Hoàng và đền thờ Đức Thánh Mẫu.
- Anh Lương! - Tôi nhận ra tiếng Linh trước cả khi ngoảnh lại.
Tóc cô xõa tung, khuôn mặt trắng bệch vì mưa và vì lạnh, cái áo ngoài chưa kịp cài khuy mở xòe vạt để lộ cái áo lót mỏng. Tôi dừng lại chờ cô đến gần. Nhưng cô không đến gần, còn cách tôi dăm mét, cô ngồi xệp xuống cạnh lùm cây xấu hổ.
- Anh đi đâu vậy? - Cô hỏi, giọng lộ vẻ lo lắng.
- Thơ thẩn thế thôi. - Tôi nói, thậm chí còn ngửa mặt nhìn lên những làn mây thấp lươm nhươm.
Cô ngắt một nụ hoa xấu hổ vứt xuống hồ nước.
- Thôi về đi. - Cô bảo - Anh chẳng hiểu gì em cả.
- Có gì mà không hiểu. - Tôi nói và đi về phía cô. - Thôi, thì về. Người ta nhìn thấy vợ chồng mới cưới vừa mờ đất đã đuổi nhau bên hồ nước thì còn ra thể thống gì nữa.
Cô vẫn ngồi yên.
- Đúng là em đang đuổi anh.
Cô vẫn còn giữ nguyên tính ương bướng. Và hình như trong cô còn chứa thêm cái gì đó. Tôi cảm thấy lờ mờ như vậy qua những thoáng trầm mặc u uất của một người già trên gương mặt cô.
Tôi nắm tay cô kéo dậy:
- Về, đừng sinh chuyện nữa.
Cô gỡ tay tôi ra rồi đi vượt lên trước, có vẻ cô tỏ ra cứng cỏi.
Tôi cứ thấy buồn cười.
Về đến nhà tôi đã lại thấy cô nằm cuộn tròn chăn, hai tay giang rộng hết chiều ngang của giường hệt một chú mèo lười nhác. Tôi ngồi xuống cạnh cô, thò tay vào trong chăn đặt lên bụng cô. Cứ như tay tôi đã biến thành ngọn lửa, cô giật nẩy lên, lăn một vòng vào phía trong sát bức tường.
- Anh tưởng em sung sướng, em không lo lắng, em không sợ hãi sao? - Cô nói dồn dập - Bao giờ em cũng phải nghĩ về nó.
- Tức là có nó? - Tôi gần như chồm lên người cô, hỏi.
- Chưa biết - Giọng cô rất lạ - Năm ngày nữa thì biết có hay không.
- Còn những năm ngày - Tôi nói như hơi thở mong manh.
Cô bíu lấy tay tôi. Những ngón tay cô run lẩy bẩy.
- Nhưng làm sao biết được nó là của ai. Trời đất ơi, em không chịu được nữa. Anh biết không? Em không thể chịu nổi nữa. Năm ngày hết lại tháng nữa. Rồi phải chịu cả cuộc đời. Cha mẹ ơi, sao số kiếp con thế này?
Cô vùi mặt xuống gối, đôi vai run lên từng cơn.
- Không có... chưa có đâu. - Tôi nói vẻ sành sõi, nhưng trong lòng đầy hoang mang.
Cô ngoảnh mặt về phía tôi, đôi mắt đang đỏ kè ánh lên những tia sáng biết ơn, ít nhất đấy là cảm giác của tôi.
- Không... chưa, phải không anh? Nhưng nói gì thì nói, em là một đứa đàn bà ngu ngốc.
Tôi vừa thương cô xa xót vừa cảm thấy chán nản.
Mới tảng sáng mà không khí đã ngột ngạt thế này. Tôi mở tung cửa chính, giật phắt cả những tờ báo Linh nhét nơi gờ tường. Nếu có thể, chắc tôi đã tung cả mái nhà lụp xụp phủ trên đầu.
16.
Viễn đến nhà tôi lúc tôi đang sửa cái ngăn tủ cũ chị Bính cho “vì tao thấy chú, mợ nghèo quá”. Cuộc đời thế nào nữa số phận cũng đã gắn tôi và cô lại với nhau rồi, đã nhốt chúng tôi vào chung một mái nhà rồi, không thể cưỡng nổi nữa. Phải liệu mà tồn tại thôi.
Tôi tranh thủ mọi lúc sắm sửa, thu xếp thêm đồ dùng trong nhà. Dạo này, Linh không tỏ ra sốt sắng say mê với công việc tôi làm nhưng không có vẻ dửng dưng nữa. Tôi đã thôi tự ái, thôi giận trách sự dửng dưng của cô vì hiểu ra, còn chút trí lực nào cô đang phải dồn vào sự chờ đời căng thẳng cái ngày thứ năm tới. Tâm trạng tôi nặng nề không kém cô. Chẳng giống bữa làm bếp, nay tôi động cái gì tay chân cũng trở nên lóng ngóng. Đẽo cái thanh gỗ mà lưỡi dao bập vào ngón tay hai lần sâu hoắm.
- Cô Linh ra ngoài vườn kiếm nhúm lá cỏ mực, nhai với muối, đắp vào chỗ đứt ấy - Viễn bảo.
Linh lật đật ra vườn, lát sau vào, đôi môi cô đã trở nên tím tái. Cô nhả nhúm bột xanh đen trong miệng xuống ngón tay tôi, rồi khéo léo dón chúng lại. Viễn dùng giẻ buộc chặt.
- Em đã bảo anh đừng làm - Giọng Linh trách cứ dịu dàng.
- Chẳng việc đếch gì. Con người muốn thành người phải bị thương đôi lần chứ - Viễn triết lý. Rồi anh kéo mạnh tay tôi đi. - Đi, đi lên văn phòng nhận việc. Nghỉ thế đủ rồi.
Tôi mặc áo, chải đầu gọn ghẽ bằng cái lược Linh dúi vào tay rồi theo Viễn ra đi.
Khỏi sân, Viễn nói:
- Tôi bứt chú ra khỏi cái lô cốt quái quỷ ấy. Phòng thủ vậy là chán chê rồi. Hai mươi năm phòng thủ, chú là kỷ lục đấy. Anh đặt tay lên vai tôi thân mật - Cứ ủ rũ mãi, nấm mốc nó mọc vào đầu sẽ thành kẻ ngu, nó mọc vào tim thành kẻ điên.
- Em thèm sự lạc quan của anh. - Tôi thành thật.
Viễn khoát tay:
- Chú nhầm! Lạc quan gì tôi. Tôi cũng chán chê những nỗi buồn.
Anh bỗng trở nên trầm ngâm. Hình như anh đang nhớ lại một chuyện gì đó. Ngồi xuống bãi cỏ, anh xòe cả năm ngón tay lần thẳng vào bụi xấu hổ, rồi để nguyên thế, dường như những gai ngạch kia, những nụ tím kia, những khía lá kia đưa lại cho anh một cảm giác tĩnh lặng quý giá. Lên năm tuổi, cha Viễn bỏ nhà ra đi. Tin đồn: Ông vượt tuyến theo giặc. Mẹ Viễn, một người đàn bà khó tính nuôi dưỡng anh theo quan điểm “trời sinh, trời dưỡng”. Viễn lớn lên tháo vát, khỏe mạnh và học hành rất giỏi. Năm lớp 10, anh đạt giải khuyến khích cuộc thi học sinh giỏi văn toàn miền Bắc. Nhưng cái vết đen “cha mất tích không rõ nguyên nhân” bắt đầu thực hiện uy lực của nó. Viễn không được vào Đại học. Anh xin đi Thanh niên xung phong. Hồi ấy, chiến tranh đang kỳ ác liệt. Viễn là đại đội trưởng một đại đội bám trụ ngay cạnh ngã ba Đồng Lộc. Anh yêu Phượng từ những ngày ấy. Tổng đội trưởng Phan Bá Long điều Phượng lên tổng đội. Viễn đã dồn tất cả ghen tức lên Phượng.
- Cô chết là vì tôi - Viễn nói. - Nếu lúc cô ấy bị thằng Long đểu làm hại cuộc đời mà tôi thông cảm với cô ấy, nâng niu, vỗ về thì cô không tự tử đâu. Cô một lúc gánh hai nỗi đau: bị hãm hiếp và bị người yêu phụ tình làm sao gánh nổi. - Giọng anh day dứt làm tôi không chịu được.
- Thôi anh Viễn ơi, chuyện đã rồi.
- Chưa rồi đâu. Chú cứ lấy anh mà làm gương. Đừng để phải ân hận. Đấy, điều tôi muốn nói với chú hôm nay là thế. Vợ chồng chú trục trặc, tôi biết.
- Cảm ơn anh. - Tôi thì thào.
Anh đứng phắt dậy:
- Chú khách sáo bỏ mẹ. Ơn oán cái khỉ gì. Cuộc đời này nó phức tạp, cố mà sống tốt với nhau. Tốt với nhau một tý lại nổi lên tý ơn thì có mà... Anh bỏ lửng câu nói, dùng gót chân ngoáy một lỗ trên mặt đường.
Tôi cũng im thít, tôi không có cách nào giải thích được vì sao lại thốt lên hai tiếng cảm ơn mà nghĩ kỹ không thực lòng ấy. Trong tôi lâu nay quả là ngổn ngang ý nghĩ, ý nghĩ này xọ vào ý nghĩ kia. Tôi cay đắng nhận biết đầu tôi đang ngày một mụ mị, nhiều lúc nó tối um như một cái hang dưới nấm mồ.
- Thời buổi gian gian này - Anh bỗng nói - để sống tốt với nhau cũng phải nỗ lực cố gắng. Nó khó gấp trăm lần sống ác với nhau chú ạ. Ông giám đốc Đan đưa tôi về đây cũng không dễ, phải cậy nhờ ông bí thư Tỉnh ủy viết thư cho ông Long. Còn tôi đưa chú về đây thì lại không phải cố gắng. Cha tôi đã xuất hiện. Thì ra hai mươi năm ông cụ mang tên khác hoạt động cách mạng trong nội các Ngô Đình Diệm. Hai mươi năm, tôi và ông chẳng dính gì đến nhau ngoài cái “Cha mất tích” mang tai họa cho tôi, vậy mà đùng một cái, tôi trở nên có giá. Con thiếu tướng! - Anh kéo dài giọng vẻ mỉa mai. Tôi được tôn trọng. Người ta phủ lên vết đen trong lý lịch tôi bằng một vệt đỏ dày hàng đốt ngón tay. Mai kia, ông Đan ra Ty làm phó Ty, tôi sẽ là Giám đốc xí nghiêp này, ý tổ chức đã thế đấy.
Tin ấy quả là mới, sẽ có lợi cho tôi, vậy nhưng nó không đưa đến cho tôi niềm vui, thậm chí, tôi cảm thấy ngậm ngùi như vừa đánh mất một cái gì đó.
Anh thôi không ngoáy chân vào đất nữa, ngồi lặng im. Bầu không khí bao quanh chúng tôi phút chốc đã trở nên yên tĩnh lạ thường.
- Thôi, kể với chú để chú biết nhân tình thế thái hiện nay nó rối ren phức tạp thế nào, chú đừng bận tâm đến nó. - Anh thở dài một tiếng, giọng đầy cảm khái - Sống bằng cái gì mình có trong đầu, trong tim, trong gân, trong cốt mới bền,
Oan uổng làm sao! - Tôi thầm kêu - Con người như anh mà có một thời người ta coi là ngơ ngẩn. Những người không coi anh là ngơ ngẩn ít lắm. Và vì thế anh thành ngẩn ngơ... Nhưng anh nhắc lại chuyện Phượng với tôi vào sáng nay để làm gì nhỉ? Lẽ nào cái đầu thông minh của anh đã nhìn ra những cái tôi không nhìn được ở Linh?
- Mấy hôm Linh ốm hay hay sao ấy, anh Viễn ạ - Tôi gợi.
- Chú chăm sóc cô ấy cẩn thận là cô ấy khỏe thôi. - Anh có vẻ bàng quan. Rồi đặt tay lên vai tôi, ẩy tôi đi tiếp, anh nói - Tôi đã bàn với giám đốc Đan rồi, bố trí cậu làm tuyên truyền, Linh trực thư viện.
- Thế thì rất thuận cho Linh. - Tôi cảm kích nói. - Còn tôi, anh để tôi trực tiếp lao động sản xuất. - Tôi nói ra ý nghĩ nằm đâu sẵn trong người, không hề nghĩ đến quan điểm cải tạo bằng lao động chân tay đang hiện hành đã một thời ông Long sử dụng. Viễn giang rộng hai tay ra như một diễn viên trên sân khấu.
- Trời ơi! Làm việc gì mà chẳng là lao động, hả? Vếu chỉ có lao động chân tay mới quý, mới có ích rèn luyện, giáo dục con người từ xấu thành tốt thì 80 phần trăm nông dân đất nước ta bán mặt cho đất, bán lưng cho trời đều là đảng viên Cộng sản sạch ráo.
Tôi giật mình, quay đầu nhìn về phía sau. Tôi sợ có ai nghe câu nói của Viễn. Viễn nheo mắt nhìn tôi, rồi buông một tiếng thở dài. Tiếng thở dài như muốn nói: Anh làm tôi buồn lắm.
Chừng như dáng điệu tôi làm Viễn chạnh lòng, những ngón tay của anh bóp mạnh vào vai tôi và anh đi sát vào người tôi hơn. Tôi xúc động. Với tôi, giờ đây anh vừa là bạn vừa là lãnh đạo. ở anh hai cái ấy không ranh giới. Tôi có cảm giác vừa phát hiện ra một điều mới mẻ, kỳ thú và chợt hiểu, mọi thứ đã đúc thành thỏi, thành đinh trong đầu tôi chẳng phải là cố định.
- Vào giám đốc Đan đi! - Anh bảo.
Tôi chững lại.
- Đi! - Anh giục - ở đây không như ở Tổng đội ông Long đâu.
Ông Đan sống độc thân. Nghe bảo, đứa con trai học Đại học xây dựng, bà vợ ở thị trấn huyện cách đây hai cây số. Trước kia, ông ngủ qua đêm và ăn uống ở nhà. Gần đây, vợ chồng ông xung khắc, ông mang bếp dầu, xoong nồi lên đây, ở tại nhà máy. Vợ ông theo như Viễn nói, là một người đàn bà to béo, hừng hực, mắt bao giờ cũng ướt như hai cốc nước và rất nghiện chuyện làm tình. Bà ta không chịu được người chồng “không biết cách chơi, suốt ngày đêm chỉ lo đếm gạch và ngói”. Bà phải tìm khách chơi khác nhằm thỏa mãn được máu ham mê nhục dục của mình. Thứ ấy ở huyện nhiều lắm. Như một đối thủ biết lường sức một cách tỉnh táo, ông rút lui sớm.
Lúc chúng tôi đến ông đang hí húi vo gạo. Góc nhà, trên một tấm ván treo lơ lửng có một cái xoong nhôm nhỏ, mấy cái bát, đĩa và một bó rau muống héo quắt queo. Hai mảnh tường gạch gần đó lem luốc, nhằng nhịt dây điện.
- Ngồi chơi, pha hộ nước uống. Tôi cho chút gạo lên bếp đã. - Ông nói.
Tôi và Viễn ngồi xuống hai cái ghế xa lông nan cũ kỹ, những thanh gỗ vẹo vọ kêu cót két.
- Tôi đưa chú Lương đến cho Giám đốc thấy mặt - Viễn nói.
- ăn ở ổn chưa? - Ông hỏi.
- Dạ, tạm ổn ạ. - Tôi đáp.
- Mai kia có lương, sắm sửa đần. - Ông nói, xoa hai tay vào nhau, đứng dậy đi về phía chúng tôi.
- ở thanh niên xung phong, anh làm tuyên truyền à? - Ông hỏi.
Viễn trả lời thay tôi:
- Nói đúng ra là viết ca ngợi những điều thủ trưởng yêu cầu.
- Cũng là một cách tuyên truyền - Ông xác nhận rồi ngã người, cười - Lâu nay hai chú nghe báo đài mới thấy ghê. Người ta bảo, tiến lên chủ nghĩa xã hội bằng mo cơm, quả cà thì thánh thật. Rồi “thay trời, đổi đất, xếp đặp lại giang sơn” thì phù thủy thật. Người ta trương gân cổ lên hò hét, còn nhân dân mình vốn tốt, vốn tin yêu Đảng và nhà nước, cứ thế mà đi.
Tôi thấy lưng dâm dấp mồ hôi.
Viễn đập mạnh tay lên vai tôi.
- Thấy chưa? Phải có mắt của con đại bàng chú em ạ.
Tôi sững cả người. Hai con người này đang định dẫn tôi đến chỗ nào đây? Ông Đan thì bảo được rằng chưa hiểu hoàn cảnh tôi, còn Viễn thì còn lạ gì. Chính anh một thời cũng từng là nạn nhân của thế lực xã hội đấy thôi.
- Báo cáo thủ trưởng. Em chưa hề nghĩ đến những chuyện to tát thế và sẽ không khi nào dám nghĩ đến đâu ạ. - Tôi nói rất ngây ngô, thật thà. Viễn trở nên đăm chiêu.
- Tôi đã kể với thủ trưởng rồi đấy. - Anh ta nói và đứng dậy đi lại trong phòng vẻ bực bội.
- Hoàn cảnh tôi.... Tôi bỏ dở chừng câu ca cẩm vì bắt gặp cái nhìn của Viễn.
- Hoàn cảnh cái con... - Viễn im thít, mặt đỏ lên, chắc anh nhận ra trước anh có giám đốc Đan.
Ông Đan cúi xuống lấy cái điếu thuốc lào nạp thuốc, châm lửa, hút. Mắt ông nhìn đăm đăm theo làn khói, dường như tìm kiếm trong thứ vật chất mỏng thé và mờ ảo kia điều gì đó. Cuối cùng ông nói:
- Con người không thoát ra khỏi hoàn cảnh được đâu. Anh Viễn khéo trở thành lạc quan tếu đấy.
Mặt Viễn cau lại, một đường nhăn nơi khóe môi kéo dài chia một góc má ra, khiến cái cằm bạnh của anh có vẻ ngang tàng.
- Vẫn còn hơn khoanh tay vừa khóc vừa lạy. - Viễn nói.
- Có lúc phải thế thật đấy chứ. - Ông Đan nói.
- ờ - Viễn gật đầu - nhưng là có lúc, tức không phải thường xuyên.
- Không ít người vừa qua và hiện nay là nạn nhân của một thứ thế lực vớ vẩn. - Ông Đan trầm ngâm nói. - Có thứ sai lầm di hại kéo dài. Cải cách ruộng đất có sai lầm, nó phá nhân nghĩa, phá dân chủ trong Đảng nó diệt mất không ít người chân chính. Sau nó, hàng chục năm qua, đứa con nó đẻ ra là chủ nghĩa thành phần vẫn tồn tại và có uy lực nữa chứ. Tính giai cấp bị cường điệu, không ít kẻ lấy nó làm cơ sở duy nhất cho mọi hoạt động chính trị. Bần cố nông trở thành thống soái, nó đối lập với tri thức, nó đè bẹp trí thức để sản sinh ra hàng loạt chính sách sai lầm, hàng loạt người lãnh đạo dốt nát.
- Tôi thấy ngoài bác, chưa ai nghĩ như thế. - Tôi nói.
- Nhầm - Ông Đan thân mật - Có nhiều cái đầu hơn đầu tôi chứ.
- Có cái gì kích thích trong người, tôi nói như là giải bày những suy tư với một người thân thiết nhất:
- Cháu cứ thấy thế lực xã hội bao vây quanh không một lúc buông tha mình. Vì nó mà hiện nay gia đình cháu cũng không yên nốt.
- Lại hoàn cảnh - Viễn đang đứng bên cửa sổ quay ngoắt lại, đay nghiến - Chú ăn nói như cứt. Xã hội chú nói đó là cái khỉ gió gì hả? Chú cứ lấy mấy thằng ác có liên quan đến chú, làm hại chú và cho đó là xã hội. Những thằng Long, thằng Hòe, thằng Tứ, thằng chủ tịch xã mà là xã hội à? Thế lực của chúng mà là thế lực xã hội à? Sai toét chú ạ. Xã hội mà như chú nghĩ thì còn đâu Đảng, còn đâu Tổ quốc nữa.
Viễn thở hổn hển, mắt đỏ kè lên như vừa qua một trận đấu vật. Tôi chỉ biết cắn răng ngồi im nghe. Anh ấy nói đúng. Tôi biết thế, nhưng vẫn cảm thấy tủi thân.
- Anh đếch hiểu hoàn cảnh tôi - Tôi chống chế một cách vô lý.
- Không hiểu thì tôi đã không nói với chú thứ ý nghĩ gan ruột của tôi.
- Thôi. - Ông Đan khoát tay - Viễn nói đúng đấy chú Lương ạ. Về nhà máy này, chú yên chí là chúng tôi sẽ tạo điều kiện cho chú phát triển cái tài của chú. Nếu không phát huy được thì là tại chú đấy.
Mùi cơm khét nồng trong không khí. Ông Đan xô ghế đứng dậy, chạy về phía cái bếp điện đang đỏ rực. Ông Luống cuống rút phích cắm, rồi nhắc xoong cơm đặt “phịch” xuống nền đất.
- Cháy rồi! Tiếc quá!- Ông xuýt xoa. Và, chắc ông đã quên nói dở dang điều gì. Nắng đã bậu trên cửa sổ.
Tôi đứng dậy.
- Cháu về giúp vợ thu xếp chỗ ăn ở, ngày kia lên nhận phòng làm việc. Cụ thể, anh Viễn trao đổi với chú ấy nhé.
- Vâng - Viễn nói và như quên hẳn tôi, anh đi ra cửa.
Tôi nhảy xuống thềm, nhảy xuống sân, chạy lên đường. Gió thổi thông thống còn trên đầu tôi trời cao xanh ngút ngợp.
Những lùm cây xấu hổ rực tím muôn vàn nụ hoa. Dưới chúng, côn trùng kêu rinh rích nghe thật vui tai. Một cái gì mới mẻ nhưng lờ mờ như hơi nước ùa vào tâm hôn tôi. Tôi sẽ thông thả đi dọc con đường này, dưới những tia nắng như vàng ròng này, cạnh những lùm cây xấu hổ có hoa tím này, giữ lấy nó, nâng niu nó, chắc nó sẽ hiện rõ. Nhưng tôi phải về nhà. Linh đang chờ tôi.
17.
Trừ khi ăn cơm và ngủ, thời gian còn lại tôi ở riết trên văn phòng nhà máy. Cái “tổ ấm” làm tôi an tâm là nguồn an ủi tôi, chỉ tồn tại được mấy ngày. Nó bị phá vỡ khi cô cho tôi biết cái thời gian “năm ngày” cùng lúc với sự thay đổi tâm thế của tôi. Sau lần tiếp xúc với ông Đan và Viễn, tôi biết, dù tôi có cố gắng duy trì và vun đắp cho nó thì cũng không có ích gì nữa. Bởi vì người đầu tiên không chấp nhận nó là vợ tôi. Cái nhà bếp tôi đổ vào đó bao công sức và niềm tin, cô chẳng mấy khi mở cửa. Cô sắm được cái bếp điện, đặt ngay cạnh giường, có bữa tôi thấy cô nằm vừa đọc sách vừa nấu cơm. Và cốt yếu hơn là không khí đầm ấm trong nhà cũng bị nét buồn rầu khủng khiếp của cô khuấy đảo. Tôi sẽ không tìm được sự yên ổn ở gia đình nữa, dù tôi rất yêu thương cô và cô cũng rất yêu thương tôi!
Cô thò tay vào trong tà áo sờ nắn một chỗ nào đó trên ngực, nét mặt cô lộ vẻ chờ đợi căng thẳng. Lát sau, cô rút tay ra, cùng với một hơi thở dài thất vọng.
- Sao vậy? - Tôi hỏi: - Tôi chẳng biết cô đang lo nghĩ về điều gì.
Cô không đáp, nắm lấy bàn tay tôi kéo lên ngực cô, dưới làn áo. Mềm mại và ấm áp. Tôi lật nghiêng người, áp mặt vào má cô, chưa biết cô định làm gì.
- Anh xem có u không? - Cô bảo, giọng khô khan.
Một ngọn đồi tí xíu. Đỉnh đồi tròn xoe, rắn câng. Năm ngón tay tôi chùm lên nó. Nó biến dạng, giống như một cái túi cao sử đựng nước.
- Không thấy u. Mà làm gì có u - Tôi ngây ngô.
- U tức là tuyến sữa sưng. Cô bối rối - Tức...
- Nghĩa là không phải có... chứ? - Tôi hồi hộp sốt sắng quá đáng.
- Không phải - cô đáp và lật nghiêng người.
Tay tôi chuồi lên hông cô. Tôi nôn nao xúc động ôm chầm lấy cô, hôn lên mi mắt cô. Cô đẩy tôi ra, rồi ngồi dậy.
- Nghĩa là không phải... có chứ? - Tôi hỏi lại.
- Không! - Cô đáp, dùng ngón tay trỏ dí vào trán tôi. Nhưng cô không cười. Tôi nhớ suốt ngày nay, cô không cười. Người cô gầy hẳn đi. Cái cổ vao vổng lên, mất hẳn cái ngấn cong hình vòng cung. Gương mặt trắng xanh đầy vẻ u buồn. Một vết đen mờ viền quanh mí mắt, khiến cho cái nhìn của cô thẳm sâu và dường như chứa đựng nhức nhối những điều không nói được.
- Vậy sao em lại buồn xỉu vậy? - Tôi gặng.
- Em buồn mới thật, vui là giả đấy. - Cô nói.
- Nhưng... - Tôi cũng ngồi dậy. - Nhà ta như có tang.
Trong đôi mắt cô có một tia bối rối. Cô biết tôi buồn và chính cô là kẻ gây nên nỗi buồn ấy. Cô cũng biết chút ấm áp chúng tôi phải đổi bằng nhân cách để có trong nhà này cô đang là kẻ phá nó. Cô quay hẳn lại quàng hai tay lên cổ tôi rồi áp mặt vào ngực tôi.
- Em không thể nữa - Cô thầm thì. - Từ nay em sẽ vui vẻ, sẽ thu vén mọi thứ cho anh phấn đấu. Anh đã tìm ra đất dụng võ rồi. Ai cũng nói tốt về anh. Anh Viễn còn bảo sẽ cho anh đi học Đại học văn, hay trường Báo chí. Em phải là người vợ vì chồng chứ nhỉ? Được chưa? Sao anh vẫn buồn vậy?
Cô ngửa mặt lên. Khuôn mặt cô quả là đã trở nên hồng hào, nét buồn chán chỉ còn bóng dáng phảng phất. Tôi cười. Nụ cười chỉ cốt để đáp lại vẻ hân hoan cố tạo đáng quý của cô. Tôi thừa biết mọi thứ tình cảm cố gắng tạo nên cũng như trẻ em cố dồn hơi vào ống đu đủ thổi lên những cái bong bóng xà phòng bảy sắc cầu vồng.
ánh ngày như mắt người sắp chết lóe bừng lên một chút rồi tắt ngúm. Gian phòng tím đen dần. Một cơn gió mang vị mật mía ùa vào chỗ chúng tôi ngồi, phe phẩy tờ lịch treo trên tường. Tôi vội đưa mắt nhìn chỗ khác.
- Tối nay anh có lên chỗ ông Đan và anh Viễn không? - Cô bỗng hỏi, ý nhắc chuyện tối nào cũng lên văn phòng nhà máy. Quả là ở cạnh ông Đan và Viễn tôi thấy tôi người hơn. Tri thức của tôi, ý tưởng của tôi có ích nhất đến người thứ hai.
- Tối nay có lên chỗ ông Đan không? - Cô nhắc lại câu hỏi.
- Có - Tôi nói - Ông Đan hẹn tối nay kể cho anh nghe vụ tai nạn làm chết hơn bốn mươi người ở công trình thủy lợi Điệp Hoa.
Cô không quan tâm đến chuyện chết người.
- Em muốn nói với anh một chuyện - Cô ý tứ nhìn tôi.
- Em nói đi.
- Bây giờ thì chưa!
- Em vừa bảo “không phải” mà.
- Đâu chỉ có mỗi chuyện ấy. - Cô bất bình - Dù chuyện ấy là quan trọng.
- Thì là chuyện gì? - Tôi vặn hỏi.
- Chốc nữa em sẽ nói.
- Vậy thì anh sẽ ở nhà. - Tôi nằm ngửa xuống giường.
Cô đi về phía góc nhà bê cái rá đựng lạc ra. Ngồi xuống cái ghế vuông, cô kẹp rá lạc giữa hai đầu gốc bóc tí tách! Tôi nhớ, sáng nay về đến sân tôi nghe chị Bính nói với Linh: “Tôi nhận và nhập cho, cô chỉ mỗi việc bóc, bóc cho đỡ buồn chân tay lại có thêm đồng ra, đồng vào”.
- Chiều nay em gặp anh Hỷ - Cô thông báo và im lặng chờ tôi hỏi thêm.
Tôi không hỏi. Tôi không muốn nhớ lại những khuôn mặt khắc nghiệt.
- Anh ấy bảo tối nay đến nhà ta - Cô nói, rồi ngẩng nhìn tôi. Nhận ra sự khó chịu của tôi, cô vội tiếp - Anh ấy giờ tội lắm. Gầy gò, mặt mày hốc hác.
- Oai vệ cho lắm vào. - Tôi đay nghiến, cảm thấy trong lòng nổi lên một chút hả hê. Điều ấy đã không lọt được khỏi mắt cô. Thả mạnh cái rá xuống đất làm những mảnh vỏ lạc tung tóe, cô bỏ ra khỏi nhà. Cô không thèm nói nữa ư? Tôi nhảy khỏi giường đi theo cô.
- Chính anh ta tố cáo anh và em - Tôi giảng giải.
- Anh ta là công cụ của ông Long. - Cô nói.
- Thế đấy.
- Anh cũng là công cụ của ai đó. Em cũng thế. - Cô rõ rành.
- Không. - Tôi bỗng nỗi khùng. - Cô xếp tôi cùng loại với hắn, một kẻ ác độc à? Cô đi bênh vực cho kẻ làm khổ tôi, làm khổ cô à?
Cô không hề bị bối rối. Mặt nghiêm lại đến mức đanh đá, cô lạnh lùng bảo.
- Anh viết bài ca ngợi thằng đểu ấy, thằng Long ấy... không là công cụ ư?
Tôi điếng người. Nhưng mà cô nói đúng. Tôi là công cụ là nô lệ. Lại là nô lệ, công cụ của một thằng đểu, thằng ác. Nhưng tôi buộc phải thế. Trời ơi! Người chọc kim vào tim tôi lại là vợ tôi.
- Còn cô? Cô không là công cụ của con dê già ấy à? - Tôi trả đũa.
Tôi đã đánh cô gục ngã bằng câu nói của kẻ điên ấy. Cô rũ đầu xuống ngực, lê bước vào nhà, nằm ấp mặt xuống gối. Cô không khóc, chắc không khóc nổi.
Tôi ngửa mặt nhìn lên trần nhà. Trên ấy có một khoảng tối đen như miếng vực dốc ngược. óc tôi cũng tối đen như thế. Tôi đã nói cái điều không nên nói chút nào. Cô cũng thế chứ. Tôi và cô, cả hai đã nói những điều tàn nhẫn với nhau. Thật là ma quỷ xui khiến. Không, không có ma quỷ nào hết, nỗi đau tích tụ đã vỡ òa ra.
- Anh không định nói thế! Tôi ngồi xuống bên cô thanh minh.
Hất tay tôi khỏi vai, cô ném cho tôi một cái nhìn giận dữ.
- Tôi mới không định nói thế, còn anh cái điều anh vừa nói ấy nó nằm trong người anh. Lúc nó ngủ, lúc nó thức.
Vừa lúc đó một bóng người hiện ra giữa cửa. Cái bóng đen ấy đã chấm dứt thật đúng lúc cuộc chà xát nhau của chúng tôi.
Cũng có thể do thuận tay, tôi bật công tắc bóng điện. Gian phòng tràn ngập một thứ ánh trắng rợn. Người mới vào là Hỷ.
- Chào hai bạn! Hỷ nói.
Giờ anh ta mới coi chúng tôi là bạn đây. Tôi nghĩ rồi trải chiếc chiếu ra giữa nhà và ngồi xuống một góc.
- Anh khinh tôi, ghét tôi chứ gì? - Hỷ nói, đi đến ngồi xuống góc chiếu đối diện với tôi.
Linh từ trên giường tụt xuống, vòng phía sau lưng tôi ngồi xuống chỗ nào đó.
- Tôi có nghe cô Linh bảo tối nay anh đến. - Tôi lạnh lùng nói.
Hỷ cụp mi mắt sưng húp, góc môi kéo dài hai đường nhăn đau khổ xuống tận cằm.
- Tôi biết mà - Anh ta nói.
- Anh biết cái gì- Tôi nói, nhìn xoáy vào cặp mắt đỏ kè của
anh ta.
- Tôi biết thái độ của anh đối với tôi - Anh ta rành rọt từng tiếng. - Tôi sẵn tai nghe anh chửi! Tôi đáng phải chửi, nhiều người nên chửi tôi. - Càng nói giọng Hỷ càng xúc động. Hắn dùng tôi như dùng cái cào, cái cuốc. Tôi làm cái cào, cái cuốc cho hắn. Mẹ hắn chứ! Đáng lẽ, giờ đây tôi đã là cán bộ tỉnh đoàn, hoặc là cán bộ thị đoàn. Cả hai nơi đều đồng ý nhận tôi. Nhưng hắn phá. Hắn vu cáo tôi đủ thứ chuyện xấu. Người ta nghe hắn. Vì miệng hắn là miệng lãnh đạo Tổng đội, còn tôi chỉ đại đội, ăn nhằm gì. Tôi trở thành kẻ bơ vơ. Về quê thì bố chửi mắng. Ông ta cho tôi là một thằng hư hỏng nặng. Không hư hỏng nặng sao mà lại phải về địa phương. Lâu nay tôi lang thang, gõ cửa từ huyện lên tỉnh để phơi hắn ra ánh sáng. Trâu chết thì bò lột da, trạng chết thì chúa cũng băng hà. Tôi có đủ chứng cớ đây. Anh giúp viết thành bài cho tôi.
Anh ta rút từ trong cái túi vải nãy giờ ôm khư khư giữa bụng ra một tập giấy, mở xòe trước mặt tôi, miệng nở một nụ cười ác độc.
- Anh có kinh nghiệm trong việc tố cáo người khác rồi còn nhờ tôi làm gì. Tôi lạnh lùng không chút thương xót anh ta.
Hỷ tròn mắt nhìn tôi, đôi mắt đỏ kè ráo hoảnh.
- Anh Lương! - Linh kêu sau lưng tôi. - Anh nói gì lạ thế.
Hỷ nói:
- Giờ tôi tố cáo ông Long. Ông cũng là kẻ thù của vợ chồng anh.
- Và anh lôi vợ chồng tôi về cùng phe với anh - Tôi chưa buông tha.
Hỷ nhìn vu vơ lên trần nhà, ánh mắt bỗng trở nên ú ám.
Linh nói:
- Để trị lại ông Long em sẽ về phe với anh ấy đấy anh Lương ạ. Anh là chúa để bụng mọi thứ nhưng rồi cứ để thế. Anh thua kém gì ai. Giờ đây anh lại được nhà máy ủng hộ còn sợ gì nữa. Nếu anh thấy ông Long không đáng để anh trừng trị, thì anh vì em mà làm vậy.
Giọng cô đầy thuyết phục.
- Anh để thứ này lại đây tôi xem - Tôi nói - Tối mai anh trở lại nhé.
Hỷ đẩy xếp giấy về phía tôi rồi đứng dậy, không nói thêm một lời, bước về phía cửa. Dáng diệu anh ta giống như kẻ vừa gia ân cho gia đình tôi xong vậy.
Thùy Linh leo lên giường.
Bốn phía chung quang tôi giờ chỉ còn mỗi tiếng muỗi vo ve. Có cái gì đó đang quay tròn quanh tôi.
18.
Tôi có cảm giác, đằng sau tôi cô trở mình hai lần rồi ngồi hẳn dậy chăm chú dõi theo từng cử chỉ của tôi và rồi thấy tôi vẫn không nhúc nhích, cô nói:
- Anh đọc những giấy tờ ấy, xem còn thiếu gì cho bài viết.
- Em ngủ đi! - Tôi gắt.
Cô nằm ngay xuống. Nhưng tôi biết cô vẫn chong mắt nhìn tôi. Cô đang hy vọng ở tôi. Chao ôi, chút hy vọng thật thảm hại. Tôi nghĩ thế vì rằng, tôi không tin tôi sẽ làm được nên cái chuyện to tát là “phơi ông Long ra” như Hỷ nói. Tôi có viết thì ai sẽ đọc bài viết của tôi. Quan trọng hơn ai tin bài viết của tôi.
- Anh Lương! - Cô gọi, có tất cả khẩn thiết, van nài, mệnh lệnh trong lời gọi ngắn ngủi ấy.
Hiện thực khắc nghiệt đã đầy đọa cô, chà đạp mọi thứ của cô, lèn chặn trong cô một nỗi uất ức. Cô đang khao khát được vợi bớt nỗi uất ức ấy. Điều ấy chẳng xa lạ gì mấy với tôi. Nỗi uất ức của cô đối với ông Long cũng là nỗi uất ức của tôi. Chính ông Long đã đẩy đời tôi đến chỗ tồi tệ nhất. Tôi lấy cô là hạnh phúc, nhưng cái mầm ông ta để lại đang lớn phình thành nỗi bất hạnh và nó, nỗi bất hạnh ấy sẽ theo tôi suốt đời. Tôi có rũ bỏ được nó không? Cô đang đòi ông Long phải trả giá. Cô bảo tôi hãy vì cô mà làm. Thế tại sao, tại làm sao tôi lại không vì tôi?
Mặt tôi bỗng nóng bừng. Cái nóng đang nhanh chóng lan tỏa khắp người. Tôi thấy cần phải có một hành vi cần thiết để thể hiện cái tình cảm phản kháng vừa bất thần ập vào người.
Tôi mở tập giấy nãy giờ nằm yên giữa chiếu, vuốt những cái nếp quăn queo cho phẳng phiu rồi cúi đầu chăm chú đọc.
“Giấy biên nhận”
Tên tôi là Phan Bá Long nhận của...”
“Giấy chuyển nhượng
Đơn vị... nhượng cho Phan Bá Long số đồ vật...”
Lại “Giấy biên nhận”
Lại tiếp “Giấy chuyển nhượng”
Rồi thư của ông Long gửi cho Ban chỉ huy đại đội 2, đề nghị các đồng chí cắt cho anh Dương Dũng 300 mét vuông đất về phía...”
Tờ nào cũng có chữ ký của ông Long loằng ngoằng giống hệt hình đoạn xích nối với cái móc câu.
Dưới cùng là một tờ “Biên bản khám nghiệm tử thi”
“Hôm nay là ngày...
Chúng tôi gồm...
Thực trạng hiện trường
... Tử thi là một cô gái 22 tuổi quê quán: Xã Lộc Yên, huyện Bình Yên, công tác ở đơn vị...
Nằm trên cát, hai chân duỗi thẳng, mắt nhắm, môi thâm tím khóe môi có một dòng nước màu vàng chảy xuống cát, ngấm vào cát thành một vòng tròn có màu nâu sẫm, đường kính 3 cm... Tử thi nằm cách mép nước (lúc này đang ròng) 2m, cách bãi lau sậy nối với khu tập thể của đơn vị... Phía phải lối mòn, cách bãi cát từ sông lên 4m có một tảng đá, lau sậy gãy nát phủ kín. Chứng tỏ trước khi chết nạn nhân đã ngồi ở táng đá này dùng tay bẻ lau sậy. Cạnh tảng đá, sát một gốc lau có cái mũ cối gắn sao Thanh niên xung phong... Quanh tử thi bãi cát nhằng nhịt vết chân. Dòng sông thẳng với chỗ tử thi nằm sâu 2 mét, đáy sông cát và đá cuội, không thấy bùn, Xét nghiệm... cơ thể không xây sát, không có vết bầm tím. Tim, gan, phổi không thấy biểu hiện lạ... Bụng dưới trướng. Trong dạ con có một thai nhi hai tháng tuổi....”.
Những dòng chữ nhảy múa trước mắt tôi. Chúng biến thành những cây lau ngả nghiêng dẹo dọ, rồi hóa ra những chùm chân hương tua tủa nhuộm phẩm đỏ. Tôi còn nhớ như in chiều ấy có một mảng mây trắng trên đỉnh đầu, còn đằng tây mây đen chồng chất. “Tách! Rắc! Tách! - Tiếng cành cây khô gẫy trong tay Linh. Lúc ấy, cô nhìn xuống sông nói với tôi “chị Phương bơi giỏi... Chị ấy ở Tổng đội về, nom thiểu não lắm...”. Tôi vội vơ tập “giấy biên nhận” đè lên tờ “biên bản khám nghiệm tử thi” và liếc nhìn Linh. Cô đang dò xét mặt tôi nên không thấy bàn tay hấp tấp của tôi. Tốt nhất là đừng để cô biết cái tờ giấy vẽ lại cái xót xa này. Tôi cảm thấy đâu đó có một sợi dây vô tình nối từ Phượng đến Linh. Mọi số phận trên cõi đời này đều dính đến nhau đó sao. Phương và Linh giống nhau chỗ nào nhỉ? Phận hồng nhan? Nghe kể, Phượng không đẹp nhưng người đầy đặn, da trắng. Và hiền khô. Họ giống nhau cùng là nạn nhân của ông Long. Bỗng nhiên trước mắt tôi hiện lên khuôn mặt trắng bệch của Linh.
- Không! Không thể.... - Tôi bất giác kêu lên.
- Gì vậy anh? - Nằm trên giường, Linh vươn đầu về phía tôi hỏi.
- Em ngủ đi - Tôi nói và bấm ngón tay vào đường lông mày để lấy lại bình tĩnh... Có lần anh Viễn day dứt với tôi: Phượng chết một phần là vì anh không thông cảm với cô ấy, còn ruồng bỏ cô ấy. Anh còn bảo tôi, hãy đừng như anh. Có nghĩa là anh bảo, hãy đừng ruồng bỏ Linh. Bất giác tôi ngước nhìn lên giường. Cô đã nằm co người lại, lưng gù về phía tôi. Tóc cô xõa ra, trải một vệt dài trên chiếu nom buồn hiu hắt. Tôi nhét vội mớ giấy tờ vào cái túi tôi thường mang đi làm, rồi leo lên giường ôm lấy tấm thân nhỏ bé của cô. Da thịt cô ấm nóng run nhẹ trong vòng tay tôi.
- Mai anh sẽ viết - Tôi nói chắc chắn.
- Đủ mọi thứ cho bài viết rồi phải không anh? - Cô hỏi.
- Thừa nữa đấy. Cứ theo giấy tờ Hỷ giữ được, ông ta đáng tuổi về xua gà. - Tôi cố vui vẻ.
- Anh ta cũng công phu đấy nhỉ - Cô hỏi.
- Ai?
- Anh Hỷ ấy: - Cô chép miệng - Tội nghiệp cho anh ta.
- Đàn bà các cô đến lạ. - Tôi nới lỏng vòng ôm cô - Thương bản thân chưa xong đã lại thương cho người.
- Thế mới là đàn bà. - Cô nói và áp môi lên môi tôi. Đôi môi mềm mại, ấm nóng và ngọt ngào của cô xoắn lấy môi tôi. Tôi có cảm giác, cô đang trút tất cả sức lực của cô vào nụ hôn để chuyền sang cho tôi. Ban tay tôi lần theo cái rãnh mềm sau sống lưng cô, rồi lên hông, xuống đôi vú tròn tròn âm ấm, rồi xuống bụng. Bỗng nhiên một cái gì đó, như một luồng điện giật bàn tay tôi lùi lại. Cùng lúc, môi cô rời khỏi môi tôi. Cô chuầy người như muốn dịch ra xa tôi. Tôi kéo cô áp mặt vào mặt cô, riết chặt vai cô. Nhưng cô như đã đóng băng lại.
*
* *
- Anh có nhớ, hẹn anh Hỷ khi nào trở lại không đấy? - Cô hỏi tôi, lúc tôi chuẩn bị đi làm.
- Tối nay. - Tôi đáp.
Cô cười. Một nụ cười đẹp.
Đáng lẽ ngày nào tôi cũng được thấy nụ cười ấy. ý thức về bỗn phận của một người chồng, một người đàn ông lập tức lớn mạnh lên trong tôi. Mở cửa, tôi bước nhanh ra ngoài trời nắng.
*
* *
Hôm qua còn gió bấc se lạnh, vậy mà sáng nay đùng đùng nổi gió Lào. Vân trời màu nến, nhìn đâu cũng thấy nhấp nháy lửa. Đất đai mất đi vị dịu ngọt, nghe hăng nồng và hừng hực nóng. May mà bao quanh nhà máy là những cánh đồng lúa mênh mông xanh biếc và mấy ngày mưa bụi còn để chút ẩm ướt trong cây, trong cỏ. Nhưng gió Lào nổi sớm, trời màu nến thế kia sẽ lại mất mùa. Hai năm qua hàng chục cơn bão, như ghét bỏ tỉnh tôi, cứ lồng lộn liên tục từ Bắc chí Nam. Đói tràn lan, kho lương thực, hai phần ba là mì hạt. Mua được mì hạt cũng chẳng dễ, phải xếp sổ ở cửa hàng hai đến ba ngày.
Viễn phải đi vay gạo của đơn vị bộ đội đóng trên núi Hống.
Anh về đến phòng vừa lúc tôi đến.
- Đếch có nước uống, thuốc cũng không chú ạ - Anh vừa cởi áo ngoài vừa nói - Còn mấy đồng bạc tôi cho thằng Hỷ sạch rồi. Gặp cu cậu lang thang ngoài ngã ba Treo. Trước tôi ghét nó vì nó lăng xăng nịnh trên nạt dưới, tố cáo người anh em để tâng công. Nay cái ác nó mở mắt cậu ta ra. Cậu ta đang đi...
- Tố cáo - Tôi ngắt lời Viễn.
- Xưa nó tố cáo người lương thiện - Viễn nói - Nay nó tố cáo kẻ ác. Khác lắm chứ chú. Hỷ nhờ chú viết bài phơi mặt ông Long à?
- Vâng - Tôi đáp.
Viễn nói.
- Chú làm đi. Viết một cái đơn, một bài báo. Đơn thì gửi lên tỉnh, lên Trung ương. Bài thì đưa tôi, tôi gửi in báo. Ông Tứ chú còn nhớ chứ? Lão ta giờ là phó tổng biên tập báo Đảng. Hồi ở Tổng đội coi tôi chẳng ra gì. Gần đây thì thay đổi quan hệ đầu tiên với tôi ở tỉnh này là ông Tứ. Giỏi đến thế là cùng. Mẹ kiếp nhà nó! Lại có tin cha tôi sẽ về tỉnh ta làm lãnh đạo to. Ông Tứ bắt đầu bày quân bài. Giỏi đến thế là cùng.
Trên môi Viễn nở một nụ cười chán nản lẫn chút cay đắng! Anh đã không hài hước nổi cái sự thật hài hước kia. Trong khi người thì suốt đêm ti tách bóc lạc để kiếm cho đủ gạo nuôi con nhỏ như chị Bính, người thì cởi trần vì nhà máy như Viễn, người thì mềm nhũn vì đau khổ dằn vặt như Linh, người thì đi kiện để đòi sự sòng phẳng, sự công bằng ít nhất là cho bản thân anh ta như Hỷ thì có kẻ lo tìm nơi bấu víu để leo trên nấc thang danh vọng như ông ta. Quả là trời sinh ra muôn loài, trong mỗi loài lại sinh ra muôn loại.
Viễn mở tủ lấy ra cái cái áo trắng mỏng mặc vào người, tay cài khuy, mắt nhìn ra ngoài mênh mông, anh nói:
- Con người ta mau đổ đốn thế không biết. Hồi chiến tranh con người anh hùng, con người trong sạch.
Câu ấy anh đã nói với tôi một lần rồi. Và hình như chẳng phải anh nói với tôi. Anh nhớ quá khứ, tiếc những gì đã mất và kêu lên, vậy thôi.
Sau khi nói cái câu đầy vẻ hoài niệm ấy, Viễn trở nên trầm ngâm. Tôi định hỏi anh về người cha của anh vì chợt nhớ tôi chưa hề hỏi thăm ông cụ. Nhưng ngay lúc đó cô văn thư bước vào phòng. Đấy là một cô gái lúc nào nom cũng phờ phạc xanh xao như vừa ốm dậy.
- Anh Viễn ơi ! Thủ trưởng Đan bị bắt rồi. - Cô nói lý nhí.
Viễn chững người:
- Ai bắt? ở đâu?- Giọng Viễn run lên.
- Thủ trưởng về quê - Cô văn thư kể lể. - Mẹ thủ trưởng có cái quán bán hành tỏi, măng ớt ở ngõ chợ Nhu. Xã đốt quán...
- “Triệt mầm tư bản chủ nghĩa?” đấy - Viễn nói. - Rồi sao nữa?
- Đốt nhiều quán nhưng trong đó có quán bà cụ. Thủ trưởng Đan nắm cổ áo Chủ tịch xã đẩy anh ta vào đống than. Dân quân bắt thủ trưởng giải lên huyện.
- Tưởng gì - Viễn nói.
Cô văn thư lo lắng:
- Họ bảo, thủ trưởng chống chính quyền, hành hung người thi hành công vụ.
Viễn cười rồi nói:
- Chống quân ngu thì có.
- Chuyện lớn vậy sao anh coi như chuyện đùa - Tôi tỏ ý trách móc.
- Trò đùa - Viễn lắc đầu - Trò đùa nhưng là trò đùa tai hại. Bình tĩnh, trưa nay ông ta sẽ về. Huyện không đến nỗi ngu lắm mà giữ ông lâu đâu. - Anh quay hỏi cô văn thư - Ai tin cho cô biết nhanh vậy? Theo chỗ tôi biết thì ông Đan mới về thăm bà cụ lúc mờ sáng nay.
Cô văn thư nói:
- Em cùng về với thủ trưởng một lúc...
Viễn hỏi:
- Thế lúc xã bắt thủ trưởng, cô làm gì?
- Em khóc. - Cô văn thư nói.
Viễn cười.
- Hỏng, Không đấu tranh để cứu thủ trưởng ư?
- Sợ quá? - Tôi nói, không biết có phải tôi nói thay cho cô văn thư không.
- Cô về làm việc đi. - Viễn bảo cô văn thư.
- Còn mỗi tôi trong phòng, Viễn đắn đo một lúc rồi nói:
- Chú viết đi, viết những sự vô lý chú thấy đó. Nhiều lắm, mỗi ngày xẩy ra không biết bao nhiêu là chuyện vô lý. Những kẻ làm nên chuyện vô lý lại là đảng viên, gì mà uy tín Đảng chẳng bị giảm sút.
Anh ngước lên trần nhà. Cặp mắt anh có vẻ chán chường nhưng nét mặt thì điềm tĩnh, đúng dáng vẻ của một người từng trải, nhiều cay đắng, nhiều dằn vạt cho một niềm tin.
19.
Tôi nghĩ đến nụ cười đẹp chứa chan hy vọng sáng nay của Linh sẽ tắt ngúm thế nào khi tôi bước vào nhà với hai bàn tay không và đứng chững lại. Vì cô văn thư đưa cái tin ông Đan bị bắt đến? Vì anh công an xuất hiện trong phòng khách. Nếu không xảy ra hai chuyện trên thì tôi đã viết và có thể là viết xong rồi. Nó đã kịp thời ập đến như trước đó đã chờ đợi để ập vào tôi, kịp đè bẹp khả năng tự chủ ít ỏi của tôi, đốt cháy chút năng lực không nhiều nhặn gì của tôi vừa được hình thành. Lúc ấy, ở phòng Viễn ra, tôi bắt đầu hoang mang. Tôi nghĩ ra đủ thứ kết cục, thứ nào cũng dữ dẵn cho bài viết của tôi. Người ta sẽ chụp lên đầu tôi cái mũ ý đồ xấu và bắt tôi về đồn công an như sáng nay người ta bắt ông Đan. Ông Đan sẽ ra khỏi đồn vì ông là giám đốc, lý lịch trong sạch. Còn tôi, tôi sẽ mãi ở trong những chấn song sắt. Linh sẽ như thế nào? Hàng ngày cô đưa cơm cho tôi, gầy gò tiều tụy... Nhưng rồi, tôi cố trấn tĩnh. Tôi sẽ viết về một ông Long tham ô, một ông Long dính đến vụ chết người, không chỉ dính mà là nguyên nhân của một vụ chết người. Cái chết của cô Phượng oan hơn tôi ở tù chứ! Rồi tôi bình tĩnh lại được. Tôi nhận ra trí tưởng tượng bệnh hoạn của tôi đã làm tội tôi. Nỗi lo sợ thói quen đã cường điệu mọi chuyện lên thôi. Sự thật không thể như thế được. Dù thế, tâm trí tôi vẫn bị một làn sương mỏng run rẩy phủ lên, không tài nào xua đuổi nổi. Tôi rời bàn đứng dậy, ý định sang phòng Viễn, chuyện trò với anh đôi lời gì đó. Thường anh có tài xua ám khí trong tôi lắm. Nhưng lúc ấy, tôi lùi ngay lại vì thấy Viễn đang tiếp một người đàn ông mặc áo quần màu vàng.
- Hôm qua có một phần tử xấu đến nhà máy đồng chí. - Người công an nói.
- Thế thì sao? - Viễn hỏi.
- Theo nhiều nguồn tin chúng tôi biết, ở nhà máy đồng chí đang có một luồng tư tưởng chống lại cuộc cách mạng sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa, chống lại một số chủ trương của tỉnh.
- Họ đã làm gì ạ? - Viễn có vẻ cố nén.
- Đồng chí là Phó giám đốc, đồng chí phải đứng trên lập trường giai cấp mà xem xét thứ câu đối, ca dao, truyện ngụ ngôn có phổ biến trong nhà máy đồng chí không?
- Anh dạy tôi về lập trường giai cấp à? Hãy giữ vững cái lập trường của anh đấy. Thứ văn học dân gian anh đang truy tìm, đang ngăn chặn là quan điểm giai cấp nào, anh biết không? Quan điểm giai cấp vô sản đấy. Anh đang chống lại giai cấp vô sản.
- Tôi? Đồng chí ăn nói hồ đồ. Tôi sẽ không để đồng chí yên đâu.
- Xin mời. Nhưng trước hết mời đồng chí về đi cho. Tôi đang vội ra làm gạch đây.
- Tôi đề nghị đồng chí ngăn chặn ngay tổ chức chống đối Đảng trong nhà máy đồng chí, rõ hơn là chống đối đồng chí Phan Bá Long, trưởng ban tổ chức chính quyền tỉnh.
- Anh nhầm to lắm, anh công an ạ. Chống ông Long là bảo vệ Đảng. Đảng ta vĩ đại, anh xếp ông Long vào Đảng là làm hoen ố Đảng là có tội với Đảng, đất không dung, trời không tha đâu.
- A! Tôi sẽ không để yên.
Tôi chưa đặt bút mà người ta đã biết mọi chuyện. Tôi kêu thầm trong bụng và lùi ra xa phòng Viễn.
Và giờ đây... Tôi không còn đủ can đảm để viết bài “phơi ông Long”, cũng không đủ sức để về nhà. ở nhà, vào lúc này vợ tôi và Hỷ đang chờ tôi. ở văn phòng nhà máy Viễn đang chờ tôi. Chưa bao giờ tôi lâm vào một tình trạng khó xử như thế này. Tôi không chịu nổi nữa. Hãy để cho tôi yên. Hãy cho tôi im lặng trong cái lều bếp nhỏ bé của tôi. Hoặc ném tôi vào chỗ xa lạ, ồn ào, rất ồn ào nào đó mà không ai biết tôi là ai.
Tôi quay lại, rẽ vào con đường ra ngã ba Treo. Những lùm cây xấu hổ hai bên vệ đường đã khép lá, ủ rũ. Phía trước mặt tôi, trong đám sương mù màu vàng nhạt như một tấm khăn liệm, có một dòng người đang đi vào cổng nhà máy. Đám người đó lố nhố vai vác cuốc, xẻng, gồng gánh vẻ mệt mỏi. Mấy bữa nay cứ chập tối đều có một đoàn công nhân nhà máy ở một công trình thủy lợi nào đó trở về. Nơi thì bỏ dở chừng công việc vì thiết kế sai, nơi thì đành để dở dang vì hết tiền vốn, lại có tin Trung ương đã nhận ra cái sai do chủ quan, nóng vội, giáo điều trong cuộc cách mạng cơ giới hóa nông nghiệp tiến lên sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa. Mặc! Sức vóc nhỏ bé của tôi đâu đủ để bàn chuyện quốc gia đại sự. Người ta đang về nhà máy truy tìm cái tổ chức chống lại ông Long. Trong số họ không thể không có tên tôi. Trực giác cho tôi hay, chuyện rắc rối rồi sẽ xẩy ra với Viễn, với tôi. Viễn có sức mạnh của anh ấy, còn tôi chẳng có gì bảo vệ. Trong tôi bỗng gây gây lạnh. Trước kia đã nhiều lần đứng trước tai họa tôi run sợ mà mong ước rằng, giá mà tất cả chỉ là giấc mơ, nó sẽ qua đi và những tai họa khác sau đó, tôi có đủ khôn ngoan hơn để tránh né. Nhiều lần như vậy, cái giấc mơ ảo tưởng ấy không đánh lừa được thần kinh tôi nữa. Tôi chỉ còn mỗi nỗi lo sợ triền miên, lặp đi, lặp lại. Nó là tôi, là bạn đồng hành của tôi. Hãy cút mẹ mày đi! - Tôi bất giác kêu lên. Sẽ thế nào, nếu nó nghe theo tiếng kêu xua đuổi của tôi? Tôi sẽ là một chàng trai dũng mãnh. Nhưng vẫn là tôi. Những tai họa tôi đã vấp và đang vây bủa tôi đâu phải vì nỗi lo sợ trong tôi, thậm chí nó còn giúp tôi dự cảm được cái tai họa mà lẫn tránh mà chịu khuất phục để tai họa nương nhẹ đòn giáng xuống số phận tôi.
Những khuôn mặt đen xạm với cuốc, với xẻng, với gánh gồng đi qua tôi. Tôi đã lên đến đường lớn. Có mấy cái quán rượu mới dựng dẹo dọ dưới những cây bạch đàn cháy xém. Bao khít quanh ngã ba, người ta đóng cọc căng ni lông hoặc bắc phên nứa làm mái che, tạo nên những cái lều bán hàng ăn, uống. Một cơn gió, bụi đường cùng tro than bay mù mịt. Sau những mái che tạm bợ ấy, khói lờ nhờ bốc lên len vào những quầng sáng đục ngầu. Sát góc ngã ba, cạnh một đống kèo cột, gạch ngói ngổn ngang lẫn với cỏ với rác có một người đàn ông cởi trần, lưng láng bóng như bôi mỡ đang dùng thuổng đào đất. Chắc anh ta dựng quán ở đó. Quán sá ở đây, tất cả đều dựng lại. Năm ngoái, trong chiến dịch chống “mầm mống tư bản chủ nghĩa”, ngã ba Treo cháy suốt hai ngày. Cái ngày tôi nằm viện, Linh đến thăm ấy. Hôm đó Linh kể bị kẹt đường ở đây. Cô chẳng quan tâm đến chuyện cháy quán xá, cô kể để khỏi phải im lặng. Sau đó tôi mới nhận ra điều ấy. Cô là một phụ nữ mẫn cảm đặc biệt. Chớ có nói dối cô làm gì, vô ích. Cô biết trong bụng tôi ruột xoắn mấy vòng. Nhưng tại sao cô không biết được trong bụng cô đã có cái ấy hay chưa? Hay cô biết mà giấu tôi? Hôm nay là ngày thứ ba của cái thời hạn năm ngày.
Tôi vào một cái lều tranh tùm hụp, đầy khói và nồng mùi hành phi mỡ.
- Rượu! - Tôi gọi như một kẻ nghiện ngập đích thực.
Mãi gần nửa đêm tôi mới lần ra khỏi khu vực ngã ba ồn ào, lộn xộn nhưng vô sự. Rượu làm đầu tôi ngất ngây, con người trở nên rộng rãi, sáng sủa. Rượu quý hóa. Nó sẽ đốt cháy hết, cháy hết sạch lỳ thứ lằng nhằng trong tim, trong óc, trong phổi. Nó vùi thứ chữ nghĩa, giấy tờ vào rượu. Ha! Rượu muôn năm! Vậy mà tôi quên nó, tôi quên nó nên tôi nhớ đủ thứ phiền muộn, rầy rà khác.
Mưa rào vào lúc nào nhỉ? Lúc tôi uống chén thứ tư, cũng có thể là chén thứ năm. Cái ông già ăn mày ngồi ghế đối diện với tôi thốt lên mừng rỡ “Mưa tháng ba ra mọi chuyện”.
Ông già khốn khổ ấy cười đẹp thật, hẳn là đẹp hơn tôi cười. Mặt đường lép nhép nước. Rượu chảy tràn ra đường đấy. Mặt sân nhà tôi cũng đọng nước đấy. ở đó thì rõ là nước. Cô ấy không cho rượu chảy ra sân nhà mình đâu. Lào xào! Lá mía hôn nhau đấy! ơ kìa! Trên mặt chúng đầy những giọt nước tròn như nước mắt. ánh đèn trong nhà dọi ra tận chân tôi. Linh chưa ngủ. Cô đang nửa nằm nửa ngồi đọc sách. Lúc nào cô ấy cũng đọc sách được. Trả lời cô ấy thế nào nhỉ? - Một câu hỏi vẳng lên trong tôi. Lập tức men rượu biến mất. Tôi đặt tay vào cánh cửa khép hờ. Trong phòng không chỉ mình vợ tôi. Hỷ đang ngồi trong góc nhà, gục đầu xuống hai đầu gối. Bóng điện hắt cái bóng méo mó kỳ dị của anh phủ gần kín khoảng trống còn lại bé nhỏ của nhà tôi.
- Anh đi đâu giờ mới về? - Linh hỏi, mắt nhìn tôi từ đầu xuống chân.
- Ngồi viết trên văn phòng. - Tôi nói bừa.
Cô cười nửa miệng, nhận ra sự dối trá của tôi có gì là khó, bởi vì tôi đâu có sành món dối trá.
- Anh uống rượi à? - Cô không chấp việc tôi nói dối. Vẫn sự quan tâm bao giờ cũng chừng mực chỉ có ở cô. Cô dứng dậy đi đến bên tôi dìu tôi lại giường, rồi không chút vội vàng, cô rót cho tôi một cốc nước nóng. Và trong khi tôi uống thứ nước trắng không mùi không vị ấy, thì cô chăm chăm nhìn vào mắt tôi.
- Có say không? - Hỷ hỏi.
- Có, nhưng giờ thì tỉnh rồi. - Cô nói.
- Không say, không say đâu - tôi nói.
Hỷ đứng dậy, vẻ uể oải. Chẳng biết sao tôi lại nhìn theo cái bóng của anh đang chuyển từ nền nhà lên vách, rồi rút xuống chân anh và biến mất.
- Tôi chờ anh từ chập tối đến giờ - Hỷ nói - Lúc nãy anh Viễn đến đây, tôi biết anh chưa viết cho tôi, nhưng tôi cũng nán lại chờ anh về để nhìn cái mặt anh. Thấy mặt anh rồi, giờ tôi chào anh tôi đi.
- Để cho tôi yên. - Tôi kêu lên, không để tâm đến giọng giễu cợt anh dành cho tôi một cách sỗ sàng.
- Khuya rồi, anh đi đâu bây giờ? - Linh hỏi, giọng lo lắng.
- Tôi lên ngủ với anh Viễn. - Nói xong, không chào vợ chồng tôi. Hỷ đi ra khỏi phòng. Tôi nghe tiếng bước chân anh lép nhép trên mặt sân và tiếng rủa. - Mẹ kiếp.
Linh đón cái cốc nơi tay tôi đặt lên tủ con và cứ đứng cạnh tủ nhìn ra ngoài trời đêm. Tôi nằm xuống giường, nghển cổ nhìn cô. Cô đang đưa tay vấn tóc thành búi quả bưởi sau ót, ngực và bụng cô nhô hẳn về phía trước. Tự nhiên, mắt tôi bị hút vào bụng cô. Hôm nay đã là ngày thứ ba. Cô như thế, nghĩa là có rồi. Có một hài nhi một tháng tuổi, hoặc hai mươi chín ngày tuổi, hoặc hai mươi tám... hoặc hai mươi lăm... hoặc mười bốn... Hôm tôi tan vào cô cách đây mười mấy ngày nhỉ? Không biết. Mà biết cũng có ích gì. Của hắn hay của tôi, cái hài nhi ấy? Câu hỏi này sẽ lởn vởn, sẽ ám tôi như ma ám suốt chín tháng nữa, hơn chín tháng nữa... tôi nhắm mắt. Căn phòng chỉ còn nghe mỗi tiếng tà áo cô sột soạt. Còn ngoài kia, gió đang thổi, cái gì đó đang cựa quậy u...u...u...lào xào...!
Thứ âm thanh bí ẩn của ma quỷ tôi nghe hồi thơ bé còn lưu giữ trong tiềm thức bỗng xuất hiện. Hay tiếng giấy tờ trong cái túi vải tôi vứt dưới chân giường. Trong ấy có tờ biên bản khám nghiệm tử thi. Tôi mở choàng mắt, đập tay xuống chiếu. Cảm giác mình đang dính dáng đến một chuyện nghiêm trọng do vợ kéo về nhà khiến tôi thấy hờn giận cô. Tôi đã xây được cái nhà bếp kín đáo, hai vợ chồng được ông Đan và anh Viễn thu xếp việc làm thích hợp, chúng tôi có thể yên ổn sống. Chính cô chọc động sự yên ổn đang tới ấy. Cô đón Hỷ về nhà. Cô xúi tôi. Cái thai cô mang trong bụng chưa đủ cho tôi và cô hết sức chịu đựng chăng?
Cô đã cởi áo ngoài, lên nằm cạnh tôi, đặt một bàn tay lên trán tôi:
- Đầu anh nóng hâm hấp. - Cô quan tâm - Dậy ăn đi tý gì chứ? Có trứng và canh ngon lắm.
- Ăn đủ rồi. - Tôi đáp.
- Ăn mệt mỏi, cơ khổ chứ gì! - Cô diễn giải ý tôi.
- Chịu cô - Tôi thán phục một cách không tự giác.
- Vậy là cuối cùng anh không viết? - Cô hỏi. Giọng cô cho tôi hay rằng nãy giờ cô không rời khỏi việc “phơi ông Long”.
- Công an về nhà máy truy tìm những người liên quan đến việc kiện cáo ông Long. - Tôi nói rành rọt từng chữ - Người ta biết hết rồi. Biết cả chuyện Hỷ tìm đến gặp những ai những ai.
Cô trở mình, rút tay khỏi trán tôi.
- Thế thì sao?
- Tôi bực:
- Thì tôi và cô sẽ không yên.
Cô chuầy người trên giường đến nỗi nan tre kêu ọt ẹt. Lẫn trong tiếng ọt ẹt đến khó chịu ấy là tiếng thở dài.
- Anh đừng nghĩ, anh viết là để giúp mỗi anh Hỷ, là vì thương mỗi anh Hỷ - Cô nói - Dù là hoàn cảnh anh Hỷ cũng thật đáng thương.
- Thì là vì cái gì - Cái đầu mù mịt của tôi nảy ra một câu hỏi thật ngớ ngẩn.
- Vì anh, vì tôi, vì nhiều người - Cô nói, hình như cô sắp nổi đóa. Anh viết là đúng.
- Và người ra riềng cổ tôi lại. Cô thích thế à?
Câu nói của tôi như quả pháo nổ trong người cô, cô ngồi phắt dậy, nhưng rồi như không biết phải làm gì, cô lại đổ người xuống cạnh tôi.
- Anh sợ hãi? - Cô lạnh lùng hỏi.
- Cô không sợ? - Tôi cười khẩy, dường như chỉ có cười thế, hòn than đỏ rực trong người tôi mới dịu nóng - Cô dũng cảm nên đến nỗi người ta ban tặng cho cô cái vật đang... - Tôi kịp thời ngập miệng. Nhưng không kịp nữa. Cô đưa tay ôm lấy bụng mình như một phản xạ. Câu nói tàn nhẫn, ngu dại của tôi đã quyết định thái độ và tình cảm của cô đối với tôi.
Cô quay ngoắt lại. Tôi thấy mắt cô lóe sáng....
- Anh không nói cho hết câu đi! Thì ra miệng lưỡi anh một đằng, bụng dạ anh một nẻo. Anh đổ mọi tội lỗi lên đầu tôi. Cái hậu họa này là vì tôi, vì tôi tất cả, vì tôi hết. Anh quên là tôi đã giang tay ra để xua anh, để anh đừng nghe thằng ấy. Anh bảo, anh và tôi bị dồn vào chân hang, còn một lỗ thoát, bíu vào nhau mà chui ra. Anh nói hay tôi nói? Trời đất ơi! Cái thân tôi sao mà khổ thế này.
Cô lăn ra mép giường rồi nằm sấp xuống, cắn vào mạ giường để nén tiếng khóc. Tôi quàng tay qua vai cô. Mồm miệng tôi cứng đờ. Tôi dùng bàn tay vuốt ve vai, cổ, lưng cô, mong làm dịu bớt nỗi ấm ức trong cô, có thể vì thế, cô sẽ tha thứ cho tôi.
Mà tha thứ cái gì nhỉ? - Tôi lì lợm nghĩ. - Tôi sợ hãi không đúng sao? Đấy! Vào lúc này, đâu đó ngoài sân, cạnh bụi mía cũng có thể là phía sau cái hố bom, có ai đó đang đi. Họ lẫn với bóng tối, nhòa vào bóng tối, chỉ có những cặp mắt đang lóe sáng như mắt mèo nhìn chằng chằng vào nhà tôi. Lép nhép! Thình! Thịch! Thình! Họ đang bước qua sân. Sân hôm nay ướt nước mưa mà... Tôi nhấc đầu lên rồi thả mạnh xuống. Tiếng bước chân im bặt. Nhưng những bóng người vẫn còn lờ mờ ngoài kia. Lá mía động đậy đấy! Người tôi gây lạnh, bàn tay tôi run lên trên vai Linh.
Cô tụt khỏi giường đi ra thềm. Ngoài trời có một cơn giông nào đó đang kéo tới nghe ào ào và thấy chớp lóe sáng loằng ngoằng. Hết sân là mấy bụi mía. Bên kia bụi mía là hồ nước. Nước xanh lẻo, sâu thẳm.
Tôi bật dậy, chạy ra thềm. Cô không đi về phía hồ nước!.
*
* *
- Tôi nói thật với chú, cái mặt chú nhìn chán không chịu được. Hồi ở nhà chú sợ mấy ông xã, vào thanh niên xung phong chú sợ Phan Bá Long. Bây giờ chú sợ ai? Sợ tôi, sợ ông Đan?
- Không phải.
- Vậy thì chú sợ cái cóc khô gì mà cứ mặt méo mày chau suốt ngày?
- Tôi cũng không biết nữa mà... Tôi đã nói với anh mấy lần rồi mà... Tôi đã từng hỏi anh như bây giờ anh hỏi tôi đấy. Có cái bóng đen lò mò quanh tôi, trương đôi mắt mèo nhìn tôi, chỉ mình tôi nom thấy. Chưa đủ cho tôi sao, nay lại giáng xuống đầu tôi cái khác...
- Cái bụng cô Linh chứ gì? - Viễn hỏi, giọng bình thản đến nỗi tôi phải giật mình quay lại nhìn vào mặt anh. Mắt anh có nỗi buồn sẻ chia.
- Tôi phải làm sao? - Tôi hỏi.
- Tống mẹ nó ra. - Viễn lạnh lùng.
- Là một con người làm thế đâu được. - Tôi nói.
- Nửa người thôi còn nửa nữa là ngợm. Cũng có thể hai phần đều ngợm, chú sợ thằng ngợm chưa thành hình người ấy, sợ đến vãi đái, nhưng lại muốn ôm lấy nó. Vậy thì cứ ôm lấy.
Tôi đỏ bừng cả mặt, muốn cãi anh một câu nhưng ngôn từ biến đâu mất. Lời nói anh có gai, có ngạnh nhưng cũng chỉ vì muốn vợ chồng tôi hòa thuận. Anh hiểu tôi, đưa tôi về nhà máy tức là kéo tôi trong lỗ huyệt lên mặt đất; cái ơn này tôi sẽ không bao giờ quên. Anh chửi chứ có tát vào mặt tôi thì cũng không làm thay đổi được tình cảm tôi đối với anh. Song việc anh vừa bảo nó quá sức tôi. Dù tôi không nhúng tay, chỉ mỗi Linh làm thì nguyên nhân vẫn là tôi. Cô bảo rằng, cô tẩy cái hạt máu, cứ cho là máu độc ông Long để lại trong người cô cũng bởi cô yêu thương tôi, cô không muốn tôi bị hạt máu mai kia là con người hoặc nửa người nửa ngợm ám ảnh, quấy phá. Rốt cục tôi là nguyên nhân duy nhất tạo ra mọi nỗi day dứt, dằn vặt khủng khiếp cho cô.
- Đừng tự vò xé nữa - Viễn nói, rõ ràng anh đọc thấu ý nghĩ của tôi. Anh đưa tay ra, dường như rất ngượng nghịu đặt lên vai tôi nói tiếp. - Cứ như vào cái thời buổi này, vợ chồng có cãi cọ mới thật sự là vợ chồng hay sao ấy. Tôi thấy hầu hết các gia đình đều lục đục. Cứ ngẫm nghĩ sẽ nhìn ra lắm thứ. Đặc điểm vĩ đại có tính lịch sử của dân tộc ta hiện nay là mâu thuẫn trong gia đình hầu hết sinh từ cái ăn, cái mặc; tức nằm mức xung đột vật chất. Nó vừa thảm hại vừa đáng thương. Vợ chồng chú ở tầm cao hơn là xung đột vì lợi ích tinh thần.
Tôi hất bàn tay anh ra khỏi vai mình.
- Anh nói lung tung lắm. Lợi ích khỉ gió. Nỗi đau, anh biết chứ? Nỗi đau mà lại lợi ích à?
Viễn vẫn không chút bối rối.
- Anh đau ít hơn cô, cô đau ít hơn anh, anh đau nhiều hơn cô, cô đau nhiều hơn anh vân vân... Đừng nghĩ tôi đùa - Viễn nghiêm giọng - Chú đã có khi nào bình tĩnh để nghĩ sự đời đâu. Chú luôn ở trạng thái xúc động thì làm nên trò trống gì. Chao ôi! - Anh ngửa mặt lên trời than - Thời buổi phức tạp, cứ phải có lý trí mạnh mẽ. Thế mà lý trí của chú tỷ lệ thuận với tình cảm mà tình cảm của chú là thứ tình cảm sướt mướt.
- Anh nói nữa đi - Tôi nổi tự ái, cáu khỉnh.
Viễn không quan tâm đến thái độ của tôi và dường như anh chưa ra khỏi cảnh tượng nào đó của anh. Cặp mắt anh thẳm sâu một nỗi băn khoăn khôn nguôi.
- Chú nên biết - Viễn chậm rãi. - Vợ chú mỗi khát khao trả được thù. Chú không nhận ra điều ấy ư? Nó nằm trong từng cái run của lông mi cô ấy. Chưa sòng phẳng được với Phan Bá Long, tôi tin là vợ chồng chú chưa có êm ấm đâu. Yên ổn thì khả dĩ có được, vì chú và cô ấy sống ở nhà máy này nó cũng tử tể. Còn êm ấm thì ngoài vợ chồng chú ra, không ai giúp được hết. Vậy nhưng chú lại nấp vào hốc cây, chui vào hang đá để tìm êm ấm. ở xứ nào, ở cỗi nào chứ ở đây thế là hỏng.
- Trả thù à? - Tôi hỏi Không có cách nào khác sao? Tổ chức Đảng ở đâu? Lãnh đạo chính quyền ở đâu? Họ sẽ thấy hết, họ sẽ kỷ luật.
- Bắt một người ăn xin cũng phải có chứng cứ, huống hồ ông Long - Viễn vừa nói vừa lắc đầu - Chứng cứ để kỷ luật ông Long còn nằm ở vợ chồng chú, ở trong tập giấy của Hỷ, ở cả trong đầu tôi. Phải cho Đảng biết sự thật về hắn. Việc tôi, cô Linh và Hỷ muốn chú làm là thế. Nhưng chú không dám làm. - Anh lại lắc đầu. Tôi có cảm giác mặt anh đanh lại - Không biết rồi những gì sẽ xẩy ra với cô ấy. Cô ấy sẽ liều lĩnh là cái chắc. Hồi Phượng chết, chú biết Linh nói gì không? Cô ấy bảo: “Chị Phượng chứ rơi vào em, em giết hắn chết tươi trước rồi em mới chịu chết”. Giờ cô ấy rơi vào rồi đó.
Tôi quay nhanh lại, chộp hai tay lên vai Viễn. Hình như mặt tôi tái xanh và mắt lộ vẻ hoảng hốt.
Viễn bảo:
- Bình tĩnh và về đi. Trước hết xin lỗi cô ấy bởi những câu ngu dại của chú tối qua, sau nghĩ xem nên làm gì.
- Anh biết chuyện xẩy ra của tôi và cô ấy? - Tôi hỏi, dường như có ý định chờ đợi một điều gì đấy để vịn vào mà không tin tất cả những điều anh vừa nói.
- Tôi vừa ở nhà anh sáng nay. - Viễn nói và gỡ tay tôi ra khỏi vai anh. Tôi bỗng thấy tủi thân. Cuối cùng tôi là kẻ gây ra mọi chuyện, tôi là kẻ phải chịu trách nhiệm về mọi thứ. Anh ta nói đúng hết nhưng sao tôi thấy nó vô lý làm vậy. Kể cả việc Linh có thể đi trả thù vẫn thấy nó vô lý, bởi vì rằng... Tôi lúng túng đến bứt rứt khắp da thịt, biết điều đó là điều không giải thích được, nó nằm ở chỗ nào đó mấp mé phía ngoài tư duy tôi.
*
* *
- Anh!
Em không chờ anh về. Em sợ có anh bên cạnh sẽ không đủ sức dứt áo ra đi. Tình cảm vợ chồng ta đủ độ níu giữ em lại.
Khi anh đọc những dòng này thì em đã ngồi trên một chiếc ô tô nào đó. Em đi trả thù, nghe dữ dằn, man rợ thế nào ấy nhưng đúng là thế.
Anh hãy bình tĩnh đọc hết bức thư này sẽ hiểu em và để không giận em nhiều.
Chắc anh còn nhớ cái đêm ồn ào ở thị xã. Anh và em gặp nhau lần đầu đã thấy nó oái oăm rồi; như điều bí ẩn báo trước cho số phận hai đứa mình về sau này. Hôm ấy em bị ngã xuống vệ đường và anh cũng bị xô ngã xuống cạnh em. Thế mà anh không đỡ em dậy, không dìu em qua đường. Em phải cắn răng chịu đau nhảy lò cò giữa đám người xô đẩy, chen chúc nhau, mặt em lúc ấy chắc có vẻ kiêu hãnh trẻ con lắm. Em biết anh sợ phạm quy. Tính em vốn ghét những người yếu đuối. Nhưng em không ghét nổi anh. Mấy lần em tìm cách gặp lại anh nhưng không thấy bóng dáng anh đâu. Có người ở tổng đội bảo với em rằng anh là ông sư trẻ đang đóng cửa đọc sách kinh. Chỉ mỗi điều ấy đã hấp dẫn em lắm rồi. Bởi vì em là con bé nghiện sách, tính khí em nó thế nào một phần không nhỏ là do sách tạo nên. Sau đó thì người ta chuyển em về đại đội. Rồi anh cũng bị ném về đó. Cái đêm người ta lôi anh đi bắt em đọc sách, thấy em, anh bỏ chạy. Lúc đầu em nghĩ vì anh tốt với em mà bỏ chạy, dần dà em nhận ra không phải thế. Anh sợ hãi đủ thứ trong đó có nỗi sợ em coi khinh. Em cũng nhận ra, cuộc đời bất công và tàn nhẫn đã tạo nên một thứ thói quen sợ tắm sông, sợ trèo cây, sợ tối chập choạng. Những sự cố xảy ra dồn dập đã xích dần số phận hai chúng ta lại với nhau. Anh và em cùng phải phơi mặt trước đại đội trưởng Hỷ để chờ anh ta phán xét kỷ luật, cùng bị ném quăng quất từ tổng đội về đại đội rồi đại đội lên tổng đội, cùng là nạn nhân của Phan Bá Long. Hắn ta đã phân phát khá công bằng sự độc địa của hắn cho hai đứa ta. Bữa hắn gài bẫy để ta mắc vào, anh đã ký vào tờ giấy vu khống, em không trách anh. Em đã đến mức phó mặc cho số phận. sự xấu xa sau không bằng sự xấu xa trước thì sự xấu xa sau lại trở lên đẹp. Trước sự “em ăn nằm với anh” được người ta rải ra khắp đội như rải truyền đơn tuyên truyền, em đã bị ăn nằm với hắn. Em đang phải vừa lau nước mắt, vừa cắn môi để kể cho anh nghe chuyện ấy: Anh đã biết, biết từ dạo ấy, nhưng chưa biết kỹ đâu mà. Bao nhiêu lần sau ngày cưới, em định kể kỹ nhưng anh cứ gạt đi. Anh không muốn làm vởn bùn lên mặt nước hồ? Ngày xưa, mỗi khi gặp chuyện chẳng lành mẹ em thường bảo: “Miếng ngon nhớ lâu, đòn đau nhớ đời”. Em nhớ đời cái đòn nó dành cho em.
Lần anh và em cùng bị gọi lên tổng đội, anh ở trong khu văn phòng để viết tiết mục cho đội văn nghệ, còn em người ta gửi vào nhà một bà cụ già bị điếc. Việc của em là sao chép danh sách thanh niên xung phong toàn tổng đội.
Một bữa, hắn cho người xuống gọi em lên:
- Thanh niên xung phong sắp giải thể rồi, cô lo giả nợ cho tôi - Hắn nói và cười khẩy:
- Nợ gì ạ? - Em hỏi ngay.
- Cái tát. - Hắn nửa nghiêm chỉnh, nửa đùa cợt.
Dù có đùa cợt nghe xong em cũng tái mặt. Chẳng là trước kia có lần, hắn định giở trò, em đã tát vào mặt hắn. Cái tát ấy đã biến em thành “lãng mạn”, thành “tiểu tử sản”. Viết xong danh sách, em đưa lên nộp cho phòng tổ chức, người ta bảo, nộp cho thủ trưởng Long. Em trèo cầu thang lên nhà hắn. Hắn bảo, nộp cho phòng tổ chức rồi về đơn vị.
Em sắp quay lui thì hắn bỗng gọi:
- Uống nước đã. Uống đi kẻo về dọc đường khát. - Giọng hắn thản nhiên lạ lùng.
Em đã không nhận ra, nó chỉ làm ra vẻ thản nhiên. Lại đang khát, em đã tự rót nước trong cái ấm nhôm, đặt giữa bàn ra bát và uống. Cả lúc ấy hắn cũng có vẻ không có em ở trong phòng. Em đã uống, anh biết không, em uống như chưa bao giờ được uống. Bất hạnh nằm sẵn trong thứ nước không màu ấy. Sao mà em ngu đần thế. Sao em không nghĩ được rằng, con thỏ chưa giả nợ được cho con chó sói thì đừng hòng đi qua trước mặt nó. Lượng thuốc ngủ quá mạnh đã làm em gục trước khi ra khỏi hai cánh cửa lim đen nhức. Những gì xảy ra sau đó ư? Em không biết gì hết, ngoài cái ấn tượng về sự rạn vỡ nào đó trong khắp cơ thể, ký ức em lưu giữ lại cho đến lúc tỉnh. Em đã không xỉ vả hắn, không tát vào mặt hắn, không làm tung tóe chuyện ra, vì sao thế em vẫn không giải thích được. Từ hôm ấy em ở lỳ trong nhà bà cụ điếc, suốt ngày bóp vầng trán nhăn nheo cho bà.
Hắn bắt anh và em rồi vu vạ, rồi dồn chúng ta vào đáy hang để thành vợ chồng là một tính toán chỉ có ở những thứ người ngợm như hắn. Hắn tính, nếu tội ác hắn để lại trong em thành nhân chứng thì đã có anh gánh chịu. Thế đấy, anh tội nghiệp của em ạ. Chúng ta đã chấp nhận tất cả như chấp nhận một thứ trò chời, thứ trò chơi khủng khiếp.
Cái vết nhục ông ấy khắc vào tim em đã được anh làm nhạt đi bằng thái độ trân trọng của anh đối với em, bằng tình anh yêu thương em. Nhưng càng ngày em càng nhận ra rõ ràng rằng, bất hạnh đã hiện hình, nó đang lớn dần, nó sẽ giáng đòn xuống đầu ta. Em biết em có thai. Em lần lữa ngày này qua ngày khác không dám nói với anh. Em đã lợi dụng sự hồn nhiên ngờ nghệch của anh về phụ nữ để kéo dài cái hạn “năm ngày”, kéo dài sự êm ấm ra. Hôm nay là ngày thứ năm”. Lúc này anh ở đâu, làm gì chắc anh cũng đang nhớ ngày hôm nay là ngày biết có hay không có cái ấy. Nó đã có. Và nó không phải con anh. Thà chết, em cũng không dối trá với anh. Nó không phải con anh, chúng ta bất lực và đáng thương làm sao, hả anh?
Anh đã biết điều ấy rồi. Chỉ bởi chúng ta tôn trọng nhau, thương nhau mà cứ bịa ra đủ giả thiết, đủ thứ “có lẽ” để tự lừa mình, để an ủi nhau mà thôi. Trời ơi, mỗi khi bàn tay anh chạm vào bụng em, nó rụt lại như phải bỏng, em thấy xót xa, thấy cuộc đời nhạt thếch và tàn nhẫn làm sao. Dầu anh ý tứ mấy đi chăng nữa thì em vẫn bắt gặp cặp mắt của anh nhìn em nó nói điều gì. Tiếng thở dài của anh, vẻ rầu rĩ của anh, sự hốt hoảng của anh khi Hỷ xuất hiện, nỗi lo sợ của anh khi thấy công an về nhà máy, cả sự bối rối của anh hôm uống rượu về... em đọc được đằng sau nó, ngoài nỗi sợ hãi thói quen đã chất thêm nỗi sợ cái hình nhân người ở trong người em.
Anh không giải quyết những sự vướng mắc ác nghiệt ấy cho dù chỉ mỗi việc làm nhỏ là viết bài tố cáo hắn. Vậy thì em phải làm.
Em không trách anh, không giận anh đâu. Mọi phẩm chất hiện có trong anh nó được hình thành từ thuở nào là để tự vệ, để bảo đảm sinh mạng. Suốt cuộc đời anh phải lo tự vệ. Mà đã tự về thì bất kể phương tiện nào miễn là mình tồn tại. Em hiểu ra vậy. Và em lo cho anh, chẳng biết rồi chặng đời còn lại của anh, anh sẽ sống thế nào trước sự hoành hành của cái ác. Cái ác, anh ơi, nó không nương nhẹ trước cái yếu ớt đâu anh.
Hãy tha thứ cho em vì em đã nói những điều ấy với anh. Em mới nói lần này là lần đầu và em tin sẽ không bao giờ nói với anh những điều đó nữa. Sau sự ra đi của em, anh sẽ hiểu ra tất cả. Không phải em trách móc gì anh đâu. Ngay cả bây giờ, khi mỗi mình em trong cô đơn này, khi đang không biết sẽ nương náu vào đâu, sẽ tựa vào ai ngày mai, ngày kia, em vẫn không trách anh.
Chắc anh muốn biết em sẽ làm gì với hắn ta. Em chưa thể nói với anh vì chính em chưa rõ em sẽ làm gì. Chỉ mỗi điều, em tin em sẽ thành công và không làm phiền lụy đến anh.
Thôi tạm biệt anh. Mai kia nếu em có về muộn, anh hãy tin rằng đấy là vì em chưa xong việc, chứ không phải vì lòng dạ em. Nếu em có mệnh hệ nào anh hãy ngày này mà thắp cho em một nén hương như bạn bè chị Phượng thắp cho chị ấy trên tảng đá cạnh sông Già.
Tạm biệt anh của em
Thùy Linh”.
Một hay hai giọt nước mắt nóng hổi lăn trên má tôi rồi rơi xuống bức thư. Tôi muốn nằm vùi đầu lên gối mà khóc. Nhưng tai họa hơn mọi tai họa này đã cho tôi nhận ra khóc chẳng đem lại ích gì. Tôi ráng cảm nhận cái quan trọng nhất trong bức thư dài bốn trang của em. Và miệng lẩm bẩm: Linh đi trả thù! Tay cầm thư, tôi chạy ra khỏi nhà. Không biết là khoảng nào của ngày, tôi đã mất ý niệm về thời gian. Tôi giẫm bừa lên bùn, lên cỏ, lên đá, lên gạch, lên cây xấu hổ; tôi chạy xạt qua những người công nhân đi làm về; tôi để ngoài mắt cái nhìn ngạc nhiên của họ; tôi để ngoài tai lời luận bàn của họ về dáng vẻ giống hệt kẻ tâm thần của tôi. Tôi đi tìm Viễn. Chỉ có anh mới giúp được tôi.
Viễn đang ngồi nhìn ra cửa, cứ như anh sẵn sàng đón tôi. Khuôn mặt, đôi tay, dáng ngồi của anh đều bị dị dạng, méo mó đi và lộ rõ vẻ căng thẳng đến nhức nhối. Đôi môi anh động đậy tuồng như đang nói một điều gì đó nhưng không thành tiếng.
Tôi nặng nề bước vào phòng đến sát chỗ anh ngồi, dúi bức thư vào tay anh rồi rơi người xuống cái ghế cạnh đấy.
- Linh bỏ đi rồi! - Tôi kêu lên lí nhí.
Viễn mở bức thư, lật trang này sang trang kia rồi gấp lại, đặt xuống bàn một cách cẩn thận. Đoạn anh vươn thẳng người đứng lên.
- Tôi đã lường đến sự này - Viễn nói - Vậy là, lúc nãy anh về đã không kịp - Giọng anh đều đều như nước mưa nhỏ từ mái tranh xuống mặt đất nóng hầm hập. Tôi cảm thấy trong mỗi âm tiết anh thốt ra một cách khó nhọc kia có tất cả: tức giận, trách móc, thương xót.
- Tôi phải làm gì đây? - Tôi bối rối, nôn nóng.
- Sao bây giờ anh mới đi hỏi tôi phải làm gì? - Viễn cay nghiệt.
Tôi đưa tay sờ lên ngực, ở chỗ nào đó đang có những mũi kim châm. Đúng là tôi chưa hề hỏi anh như thế bao giờ. Những chẳng lẽ vào lúc tôi gặp tai họa thế này, anh còn ngồi đe nẹt tôi điều ấy ư?
- Cô ấy đi là đúng thôi - Viễn nói - Chú hoảng hốt cũng vô ích. Đáng trách là cô ấy ra đi không nói năng với ai. Bởi chú làm cô ấy nổi đóa. Máu tam bành đàn bà mà nổi lên thì trời cũng nhỏ nói chi đến bí thư, chủ tịch.
- Làm sao bây giờ? - Tôi không quan tâm đến thái độ của anh đối với tôi, chỉ cần anh chỉ giáo cho đường đi nước bước.
- Chú ra tỉnh tìm cô ấy chứ làm sao nữa - Viễn nói - Cô ấy có thể làm càn. Làm càn là không được đâu. Tôi sẽ cấp cho chú một xệp giấy giới thiệu, cần vào đâu cứ chìa ra. Nhớ là hiện nay chú là một công nhân cứ không phải một phần tử có lý lịch xấu, cũng không phải thằng cha vơ chú váo nào. Ra ngoài ấy, chú tìm đến nhà chị Tâm, chị ruột cô Phượng. Trước kia Linh và Phượng đã đi lại nhà chị Tâm mấy lần. Có thể cô Linh nghỉ ở đó. Chẳng nhớ số nhà, đường phố quái gì, chỉ biết nằm ngay sát tường phía đông cái nhà thờ Tràng Ninh. Cả thành phố chỉ có mỗi nhà thờ Thiên chúa giáo ấy. Tháp chuông cao lắm, đứng đâu cũng thấy. Ông Đan chưa về, không thì tôi sẽ đi với chú. Thôi thì một mình chú đi, tự lo liệu lấy. Xong vụ này chúng tôi phải cử chú đi học, chú ra khỏi cái “tổ ấm” của chú cho sáng mắt, sáng lòng.
Tôi vội vàng đứng dậy, đi ra cửa. Anh bắt tay tôi một cái, việc làm rất ít có ở anh. Rồi anh đứng trên thềm, vẻ băn khoăn, lo lắng nhìn theo tôi.
20.
Tôi đứng ở ngã ba Treo đón ô tô suốt hai tiếng đồng hồ với tâm trạng nôn nóng và cơ thể giậm giật như đứng trên một bãi than cháy âm ỉ. Trời lại lắc rắc mưa. Dù thế, tóc tai, áo quần tôi cũng ướt sũng. Thỉnh thoảng mới thấy một chiếc ô tô xuất hiện, nhưng mặc tôi đưa cả hai tay lên vẫy nó vẫn chạy lướt qua. Cuối cùng một thanh niên đánh xe ngựa, chắc động lòng trắc ẩn trước dáng vẻ thảm hại của tôi đã ghìm cương. Con ngựa đen gầy gò trơ xương sườn được nghỉ đột ngột, dũi cái mõm vào đống bã mía lẫn rác rưởi bên đường và gõ móng lộp cộp. Anh thanh niên, khuôn mặt thanh thản dưới vành mũ lá rách bươm, chỉ roi về phía trước, hất đầu một cái ý hỏi: có phải muốn về đằng ấy không? Tôi đáp “phải” và cũng kèm theo cái gật đầu. Anh ta lại vòng roi chỉ xuống tấm ván bắc ngang thùng xe trên những chồng gạch đỏ au và hất cái nhìn từ tôi đến đấy, ý bảo: ngồi chỗ kia. Không có máy bay đi ô tô, không có ô tô đi xe ngựa là thế này đây. Tôi bám vào thành xe trèo lên. Anh thanh niên như đang sống với cái gì trong mình, không liên quan đến mưa, đường xá và cả xe, ngựa và cả tôi, ngồi lặng yên, chốc chốc mới kêu: “Hự! Hự” và quất roi vút vút. Ngồi trên tấm ván, qua vai anh, tôi có thể nhìn thấy những đường gấp khúc của nhà cửa cắt vào nền trời xa xăm. Đấy là thành phố. ở đó ồn ào huyên náo tập trung đủ thứ xa lạ với tôi. Chỉ có mỗi Thùy Linh thì từ nay cũng trở nên xa lạ rồi. Có thể đây là tình cảm của tôi trong cơn xúc động mạnh thì cũng đã có cảm nhận không vô cớ về sự xa lạ dù là chưa rõ ràng kia. Mọi tan vỡ, đến như động đất bắt đầu chắc cũng từ một chút xíu nào đó chưa rõ ràng. Tôi ngửa khuôn mặt nóng phừng lên trời, dường như làm thế những hạt mưa giờ đã trở nên hiếm hoi có thể xối rửa mọi ý nghĩ ra khỏi người.
Chàng thanh niên chở gạch hóa ra là một người câm. Ngay câu đầu tiên tôi hỏi thăm anh, tôi đã nhận ra cái điều khủng khiếp ấy. Cuộc gặp gỡ của hai kẻ bất hạnh đây - Tôi nghĩ - Thiên nhiên có những luật chơi riêng bí ẩn mà những bộ óc lười nhác không nhận ra đó thôi.
- ơ... ơ, u... - Anh thanh niên vung roi ngựa về phía cánh đồng bên trái xe, mắt nhìn tôi lóe sáng như muốn mách bảo với tôi một điều gì đó đang cựa quậy trong thế giới câm lặng của anh. Tôi nhướn mi mắt nhìn theo ngọn roi nơi tay anh. Dọc theo đường thấy những khuôn đất bóng dáng của một nền nhà, những gốc cây côi cút, những cái miệng giếng bị đập vỡ hoác, những mảnh chum sành úp sấp hệt những cái mũ sắt. Ngày xưa, đây là một cái làng có tên gọi là làng Bấn. Làng lên núi trong cuộc cách mạng cơ khí hóa nông nghiệp tiến lên sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa. Bóng dáng của làng chỉ còn lại ở những hình ảnh yếu ớt dưới mưa gió phũ phàng kia, từng uống nước giếng kia, từng tắm cạnh chum sành kia... Rồi cỏ sẽ mọc lên, hoặc máy móc sẽ san ủi nốt chút bóng dáng còn lại ấy.
Qua làng con đường vẫn chạy thẳng giữa đồng không mông quạnh. Tôi đang gặp lại cái dáng uốn cong của cây lúa, mặt nước dâm dấp trên da ruộng, bờ cỏ tanh tách tiếng chân cào cào, châu chấu, ngọn gió đượm mùi cơm sôi, đôi mắt dưới vành nón lá dãi dầu. Tất cả, từng sống trong tôi hàng chục năm qua, từ thời tôi và Nhi còn là hai đứa trẻ con. Cảnh sắc ở đồng này với đồng làng tôi mười lăm năm trước tựa hồ chẳng có gì khác nhau, dường như trong cuộc sống phát triển ghê gớm và phức tạp cũng ghê gớm, vẫn còn một vùng nằm yên lặng để làm nhiệm vụ bảo lưu thứ cần thiết cho mọi con người. Tôi là kẻ sinh ra và lớn lên với đất, với những bờ cỏ, những chú cào cào, những bông lúa, những cây tre, những màu bùn và bóng đa làng vậy mà tôi đã quên chúng. Tôi quên nó nhưng đâu phải do tôi mà bởi những kẻ như Trần Tỵ, như Phan Bá Long đã chèn lên chút hồn nhiên không nhiều nhặn gì mà thiên nhiên phú cho tôi, đủ thứ bất công tàn nhẫn. Tôi đã thoát khỏi sự quản lý của hắn nhưng không thoát được di hại tội ác của hắn. Tôi và Linh, cả hai đang bị những thứ hắn để lại dày vò khủng khiếp. Sự dày vò ấy đến lúc nó sẽ làm cho chúng tôi cuồng loạn trí óc, cướp đi chút tỉnh táo cuối cùng của chúng tôi, để sinh ra những hành vi không ai, kể cả chúng tôi biết nó như thế nào. Đấy! Linh đang đi làm cái việc đó. Cô trả thù kẻ đã làm hại đời chúng tôi. Bỗng nhiên tôi thấy sợ hãi, một sự sợ hãi bao trùm lên khoảng không vô biên của ý thức tôi, tóm lại một nỗi sợ hãi bao la đến không biết nó thế nào nữa.
- Lóc cóc!Vút vút!
Tôi nép sát vào anh thanh niên như kẻ bị lạnh áp vào hơi ấm.
- Lóc cóc! - Đấy là âm thanh duy nhất vào lúc này. Hình như tôi và chàng thanh niên đang sống ở cái thời con người và thiên nhiên hòa đồng ở điểm không ngôn ngữ. Chàng thanh niên đang nói thầm. Tôi đang nói thầm, con ngựa đang nói thầm, chiếc xe đang nói thầm, cái cây phi lao trụi lá đang nói thầm... Nói thầm với vô sự là anh em sinh đôi.
- Ơ... u... ơ... - Anh thanh niên dừng ngựa. Anh đưa cái roi chỉ xuống con đường ngoằn ngoèo vào một cái làng nhỏ ý bảo, anh sẽ rẽ về đường ấy. Tôi tụt xuống khỏi xe, nói thầm với anh lời cảm ơn, rồi cứ đứng nhìn theo anh mãi khi con ngựa, cái xe và anh khuất sau chỗ rẽ.
Tôi đi bộ thêm một cấy số nữa thì vào đến thành phố.
Đường phố nóng bỏng, người xô đẩy chen chúc nhau, đâu đâu cũng thấy ngổn ngang những vôi, gạch, vữa, sắt vụn và không khí đầy bụi bặm phảng phất mùi hôi hám của mùa hè. Hình như không ai quan tâm đến điều đó. Người ta đi lại, nói năng đầy vẻ nhởn nhơ bàng quan, tuồng như nơi họ đang hiện hữu chỉ là cái ga xép tạm nghỉ chân còn cuộc đời họ là chốn khác, nơi đó ai nấy biết với mình. Cái cảnh quan và khí chất phố xá kia người ta đã quen đến trơ lỳ, hoặc là người ta đã chán ngấy tận cổ. Thần kinh tôi bị kích động, lại thêm tất cả những cái đó dồn dập vào một lúc nên càng nhức nhối khó chịu. Tôi đi sát bên lề đường và vì thế mùi rượu lẫn khói thuốc từ trong quán hàng nhan nhản mọc ngay trên vỉa hè cứ xộc vào mũi. ý nghĩ trong đầu tôi bị rối loạn, thể chất suy nhược lắm rồi. Tôi nhớ đã một ngày không có miếng gì vào bụng. Trong thứ mùi hỗn tạp dường như có ở mọi thành phố, mũi tôi vẫn lặt ra được thứ mùi thơm dịu đầy hấp dẫn. Nhưng tôi không muốn dừng lại để ăn. Cái tháp chuông nhà thờ đúng như lời Viễn nói, cứ sừng sững trước mắt tôi từ lúc tôi đặt chân vào thành phố đến giờ. Trời càng tối nó càng nổi rõ nét giữa không gian nhạt nhòa. Tôi rẽ xuống một con đường nhỏ, mặt đường lổn nhổn đá dăm chạy giữa hai dãy nhà đủ kiểu đủ dáng, cái nhỏ bé tăm tối nằm cạnh cái to lớn sang trọng, cái giản dị cạnh cái kệch cỡm, cái cao cạnh cái thấp..., nó đưa đến cho tôi một cảm giác về sự phi tự nhiên đến quái dị. Cảm giác ấy khơi gợi trí tò mò và nó phủ lấp lên nỗi lo lắng sợ hãi trong tôi một tấm màn lùng nhùng, nóng hổi. Chính trí tò mò ấy đã nối tôi với những vật xa lạ xung quang, khiến tôi thấy sự lạc lõng của mình trở nên kỳ diệu, sự cô đơn của mình trở nên vĩ đại, còn nỗi sợ hãi không giới hạn trở nên nhẹ bẫng. Tôi đã đi vào trong không khí tĩnh mịch có mùi sáp nến day dứt và tiếng vọng của bài kinh buổi tối. Tôi đứng trước cánh cổng có một mảnh sắt mang chữ số 13. Từ trong nhà một phụ nữ ăn vận giản dị, tóc chải vồng ra mở cổng. Tôi tự giới thiệu là bạn của Phượng, đến tìm Thùy Linh.
- Có, cô ấy có ở đây - Chị nói nhưng ngoảnh khuôn mặt dịu dàng tránh ánh mắt tôi.
Rồi nhìn xuống những bước chân chậm chạp của mình, chị cúi đầu, lặng im dẫn tôi qua mảnh sân đầy lá rụng vào nhà. Căn phòng nhỏ xíu, đứng ở cửa, cặp mắt tôi đã bao quát được tất cả đồ vật ít ỏi gồm một cái tủ chè, một bộ xa lông nan, một cái bàn nhỏ và mấy cái ghế đẩu. ý nghĩ Linh sẽ xuất hiện với nụ cười bối rối đáng yêu của tôi rơi tõm vào khoảng không câm lặng. Tôi nôn nóng hỏi: - Linh ở đâu ạ?
Gương mặt chị Tâm run run, chị bước đến bên bàn và chậm rãi nói:
- Chú ngồi xuống đi. Tôi pha nước chú uống. Trời đất cứ âm âm u u làm người oải ra chú nhỉ?
Cảm giác người phụ nữ có đôi mắt đang nhìn xuống đôi tay của mình kia, đang nói những câu vớ vẩn kia, chỉ cốt để che giấu một sự thật nào đó về Linh cứ ảm ảnh tôi. Tôi cựa quậy trên ghế, người nóng hầm hập:
- Chị cho tôi biết đi! - Tôi giục.
- Chú ăn một chút gì nhỉ? - Chị nói - Chú đi bằng phương tiện gì ra đây. Nom chú ốm yếu quá.
Sự dịu dàng của chị, vẻ bình yên của căn phòng đang làm tôi không chịu nổi. Tôi đứng dậy. Mặt mũi tôi chắc hiện rõ sự bực bội cau có. Chị Tâm bối rối một cách tội nghiệp.
- Chú ngồi xuống, tôi kể ngay đây - Chị nói.
Trong một khắc tôi ngồi yên trên ghế, đầu nhô về phía chị,
- Không thể hiểu nổi các người - Chị áp hai bàn tay vào hai bên thái dương, nhìn đăm đăm vào một điểm, nói - Cô ấy đến đây cùng một người đàn ông trên là Hỷ. Nom họ cũng phờ phạc như chú. Cô ấy bảo, đi sòng phẳng với ông Phan Bá Long và nhờ tôi giúp đỡ cho nơi ăn chốn ở. Tôi đang căm thù ông ấy vì cái chết oan uổng của em gái tôi, nhưng tôi vẫn không tán thành cái cách làm vô tổ chức như thế. Không được đâu, chú ạ. Bẻ que chống trời là việc làm của kẻ điên rồ. ở thành phố này, chung quang nhà tôi đây có bao chuyện bất công nhưng giải quyết cá nhân đâu có được. Cứ bình tâm lại, chịu đựng đi hiền thì gặp lành rồi. Qua giọng nói biết chị đang day dứt tột bực.
Tôi phải cố giữ họ lại ăn cơm, vì lúc ấy họ đang giận tôi. Trong bữa ăn tôi lại tiếp tục khuyên cô ấy trở về. Nhưng vô ích, thậm chí, cô ấy còn bảo tôi là yếu bóng vía. Cũng có thể như vậy thật; cũng có thể tôi chưa già lắm nhưng không hiểu được lứa tuổi trẻ hơn; cũng có thể cô ấy trả thù một cách êm ái...
Chị trở nên trầm ngâm.
- Rồi sao nữa? - Tôi giục.
- Rồi họ ra đi chứ còn sao nữa. Họ mang theo một tập giấy tờ kê khai tội trạng ông Long. Anh Hỷ giấu giếm một cái gì đó trong thắt lưng quần, tôi nghi là súng hoặc dao nhọn. Thế là tôi sợ vã cả mồ hôi. Cô ấy ra đến cổng còn quay lại dặn tôi là không được nói với ai chuyện này. Lúc dặn tôi, chú biết không, cô ấy mân mê trên vai tôi, mặt buồn não nề, còn mắt nhìn tôi thì ướt đẫm nước. “Chị Tâm ơi, chị đừng trách em, đừng cho em là con điên khùng, vì chị chưa hiểu hết những gánh nặng hắn chất lên người em phải gánh lâu nay”. Cô ấy nói thế, rồi đi. Nếu cô ấy không quay lại nói thế, có lẽ tôi đã gọi điện báo với công an rồi. Lúc ấy giữa trưa, khoảng 12 giờ... Tôi không hiểu... không hiểu được cô ấy... Hồi em gái tôi, con Phượng tội nghiệp ấy, tôi cũng không hiểu nó, phải không chú.
Chị hỏi tôi như hỏi một người thân thiết bằng thứ giọng dằn vặt.
Tôi tránh cái nhìn của chị, không đáp. Trời ơi! Thì chính tôi cũng có hiểu được hết mọi nhẽ trong cô đâu. Tôi vò mái tóc rối của mình.
Kể từ lúc đó trở đi tôi như người bị sốt, không còn biết nên làm gì và làm thế nào cho đúng. Đầu tôi đầy những ý nghĩ rối loạn, không rõ ràng và tôi nhận ra chính bản thân tôi đã không kiểm soát nổi chúng nữa. Tôi chỉ còn một ý nghĩ đinh ninh là phải tìm bằng được Linh.
Tôi rời nhà chị Tâm vào lúc chạng vạng tối. Chị ái ngại nhìn tôi nói như một tiếng kêu rên với chính nỗi lòng mình.
- Chú sẽ làm được gì?!
Tôi đâu còn nghĩ làm được gì hay không làm được gì. Cái ngôi nhà cao vút ở phía đông con đường lớn đang thu hút toàn bộ tâm trí tôi. Tôi nghe thấy tất cả nghị lực đang hướng về phía ấy.
Phố xá đã lên đèn. Tôi đi ngược lại lối phố lúc chiều đi. Trong các dãy quán hàng nhan nhản trên vỉa hè ánh điện sáng trưng, không khí thật tấp nập. Tôi hất đầu nhìn sang hè phố. Bên cửa rạp chiếu bóng, trên bức tranh quảng cáo một anh nông dân đứng trên một mỏm đồi trơ trụi nhìn về cánh đồng phía xa tít cười hoác miệng để lộ những cái răng hình vuông. Trong các quán giải khát lấp lánh ánh thủy tinh và tiếng cốc va nhau lanh canh. Hai bên phố tõe ra những ngõ nhỏ chật chột và câm lặng... Tất cả quang cảnh ấy lướt qua bên tôi không gây cho tôi một chút cảm giác nào.
Tôi vẫn vừa đi vừa chạy, không để ý đến người chung quanh nhìn mình như thế nào. Ngôi nhà ba tầng có những ô cửa sổ như những hốc mắt, nơi Phan Bá Long làm việc và với niềm tin không có căn cứ nào của tôi thì hắn ở trong đó, hiện rõ dần. Dãy hàng rào sắt và hai cánh cửa sắt đóng im ỉm đã ngăn tôi lại. Tôi lảo đảo đi dọc theo dãy hàng rào ấy. Suốt mấy tiếng đồng hồ tôi đi như thế với hy vọng là Linh có thể xuất hiện trước tôi. Rồi thần kinh bị kích động, tôi tưởng tượng ra đủ thứ tai nạn rùng rợn xảy ra với Linh. Tôi thấy cô xô cửa phòng đồng chí bí thư Tỉnh ủy, ném vào người ông ấy tất cả giấy tờ ghi tội trạng của ông Long. Cô bám vào gờ tường leo lên, chui vào cửa sổ, rút súng ra... cô rơi từ trên nóc nhà xuống... cô bỏ chạy đâm phải ô tô cảnh sát... Càng lâu đầu tôi càng nhức nhối, mù mịt, còn thân xác thì rệu rã.
Chắc đã khuya, quãng đường chạy song song với dãy hàng rào sắt vắng ngắt và yên tĩnh. Sự ồn ào của thành phố như dồn cả về những ngõ hẻm nơi có những dãy quán mù mịt khói. Tôi cảm thấy trơ trọi, bất lực trước tất cả mọi thứ. Hy vọng gặp Linh trở thành một ám ảnh ngu ngốc. Lại thêm nỗi lo sợ bị công an đi tuần bắt giữ bởi sự có mặt không bình thường với dáng vẻ không bình thường của tôi, một mình giữa đêm hôm khuya khoắt, tôi lần theo bóng tối do những hàng cây ven đường đổ xuống y hệt một kẻ trốn chạy khỏi khu vực có ngôi nhà ba tầng sừng sững câm lặng.
Không biết nên làm gì, về đâu, ngủ đâu, tôi lê chân vào một chỗ có ánh điện sáng và có tiếng người nói. Đấy là một cái quán rượu chật ních người. Công chúng trong quán say sưa, quang cảnh thật ồn ào. Góc nhà một gã hành khất đội cái mũ vải tùm hụp vừa gảy đàn ghi ta vừa cất lời ca não nùng:
Hôm qua em đi phố về
Thấy đời mình là những quán không
Bàn im hơi ghế ngồi
Hôm qua em đi phố về...
Khách hàng uống rượu với lạc rang và mực nướng. Nhìn cách ăn mặc của họ đoán biết ở đây tụ tập đủ các hạng người, từ anh kéo xe ba gác, đến cậu sinh viên, anh công nhân, chàng trí thức, vị lãnh đạo. Rượu và khói đã tạo nên sự bình đẳng. Một anh thanh niên đầu cao trắng hếu, ngón tay bờn bợt bá vai một người ăn mặc sang trọng, mặt hồng hào béo tốt. Một ông đánh xe ngựa tay lăm lăm cái roi da ngồi cạnh một ông trán hói, béo tròn và hết sức tề chỉnh, mặc áo cổ bẻ hai lá với cái cổ trâu mộng và nụ cười mãn nguyện. Người trán hói kia bỗng làm lóe lên trong tôi một liên tưởng về sự giống nhau giữa ông ta và Phan Bá Long. Rồi tâm trí mệt mỏi của tôi trở lên phấn chấn bị thu hút vào sự liên tưởng đó; nó cứ lần mò tìm kiếm những nét vẻ của khuôn mặt tổng đội trưởng cũ của tôi trên khuôn mặt người trán hói. Thế là, dường như bị thôi miên, mắt tôi chứ chăm chăm vào mặt ông ta. Sợ hãi lẫn căm ghét lẫn thù hằn vừa xuất hiện trong tôi hiện cả lên đôi mắt khiến ông ta phải ngoảnh đầu đi. Nhưng lát sau ông ta quay lại. Cái nhìn không chớp của tôi vẫn dán vào ông. Lần này ông ta ngạc nhiên và tức tối trước cái nhìn, chắc rằng ông ta cho là thô lỗ của tôi. Ông ta nổi xung vì thấy vị thế xã hội của mình bị xúc phạm. Nóng nảy dằn mạnh chai rượu xuống bàn, ông ta nhổ toẹt một bãi nước miếng về phía tôi.
Kẻ nào đó đang nổi loạn trong tôi.
Tôi cảm nhận ra sự thảm hại, tủi nhục của mình những cái nhìn khinh bạc người ta dành cho tôi, vài hột lạc người ta ném xuống bàn như bố thí cho tôi, cái bĩu môi người ta dành cho tôi, cái nhếch mép trịnh thượng người ta dành cho tôi, những cái bóng đen kỳ dị lù lù ngoài đường phố người ta đặt sẵn đón tôi... rồi đôi chân mỏi nhừ này, khuôn ngực tưng tức này, cái đầu nóng bỏng này, sự bơ vơ trơ trọi này... Tất cả là do hắn! Tôi ưỡn người lên, dướn cổ nhìn xoáy vào cái mặt giống hắn kia. Ông ta cũng chằng chằng nhìn tôi. Cuối cùng không còn chịu được, ông ta rít lên the thé:
- Thằng lang lang kia! Mày nhìn gì tao hả?
- Thằng ăn cắp kia! Hãy cắm mi mắt lại!
Tôi nhắm mắt. Bóng tối quánh mùi rượu che lấp những hình ảnh như một thứ a xít ăn mòn cuộc đời tôi. Cha mẹ sinh ra tôi, rót vào tôi sự thản nhiên, tỉnh táo, vậy mà cuộc sống va chạm vào tôi một cách thô bạo là tôi đã nản lòng suy sụp. Chao ôi! Tôi hèn yếu, tôi thảm hại quá chừng! Một thằng tôi thông minh, một thằng tôi với những thiên hướng đẹp đẽ đã chết trong tôi thật rồi ư? Không! Tôi say thôi. Rượu đầu độc tôi thôi. Nhưng sao lại như thế được nhỉ? Chẳng có thứ thuốc độc nào đè được thiên hướng đẹp đẽ của con người ngoài thứ thuốc độc của con người. Hắn bỏ thuốc độc vào không khí tôi đang thở rồi. Ôi, đầu tôi sắp nổ tung, người tôi chuếnh choáng. Tôi đang thở phải thứ không khí có thuốc độc hắn phun ra. Nhiều người cũng đang thở không khí ấy. Đà này rồi quả đất sẽ lụi tàn. Bãi nghĩa địa sẽ mọc lên nhiều hơn, đêm sẽ dày đặc bóng đen và đom đóm cũng sẽ nhiều hơn. Vậy mà cái kẻ giống hắn kia vẫn đang chồm lên bàn nhô đầu về phía tôi.
Cái chai bỗng rời khỏi tay tôi vút một đường thẳng sang cái khuôn mặt bên kia dãy bàn dài. Máu! Máu màu đỏ.
Tôi sửng sốt, hiểu ngay và lập tức sợ hãi cái tai họa sẽ giáng xuống đầu do cái hành động của chính tôi mà tôi không kiểm soát nổi ấy. Máu chảy nhiễu ra từ trán người đàn ông kia đã làm tôi tỉnh rượu, nhưng tôi vẫn loay hoay quanh cái bàn nhỏ mất một lúc khá lâu. Trong cơn sốt của căm giận và khắc khoải vừa rồi, tôi đã quên việc chính của mình là đi tìm gặp vợ. Tôi thấy ngay, trước hết bằng mọi cách thoát ra khỏi quán khi những người khách kia kịp định thần.
Tôi chỉ nhảy một bước ra cửa rồi cắm đầu chạy. Lý trí mách bảo tôi rằng, chỉ có bóng tối mới che chở nổi tôi. Tôi rẽ vào một ngõ hẻm, hai bên ngõ hẻm lại tõe ra những ngõ hẻm khác. Bầu không khí yên lặng trùm lên tôi và cả một vùng rộng lớn quanh tôi. Có lẽ ở thành phố những vụ đánh nhau chẳng phải hiếm hoi gì, nên người ta không hơi sức đâu tìm kiếm tôi. Nghĩ thế và tôi đứng dậy, lê chân đến bên lề đường đổ người xuống một hốc tường lạnh lẽo. Hình như tôi gọi tên Linh và bật khóc như một đứa trẻ bị bỏ rơi.
21.
Anh định thức đến sáng ư? - Cô kéo gối sột soạt trên giường, hỏi.
Tôi không đáp, vẫn cắm cúi viết. Tôi đã viết đến đoạn tôi chạy ra khỏi cái quán tai hại, ngồi trong hốc tường lạnh lẽo.
- Anh gầy quá rồi đấy - Cô vẫn nói bằng thứ giọng đều đều.
Từ sau chuyến đi ra tỉnh về đến nay, cô đối xử với tôi khác hẳn. Đấy là một sự quan tâm chu đáo trong âm thầm. Cô ít nổi cáu với tôi và cũng không nhìn tôi bằng ánh mắt khinh thường. Tôi thấu hiểu tình cảm của cô. Sự đổi khác trong cô là do việc viết của tôi tạo nên, do việc tôi đi cùng anh Hỷ và Giám đốc Đan ra thành phố gặp đồng chí bí thư Tỉnh ủy, có vẻ như chỉ là tạm thời. Cái nhà bếp tôi chăm chút làm nên với ý thức tạo ra yên ấm để bắt cô tan chảy vào trong đó, cô vẫn không ngó ngàng tới ngoài ngày hai lần miễn cưỡng chui vào nấu nướng.
Cô đã làm vợ, đã là chủ gia đình rồi. Cha ông bảo của chồng công vợ kia mà. Vậy nhưng tôi nhận ra, mục đích của cô không, hay nói đúng ra là chưa phải ở yên ấm gia đình. Cô bảo chuyến đi với Hỷ vừa rồi chỉ là “thất bại tạm thời”. Anh Viễn đã cố gắng giải thích cho cô rằng, thứ giấy tờ ghi tội trạng ông Long đã đến tay đồng chí Bí thư Tỉnh ủy, không chóng thì chầy, hắn sẽ bị kỷ luật Đảng và kỷ luật Nhà nước. Cô không thể thỏa mãn khi sự trừng phạt ông Long lại do một sức mạnh khác không phải của cô. Cô bướng bỉnh giữ chặt ý nghĩ đó. Tôi luôn bị ám ảnh dai dẳng là trong đầu vợ mình còn một khu riêng nung nấu sự trả thù, chưa biết nó sẽ bùng nổ vào lúc nào. Hành động viết lách của tôi nằm trong sự quan tâm của cái khu ấy. Sau khi ông Đan chuyển ra làm Phó giám đốc công ty xây dựng, Viễn lên làm Giám đốc nhà máy, anh đã quyết định cho tôi nghỉ hẳn việc ở phòng tuyên truyền thi đua cho đến lúc nào viết xong. Linh phấn khởi ra mặt, cô chăm sóc cái ăn, cái uống cho tôi thật chu đáo. Cô hy vọng ở hành động của tôi? Cô hy vọng ở ngòi bút của tôi? Tôi không thể phụ lòng tin ấy. Tôi viết chăm chỉ và hào hứng. Lý trí, tình cảm tôi gần như không phải trăn trở, vận hành gì nhiều, nó đã chứa sẵn ăm ắp trong người theo cánh tay xuống ngòi bút chảy ra trang giấy ào ạt. Lúc ngồi vào bàn, cả lúc ăn uống, lúc xách nước, bổ củi, lúc dạo một vòng quanh bờ hồ tím rực hoa xấu hổ vào cữ hoàng hôn khi trời quang quẻ và dịu mát, bao giờ trước mắt tôi cũng thể hiện lên những hình ảnh đã được xếp đặt như một cuốn phim đang chuyển dịch với những âm thanh vô cùng nhỏ bé, những rung động trỗi dậy từ trong tiềm thức sâu xa, tôi chỉ cần ghi lại bằng chữ viết.
- Thôi, anh - Cô có vẻ nôn nóng - Anh không nghe tiếng gà gáy rồi sao? - Nghe - Tôi đáp và buông bút. Lần này tôi có cố viết nữa cũng không được. Cô đã bíu vào vai tôi.
Tôi nằm ngửa, xoãi tay phải cho cô gối đầu, cô thích thế. Căn phòng lặng im, hồi hộp. Bốn bức tường chung quanh trở nên mỏng, trở nên mềm mại.
- Linh này - Tôi băn khoăn. - Có nên viết đoạn em ở tổng đội không nhỉ? Cô thừa biết, tôi muốn nói đến chuyện ông Long làm nhục cô. Bàn tay của ông đang đặt giữa ngực tôi bỗng cựa quậy.
- Viết hết - Cô dứt khoát - Cả chuyến đi vừa rồi của em.
Cô áp mặt xuống bên phải vồng ngực tôi. Hơi thở cô đều đặn nóng hổi trên da thịt tôi. Tôi vỗ vào lưng cô.
- Ngủ đi em.
Cô nép sát vào tôi hơn.
Trước kia tôi thường nghĩ, mặt đất dành cho tôi và cô nhỏ bé lắm, quay trở chiều nào cũng gặp nhau. Vậy mà đêm ấy, tôi ngồi trong quán rượu cách cô vài trăm mét lại “kẻ Sở, người Tần”. Lúc tôi tức thở, thấy mặt người, mặt bàn, đèn, khói, cốc chén chao đảo, rồi ném cái chai xanh óng đẹp như một thứ đồ chơi, rồi nhảy ra khỏi quán, rồi chạy trầy trật trên con đường rải đá giăm trong bóng tối của nhà, của cây, thì cô gặp nạn. Cũng có thể trước đó một chút, khi tôi thấy máu nhễu ra trên vầng trán rộng như một viên gạch của người đàn ông sang trọng? Chắc là lúc ấy, bởi vì tôi và cô cứ phải gặp nhau ở một chỗ nào đó. Tôi gặp máu thì trong thời khắc ấy cô cũng gặp máu. Có điều, hai thứ máu không giống nhau. Đêm ấy, bao nhiêu người trông thấy máu nhỉ? Một... hai... một trăm... một ngàn... cũng có thể mỗi hai vợ chồng chúng tôi. Hồi chiến tranh, trong bao nhiêu điều vui, buồn, bao nhiêu thứ lửa khói, bom đạn, máu là thứ kinh sợ đến thân thuộc. Còn giữa hòa bình, máu là tai họa, là điềm báo tai họa cho một con người, một gia đình, cho một tộc người, một xã hội. Vẫn còn cái sự thực khắc nghiệt là chỉ một số số phận nào đó è những cái cổ nhỏ bé, gầy gò ra chịu đòn giáng của tai họa, nhiều khi như là một định mệnh, một sự phân công bí ẩn nào đấy, ở đâu đấy. Như tôi và cô...
Ôi, nếu tôi nán lại một chút cạnh cái hàng rào sắt ấy thì tôi sẽ gặp Linh và mọi chuyện sẽ khác, ít nhất cũng không như nó đã xảy ra. Một phút, vài phút, có thể hơn nhưng không thể đến một giờ, cái thời gian tôi nán lại ấy. Cô đã kể cho tôi nghe mấy phút ấy vào ngay đêm cô trở về với tôi. Đấy là một đêm ảm đạm chưa từng có. Lại mưa nữa. Mưa sùi sụt.
... Cô dẫn Hỷ theo một con đường nhỏ. Hai bên đường có những cái cây cao vút, nghiêng ngửa, những tấm áp phích kẻ chữ to đứng yên như mơ ngủ, những âm thanh thô lạ trong những ngôi nhà thấp, mái ngói xoãi có những chiếc cửa sổ bé và cửa sổ chính rộng thô kệch, tiếng đêm rì rầm, huyền bí trên cánh đồng thanh sạch và vắng vẻ. Đến đường lớn họ đi chậm lại, rồi rẽ vào lùm cây dại, lội qua một cái mương lấp xấp nước có mùi chua khẳm, leo lên một bãi trống lát gạch xi măng đến ngồi xuống cạnh dãy hàng rào sắt vây chung quanh một ngôi nhà hai tầng im lìm. Nghỉ một lát xong, Hỷ theo những thanh sắt đứng leo lên, thoắt cái, anh ta đã ở phía trong hàng rào giữa những hàng cây cảnh hình chóp nón. Cô đặt tay lên ngực đè mạnh vào những tiếng đập thình thịch. Đầu cô minh mẫn đến trống vắng. Bám vào một thanh sắt nhám và lạnh lẽo, cô đu người lên. Mặt trăng chập chờn nhìn cô bằng những tia sáng tơ mơ. Cạnh hông cô gió reo u u trong kẽ hở của một mối hàn nào đó giữa những thanh sắt dằng dịt. Dưới đất trong đám cỏ mọc giữa đường nứt của bãi gạch xi măng có tiếng sột soạt kỳ lạ và tiếng dế gáy. Tiếng dế nghe xa vời, tức là cô đã lên cao lắm rồi. Mấy cái cọc thu lôi trên mái nhà như những ngón tay trỏ trỏ lên trời đã ở ngang tầm mắt cô. Tay cô đã bám được thanh sắt ngang nằm trên cùng dãy hàng rào. Rút chân phải lên nữa là cô đã ở phía trong, là tụt xuống, là chạy qua sân, là leo lên gác hai. Cô sẽ gõ cửa phòng Phan Bá Long. Hắn sẽ sững sờ, sẽ chết lặng người như ngày xưa hắn nom thấy ông già có cái sẹo hình cánh chim từ thái dương dài xuống cằm. Cô sẽ... Đúng lúc ấy, cô bỗng thấy nhói đau ở vùng bụng dưới, cơn đau dữ dằn lan rất nhanh. Tiếp đó là một khối lửa vỡ bung từ bụng, vỡ từ ngực, vỡ trong đầu, vỡ trong mắt. Rồi cái gì đó bắt đầu sa xuống, kéo căng các dây chằng. Nó đau đớn và trĩu nặng thêm, trở lên to đùng và chúi xuống theo sức nặng của chính nó. Cô dồn tất cả tỉnh táo, sức lực vào những ngón tay đang quắp chặt mép sắt lạnh cứng. Cái khối lửa tắt lịm nhanh chóng như lúc nó vỡ bung. Cô cảm thấy lạnh, cơn lạnh mênh mang khắp da thịt. Một dòng chảy ướt át, ấm nóng rân rân dọc vế xuống đầu gối, xuống bàn chân. Cô gọi Hỷ. Cô nghe tiếng nói hoảng hốt của mình bằng một thứ giác quan nào đó mới xuất hiện trên đỉnh đầu.
- “Cái ấy đã tuột khỏi mình” - ý nghĩ như một nhát dao chém qua não cô. Hỷ đỡ cô ngồi xuống nền xi măng. Cô quằn quại, đau đớn. Mặt cô tái xanh, trên vầng trán trắng bệch mọc những giọt mồ hôi tròn xoe. Cô cảm thấy ruột gan mình đang bị vò xé, nó vò xé từ tốn, nhẩn nha. Mở to đôi mắt ráo hoảnh, cô nhìn máu của mình, những giọt máu nóng hổi đang được ánh trăng nhợt nhạt của vầng trăng đầu tháng uốn cong một cách bi thương rọi cho đỏ rực lên, ngập ngụa trong tay Hỷ, tràn ra mặt nền xi măng, loang rộng, kêu tanh tách. Cạnh đấy trên dãy hàng rào sắt, một dòng tím bầm loang loáng một vẻ kỳ dị.
... Những ngón tay cô bỗng cấu chặt vào ngực tôi. Cô giật mình tỉnh dậy sau một cơn mộng mị nào đấy. Tôi ôm chặt cô hơn.
- Ngủ đi em - Tôi nói thầm thì.
- Khó ngủ quá - Cô cựa quậy.
Tôi những tưởng cô sẩy thai, cái hình nhân người ấy sẽ kéo theo những day dứt trong lòng chúng tôi theo cùng số phận hẩm hiu của nó, đơn giản và nhẹ nhàng. Sự thực nó phức tạp hơn nhiều. Cả hai chúng tôi vẫn bị nó ám ảnh, thậm chí, thỉnh thoảng gương mặt cô lại thất sắc, chìm sau một tấm màn mờ của một tâm thần hoảng loạn. Thốt nhiên, tôi nhớ có lần ông Đan nói về di hại của tội ác. Dù vậy, sự cố gắng của chúng tôi nhằm lấy lại sự thăng bằng, sự thanh thản, năng lực vốn không phải ít của chúng tôi, để sống và lao động, đã chẳng phải là vô ích. Hỷ bảo, mấy năm rồi mới thấy tôi làm người tử tế...
- Anh Lương này - Cô bỗng nói - Anh viết xong gửi đi in chứ.
- Tất nhiên - Tôi đáp.
- Hì! Hì! - Cô cười, cười run cả người, rồi nói - Chúng ta đang bày cuộc đời riêng ra cho bàn dân thiên hạ biết. Chao, chẳng hay hớm gì, phải không anh? Nhưng có hề chi. Chúng ta đã khác trước. Nhất là anh. Ví như bỗng dưng anh viết cả tập sách, mà lại không phải viết như ngày xưa viết tiết mục cho đội văn nghệ tổng đội.
- Chẳng phải bỗng dưng đâu Linh ạ - Tôi vui vẻ.
- Em biết. - Em còn biết ruột anh có mấy vòng nữa là...
Cô bỏ lửng câu nói, trườn lên tôi, xoắn vào môi tôi một cái hôn nóng bỏng.
Không biết có phải tâm hồn nhạy cảm của tôi đã đọc được cái hôn ấy, hay là có thể rằng, niềm vui vì cái truyện dài viết gần xong đã báo trước cho tôi, nhưng bất chợt, tôi cảm thấy đêm nay vợ chồng chúng tôi sẽ ngủ ngon.
- Anh ngủ chưa - Cô hỏi.
- Sắp. - Tôi đáp, tay ôm lấy lưng cô.
- Khoan! - Cô oằn tấm thân mềm mại nóng hổi và dĩ nhiên là tuyệt diệu trong vòng tay tôi./.
1992
Bình luận